Theo tờ Công an Nhân dân và Tập đoàn Than - Khoáng sản Việt Nam (Vinacomin), Thanh Hóa được đánh giá là địa phương không có nhiều tiềm năng về quặng. Tài liệu địa chất cho thấy, chỉ có một số điểm quặng phong hóa chủ yếu để làm phụ gia ximăng. Nhưng thiên nhiên lại ban tặng xứ Thanh quặng cromit (khoáng vật oxit của crom), đây là mỏ duy nhất ở Việt Nam và là mỏ lớn nhất Đông Nam Á, với trữ lượng 22 - 25 triệu tấn.

Cromit là quặng chính để sản xuất crom và hợp chất có crom. Với vai trò quan trọng trong ngành luyện kim, crôm được coi là linh hồn của các loại thép chống ăn mòn và đánh bóng bề mặt. Đáng lưu ý, crom còn là kim loại có giá trị ứng dụng cao trong nhiều ngành sản xuất. Việc khai thác và sử dụng crom mang ý nghĩa quan trọng cho Việt Nam nói riêng và thế giới nói chung.

Crom là gì?

Theo Cục Khảo sát Địa chất Hoa Kỳ (USGS), Crom (Cr) là kim loại quan trọng, có nhiều ứng dụng trong ngành kim loại, hóa chất và vật liệu chịu lửa. Crom được coi là một trong những tài nguyên chiến lược và quan trọng nhất của Mỹ. Việc sử dụng crom trong sắt, thép và hợp kim màu giúp tăng cường độ cứng và khả năng chống ăn mòn và oxy hóa. Việc sử dụng crom để sản xuất thép không gỉ và hợp kim màu là hai trong số các ứng dụng quan trọng nhất của nó. Các ứng dụng khác là thép hợp kim, mạ kim loại, bột màu, xử lý da, chất xúc tác, xử lý bề mặt và vật liệu chịu lửa.

Hợp chất của crom còn được phát hiện khi khai quật Lăng mộ của Tần Thủy Hoàng. Người ta đã tìm thấy một số những thanh kiếm với lưỡi kiếm đã được phủ bởi một lớp hợp chất crom dày 10 – 15 micromet và nó thậm chí đã bảo vệ các thanh kiếm khỏi các tác nhân oxi hóa của môi trường từ bên ngoài trong hơn 2000 năm qua. Dù người cổ đại chỉ "vô tình" sử dụng nguyên liệu có chứa crom, nhưng nó đã khiến nhiều nhà khoa học bất ngờ bởi tới đầu những năm 1900, nhân loại mới phát hiện ra kĩ thuật sử dụng crom để làm lớp chống ăn mòn cho nguyên vật liệu kim loại.

Crom là được xếp là nguyên tố phổ biến thứ 21 trong vỏ Trái Đất và thường được khai thác trong tự nhiên dưới dạng quặng Cromit. Gần một nửa quặng cromit trên thế giới hiện đang được khai thác tại Nam Phi, bên cạnh đó chính là Kazakhstan, Ấn Độ và Thổ Nhĩ Kỳ cũng là những khu vực sản xuất đáng kể.

Kim loại cứng nhất thế giới

Crom là kim loại cứng nhất trên thế giới và có độ chống trầy xước tuyệt vời. Trong thép không gỉ, hàm lượng crom chiếm ít nhất từ 10.5% trở lên. Tỷ lệ crom càng cao thì thép không gỉ càng có khả năng kháng ăn mòn và oxy hóa.

Ở nhiệt độ thường, lớp crom giúp thép không gỉ hầu như không bị oxy hóa khi tiếp xúc với không khí, hơi nước, nước biển, axit và kiềm… Nhờ đặc tính này, đây là nguyên vật liệu được ưa thích trong công nghiệp chế tạo xe hơi, tàu thủy, dụng cụ y tế y và các chi tiết máy. Ngoài ra, chúng cũng được sử dụng làm các thiết bị chống ăn mòn trong các lò phản ứng, bồn đựng hóa chất hay đồ gia dụng, đồ nội thất.

Mỏ cromit ở Việt Nam

Theo các tài liệu, sa khoáng cromit Cổ Định, Thanh Hóa được người Pháp phát hiện năm 1927 và năm 1930 bắt đầu đưa vào khai thác.

