Lợi suất âm (xảy ra khi giá trái phiếu tăng cao đến mức người mua giữ chúng đến ngày đáo hạn chắc chắn sẽ mất tiền) đã nhấn chìm một loạt thị trường thu nhập cố định toàn cầu trong những năm gần đây, với giá trị thị trường của các trái phiếu với lợi suất dưới 0 đã tăng vọt trên 18.000 tỷ USD vào cuối năm 2020 sau khi các ngân hàng trung ương cắt giảm lãi suất và triển khai các chương trình mua trái phiếu khổng lồ sau đại dịch Covid-19.

Tuy nhiên, kỷ nguyên chính sách tiền tệ nới lỏng đột ngột kết thúc vào năm ngoái đã gây ra một đợt bán tháo trái phiếu lịch sử khiến quy mô số trái phiếu này nhanh chóng bị thu hẹp, khi các ngân hàng trung ương ở khu vực đồng euro và Thụy Sĩ hạ màn sau nhiều năm lãi suất âm.

Giá trị thị trường của trái phiếu lợi suất âm theo chỉ số trái phiếu toàn cầu của Bloomberg

Điều đó khiến Nhật Bản - lãi suất chính sách của BOJ vẫn ở mức âm 0,1% - trở thành thị trường trái phiếu cuối cùng có lợi suất dưới 0, có nghĩa là các nhà đầu tư sẵn sàng trả tiền cho chính phủ khi chính phủ đi vay. Người mua đã chuẩn bị sẵn sàng để chốt lợi nhuận âm vì các quy định buộc họ phải nắm giữ một lượng nhất định trái phiếu chính phủ an toàn nhất, hoặc vì trái phiếu vẫn hấp dẫn so với lãi suất, thậm chí thấp hơn của ngân hàng trung ương.

Tuy nhiên, động thái của BOJ vào tháng trước nhằm nới lỏng chính sách lợi suất dài hạn gần bằng 0 đã đẩy lợi suất trên thị trường trái phiếu chính phủ Nhật Bản tăng lên và làm dấy lên đồn đoán rằng kỷ nguyên lãi suất âm của Nhật Bản có thể sắp kết thúc.

Lợi suất trái phiếu chính phủ kỳ hạn 2 năm của Nhật Bản đã tăng lên 0,03% từ mức âm 0,02% vào giữa tháng 12/2022.

Chỉ số Bloomberg theo dõi giá trị thị trường các trái phiếu có lãi suất âm trên toàn cầu lần đầu tiên quay lại mức 0 kể từ năm 2010 trong tuần này. Một số trái phiếu ngắn hạn của chính phủ Nhật Bản vẫn được giao dịch với lợi suất thấp hơn 0 một chút, nhưng trái phiếu thời hạn dưới một năm không được đưa vào chỉ số.

Vào thời kỳ đỉnh cao, lợi suất âm từng trở thành biểu tượng cho các biện pháp phi thường mà các ngân hàng trung ương thực hiện để kích thích nền kinh tế sau cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu và sự bùng phát của đại dịch Covid.

Ban đầu lợi suất âm đơn thuần chỉ là một sự tò mò của các nhà đầu tư, nhưng hiện tượng này đã phát triển nhanh như nấm với hơn 25% trái phiếu toàn cầu, bao gồm phần lớn trái phiếu của khu vực đồng euro và trái phiếu chính phủ của Nhật Bản, nhưng cũng bao gồm một số trái phiếu doanh nghiệp và khoản vay ngắn hạn của chính phủ ở Mỹ và Anh.

Trong khi lợi suất danh nghĩa dưới 0 đã biến mất, ít nhất là cho đến thời điểm hiện tại, lạm phát cao có nghĩa là các nhà đầu tư trái phiếu vẫn phải đối mặt với lợi suất thực âm ở nhiều thị trường.