Lối thoát nào cho Tim Cook?

Tờ Financial Times (FT) nhận định Apple đã dính quá sâu vào chuỗi cung ứng tại Trung Quốc và rất khó để “gỡ” ra. Đơn cử như cuộc hợp tác thành công với Foxconn trong ¼ thế kỷ không thể đơn thuần muốn bỏ là bỏ.

“Chẳng ai có thể hình dung được độ lớn mức độ sản xuất của Foxconn cả trừ phi bạn chứng kiến chúng tận mắt. Điều này cứ như thể miêu tả độ phồn hoa của thành phố New York với một người nhà quê vậy”, cựu chuyên gia phân tích Brian Blair, người đã nhiều lần thăm quan các cơ sở của Apple tại Trung Quốc nhận định.

Apple đã đặt nền tảng cho sự phát triển công nghệ của Trung Quốc trong hơn 20 năm qua, nhưng điều này với CEO Tim Cook thì còn hơn thế. Chính ông là tổng công trình sư của mọi việc tại Trung Quốc và câu chuyện bắt vị CEO này thừa nhận sai lầm để dịch chuyển nhà máy sang nơi khác là điều gần như không thể.

“Apple chẳng thể dịch chuyển đi đâu được đâu. Cho dù chi phí nhân công Trung Quốc lên cao thì Apple cũng sẽ tìm cách tự động hóa mà thôi. Họ đã cố gắng dịch chuyển khỏi Trung Quốc từ năm 2014 nhưng chẳng thành công mấy. Nền kinh tế này vẫn sẽ thống trị trong mảng lao động giá rẻ chất lượng cao và sản lượng công nghệ trong vòng 20 năm tới mà thôi”, một cựu kỹ sư của Apple cho biết.

Hầu như không một Big Tech nào trên thế giới có mối quan hệ sâu rộng với Trung Quốc được như Apple. Meta và Alphabet thì dựa chủ yếu vào quảng cáo trực tuyến, Amazon thì chẳng hiện diện nhiều ở xứ sở tỷ dân còn doanh thu phần cứng của Microsoft thì chỉ vào khoảng 6%.

Thậm chí Samsung, đối thủ đến từ Hàn Quốc bán nhiều điện thoại hơn cả Apple cũng giảm dần sản xuất tại Trung Quốc. Samsung đã đóng cửa nhà máy của họ tại Trung Quốc vào năm 2019 sau khi thị phần giảm mạnh từ gần 20% năm 2013 xuống chưa đến 1% do sức cạnh tranh ác liệt từ Huawei, Xiaomi và Oppo.

Hiện Samsung đã xây dựng được mạng lưới cung ứng ¾ sản phẩm của hãng tại 6 quốc gia, trải dài từ Argentina cho đến Việt Nam. Số liệu của Counterpoint Research cho thấy chỉ chưa đến ¼ nguồn linh kiện của hãng hiện còn được sản xuất tại Trung Quốc.

Trái lại, hầu như mọi linh kiện sản phẩm của Apple hiện vẫn được sản xuất tại Trung Quốc. Nhà táo khuyết chỉ có 14.000 nhân viên ở đây nhưng họ lại điều hành 1,5 triệu nhân công trong toàn chuỗi cung ứng.

Chính chuỗi cung ứng này đã phục vụ cho tập đoàn lớn nhất thế giới về tổng giá trị vốn hóa hiện nay, đồng thời cung ứng đến 250 triệu chiếc iPhone mỗi năm cho toàn cầu. Với tình hình này, Apple hầu như rất khó để tìm được một thị trường cung ứng thay thế được Trung Quốc.

Dịch chuyển đi đâu?

Thời gian gần đây, Ấn Độ được nhiều chuyên gia đánh giá là có thể thay thế được Trung Quốc, trở thành chuỗi cung ứng mới cho Apple khi dân số nơi đây được dự đoán là sẽ vượt lên trở thành nước đông dân nhất thế giới trong năm nay.

Số liệu của Counterpoint cho thấy tỷ lệ đóng góp cho sản phẩm iPhone tại Ấn Độ chỉ khoảng 5% và còn có tiềm năng phát triển khi tiếng Anh là ngôn ngữ thứ 2 tại đây, lực lượng lao động giá rẻ dồi dào và ít có biến động địa chính trị.