Mỏ cromit Cổ Định - Thanh Hóa được khai thác từ những năm 1956. Mỏ này đã chứng kiến hơn 66 năm tồn tại và phát triển, qua nhiều giai đoạn thăng trầm: thay đổi đơn vị quản lý, thay đổi phương thức sản xuất kinh doanh, thay đổi đầu tư, khai thác…

Hồi năm 2019, Tập đoàn Mintal (HongKong - Trung Quốc) đã tỏ ý muốn đầu tư nhà máy sản xuất Ferrochorom Carbon, thép không gỉ và kim loại màu trị giá 2 tỷ USD ở Thanh Hoá. Được biết, Mintal là một trong những tập đoàn hàng đầu thế giới về sản xuất Ferrochrom Carbon, thép không gỉ và kim loại màu. Hiện Mintal có nhà máy sản xuất các loại hình sản phẩm này tại Trung Quốc, Nam Phi và Pakistan. Tổng sản phẩm xuất khẩu các sản phẩm này trên thị trường thế giới của tập đoàn hiện đứng thứ 3 thế giới.

Về công nghệ sản xuất, ông Tao Jing, TGĐ Tập đoàn cho biết Mintal đang ứng dụng sản xuất theo công nghệ tiên tiến nhất thế giới hiện nay của Phần Lan về sản xuất Ferrochrom Carbon và công nghệ sản xuất thép không gỉ, kim loại màu của Nhật Bản. Ông Tao Jing mong muốn được lãnh đạo tỉnh Thanh Hóa quan tâm, tạo điều kiện cho tập đoàn được xem xét tìm hiểu đầu tư Nhà máy sản xuất Ferrochrom Carbon, thép không gỉ và kim loại màu tại Khu kinh tế Nghi Sơn.

Tuy nhiên, tới nay, vẫn chưa có thêm thông tin về dự án này.

Cũng trong năm 2019, theo Tạp chí Bất Động sản Việt Nam, ngày 14/6/2019, Công ty hữu hạn thương mại và công nghiệp Thanh Long Giang Tô (Trung Quốc) đã nộp hồ sơ đăng ký mua 66,67 % cổ phần của Công ty TNHH Đại Tây Dương tại Công ty cổ phần Cromit Nam Việt.

Công ty cổ phần Cromit Nam Việt (trụ sở tại thông Đạt Thành, xã Vân Sơn, huyện Triệu Sơn, Thanh Hóa) được Sở Kế hoạch và Đầu tư cấp giấy chứng nhận đăng ký doanh nghiệp cổ phần số 2801172029 đăng ký lần đầu ngày 23/9/2008, đăng ký thay đổi lần thứ 5 ngày 20/12/2012.

Công ty cổ phần Cromit Nam Việt đã bắt đầu hoạt động từ năm 2010. Tuy nhiên, vì nhiều nguyên nhân đơn vị phải dừng hoạt động sản xuất kinh doanh từ tháng 11/2012.

Báo Đầu tư đã thẳng thắn chỉ rõ sự bết bát các dự án ferrocrom tại Thanh Hóa, trong đó nêu rõ:

"Dây chuyền sản xuất của Công ty cổ phần Cromit Nam Việt thường xảy ra sự cố tắc lò hoặc cho ra sản phẩm có chất lượng chưa đạt yêu cầu; hàm lượng crom trong ferocrom chỉ đạt 55-58%, trong khi để xuất khẩu thì phải đạt tối thiểu 68%, dẫn đến giá bán sản phẩm thấp, kinh doanh không hiệu quả và doanh nghiệp phải đóng cửa".

Theo Tạp chí Bất động sản Việt Nam, tới tháng 9/2019, tỉnh Thanh Hóa chưa có ý kiến cuối cùng về việc Công ty hữu hạn thương mại và công nghiệp Thanh Long Giang tô đề nghị mua lại 66,67% cổ phần của Công ty TNHH Đại Tây Dương tại Công ty cổ phần Cromit Nam Việt, để Nam Việt trở thành doanh nghiệp 100% vốn nước ngoài và triển khai thực hiện dự án nhà máy sản xuất Ferrocrom Nam Việt tại xã Vân Sơn, huyện Triệu Sơn.

Dù vậy, có thể thấy rằng các doanh nghiệp Trung Quốc có mức độ quan tâm rất lớn đến mỏ khoáng sản quan trọng tại Việt Nam.