Une femme Indonesienne (Người đàn bà Indonesia) sản xuất năm 2022 là tên tiếng Pháp, tên tiếng Anh dịch ra từ tựa gốc là Before, Now & Then.

Bộ phim Indonesia này đoạt giải Gấu bạc diễn viên phụ Liên hoan phim quốc tế Berlin 2022, là bộ phim thứ tư của nữ đạo diễn Kamila Andini.

Theo Note d'intention - director's statement (Trình bày ý tưởng) của đạo diễn sinh năm 1986, Người đàn bà Indonesia là chân dung của Nana - một phụ nữ luôn che giấu bí mật và ức chế của mình.

Nana từng giải thích cho con gái nhỏ khi bé hỏi vì sao phụ nữ không cắt tóc ngắn như đàn ông, bằng "phép ẩn dụ" thâm sâu: Đàn bà phải để tóc dài để có thể búi/giấu những bí mật/nỗi nhục cá nhân và gia đình.

Dựa vào chuyện thật của chính gia đình đạo diễn, khi xưa, hôm nay và sau đó kể lại số phận của Nana mà cuộc đời bị đánh cắp bởi chiến tranh mất mát "khi xưa", bởi sự giàu sang ngột ngạt "hôm nay", cho đến khi tình tỉ muội với cô vợ bé mở ra cho người phụ nữ con đường giải phóng "sau đó".

Bộ phim của Andini mở đầu bằng trường đoạn được quay ống kính télé thấp thoáng cây lá, như đưa người xem vào thế giới của Apichatpong Weerasethakul trong khu rừng huyền ảo: Nana (Happy Salma) bồng con sơ sinh vô rừng chạy trốn, đuổi theo sau là những bóng ma của người chồng mất tích và ông bố đã bị phiến quân trảm thủ hành quyết. 

Phần khai từ này phác nên bối cảnh hỗn loạn của Indonesia năm 1945, với cuộc chiến chống thực dân Hà Lan và sự chiếm đóng của quân đội Nhật.

Mười lăm năm sau, người xem gặp lại Nana ở chương mới của cuộc đời, khi cô đã tái hôn với địa chủ Darga giàu có (Arswendy Bening Swara) nhiều tuổi hơn, và có với ông bốn đứa con. 

Dù được danh phận giàu sang, Nana tuồng như bị giam hãm trong ngục tù quá khứ. Nếu ban đêm luôn bị hành hạ bởi những cơn ác mộng, thì ban ngày Nana ẩn nhẫn cầm giam trong bổn phận chủ nhân - quản gia, cùng các quy ước của chế độ gia trưởng; kể cả phải câm lặng cho chồng ngoại tình với các cô vợ bé. 

Đó là Indonesia những năm 1960, khi Suharto đảo chính thiết lập chế độ quân phiệt và đàn áp đối lập cộng sản.

Nana cứ sống như thế, hoàn toàn quên mất con người cá nhân, cho đến khi có dịp tiếp xúc với Ino (Laura Basuki) - nhân tình ruột của Darga và là phụ nữ có quan niệm sống tự do bản năng. 

Nhờ tình thân tỉ muội xác lập với người đáng ra là tình địch, Nana dần tập sống theo cảm xúc và mệnh lệnh của con tim. Người xem khó quên những trường đoạn hai người phụ nữ bên nhau tỉ tê, đùa vui mà máy quay bằng con mắt sẻ chia/đồng lõa, đã làm nên những khung ảnh diễm tình…

Một hôm tình cờ, Nana gặp lại Raden Icang (Ibnu Jamil), người chồng đầu tiên tưởng đã mất tích. Lúc này người xem lại như bước vào thế giới lãng mạn của Vương Gia Vệ, với cả một trường đoạn giữa Nana và Icang cứ như lấy ra từ Tâm trạng khi yêu. 

Đó là một "hôm nay" bắt đầu chuyển biến, cố vùng thoát khỏi cái "khi xưa" dù hoang mang, ngổn ngang. Nana "sau đó" không còn bới tóc. Cô không cần/không còn bí mật gì để giữ.

Lần đầu xem phim Indonesia, người viết hoàn toàn ngạc nhiên vì tính mượt mà trong cách kể, ở đó ống kính télé được tận dụng tối đa và âm nhạc dẫn dắt khá đẹp - dẫu hơi nhiều. 

Nhưng nếu để nhớ, có lẽ khán giả sẽ nhớ về nhân vật Ino với nụ cười thong dong, phúc hậu. Ino - tình nhân sủng ái của viên địa chủ - là nhân vật độc đáo khi trở thành tỉ muội, thậm chí giải phóng chánh thất Nana. 

Cô xứng đáng nhận giải Gấu bạc diễn viên phụ khi mang lại sinh khí cho mỗi lần xuất hiện, mang lại cảm giác nữ quyền thuyết phục.