Nhờ Samsung cùng những nhà cung ứng smartphone của Trung Quốc khác mà Ấn Độ hiện đang chiếm 16% sản lượng sản xuất smartphone toàn cầu năm 2022, tương đương 200 triệu chiếc điện thoại, cao hơn nhiều mức 2% của năm 2014.

Apple đã sản xuất iPhone giá rẻ tại Ấn Độ từ năm 2017 và đang bắt đầu gia tăng nhà máy tại đây. Ước tính của JP Morgan Chase cho thấy Ấn Độ sẽ sản xuất đến ¼ linh kiện cho iPhone vào năm 2025, cao hơn nhiều mức dưới 5% hiện nay.

Tuy nhiên tờ FT nhận định những ước tính trên mang tính kỳ vọng hơn là thực tế. Phần lớn những nhà cung ứng của Apple tại Ấn Độ chỉ lắp ráp, thử nghiệm và đóng gói thiết bị là chính (FATP-Final Assembly, Test and Pack). Đây là công việc đòi hỏi ít kỹ thuật, cần nhiều lao động là chính và phần lớn thiết bị đã được sản xuất sẵn từ Trung Quốc. Thậm chí nơi lắp ráp cũng là các công ty Đài Loan mở nhà máy ở Ấn Độ.

“Pegatron và Foxconn có thể mở nhà máy tại Ấn Độ nhưng chuỗi cung ứng của họ thì không, bởi ở đó chẳng có mạng lưới cung ứng mạnh được như Trung Quốc. Họ vẫn phải nhập khẩu phần lớn các linh kiện từ Trung Quốc để lắp ráp là chính”, chuyên gia phân tích Steven Tseng của Bloomberg Intelligence nhận định.

Mặc dù Ấn Độ sản xuất đến 200 triệu chiếc điện thoại năm vừa qua nhưng phân khúc của chúng không thể bằng Apple. Phần lớn những sản phẩm này được bán với giá chưa đến 250 USD trong khi mỗi chiếc iPhone có giá bình quân gần 1.000 USD, đồng thời yêu cầu nhiều tiêu chuẩn về tự động hóa, trình độ, công nghệ cũng như chuỗi cung ứng hơn.

“Cứ như chúng ta đang so sánh một con siêu xe Ferrari với ô tô giá rẻ Kia Sorento vậy. Sản phẩm của Apple sẽ đòi hỏi trình độ công nghệ cao hơn rất nhiều”, một cựu giám đốc của Microsoft nói với FT.

Đồng quan điểm, chuyên gia Tseng nhận định vấn đề về cơ sở hạ tầng, khả năng giao tiếp, chất lượng lao động... đều là những trở ngại tại Ấn Độ khi Apple cần phải tốn thêm tiền bạc và thời gian để xây lại mọi thứ từ đầu trước khi đạt được chuỗi cung ứng như Trung Quốc.

Bên cạnh Ấn Độ, Việt Nam cũng được coi là một lựa chọn khả dĩ khi chi phí nhân công bình quân chỉ bằng một nửa so với Trung Quốc. JP Morgan ước tính vào năm 2025, Việt Nam sẽ sản xuất phần lớn AirPods, 20% iPads và Apple Watches, 5% MacBooks cho Apple.

Thế nhưng số liệu của Tổng cục thống kê Trung Quốc cho thấy nước này có đến 293 triệu lao động nông thôn năm 2021, cao hơn cả 100 triệu tổng dân số của Việt Nam. Điều này cho thấy khả năng cung ứng lao động của 2 thị trường vẫn có sự chênh lệch.

Chuyên gia phân tích Woo Jin Ho của Bloomberg Intelligence cho biết Apple sẽ chỉ dịch chuyển 10% sản xuất iPhone ra khỏi Trung Quốc vào năm 2030, hoặc nhiều nhất là 20% nếu không có thị trường nào xây dựng được chuỗi cung ứng mạnh tương đương.

“Nhìn vào quy mô công xưởng sản xuất smartphone tại Trung Quốc mà Apple đã dày công xây dựng nhiều năm thì tôi không biết liệu họ có thể dịch chuyển đi đâu được nữa”, chuyên gia Ho nhận định.

*Nguồn: FT