Rừng đã bị hủy hoại 100% trước đó

Theo hồ sơ vụ án, cho rằng rừng sản xuất tại lô 3, 6, khoảnh 1, tiểu khu 1710 (thuộc lâm phần giao cho Công ty TNHH MTV Gia Nghĩa quản lý; nằm trên địa bàn xã Quảng Thành, TX.Gia Nghĩa, Đắk Nông) đã bị người dân lấn chiếm, Chi hội Cựu chiến binh thôn 6, xã Trường Xuân, H.Đắk Song (Đắk Nông) triển khai phát dọn để trồng cây keo gây quỹ. Trong tháng 1 và tháng 4.2015, chi hội chặt cây bụi, dây leo, cây nhỏ với tổng diện tích 0,98 ha.

Các cựu chiến binh cho biết thực tế xung quanh là rẫy của người dân, rừng đã bị mất trước khi họ tham gia dọn dẹp

NHẬT TIẾN

Theo kết luận giám định ngày 24.4.2015 của giám định viên Huỳnh Văn Triệu (nhân viên Hạt Kiểm lâm TX.Gia Nghĩa), mức độ thiệt hại về rừng là hơn 53 triệu đồng. Do đó, 6 cựu chiến binh đã bị khởi tố về tội “hủy hoại rừng”.

Sáu cựu chiến binh này gồm các ông: Đỗ Mạnh Hùng, Ngân Xuân Dũng, Vũ Tất Đắc, Hoàng Văn Sằn, Nguyễn Nam Thái, Cao Minh Điến liên tục kêu oan vì cho rằng trước khi phát dọn cây bụi, đã không còn rừng. Đáng chú ý, 6 cựu chiến binh bị quy kết hủy hoại rừng vào tháng 4.2015, trong khi có văn bản của Hạt Kiểm lâm TX.Gia Nghĩa xác định rừng đã bị hủy hoại với mức độ thiệt hại 100% vào tháng 3.2015.

Cả 2 lần xét xử sơ thẩm, TAND TX.Gia Nghĩa (nay là TP.Gia Nghĩa, Đắk Nông) tuyên phạt 6 bị cáo với mức án từ 6 - 7 tháng tù. Các bị cáo đồng loạt kháng cáo kêu oan. Xét xử phúc thẩm lần 1, TAND tỉnh Đắk Nông hủy bản án sơ thẩm. Cuối năm 2017, TAND tỉnh Đắk Nông xét xử phúc thẩm (lần 2), bác kháng cáo kêu oan, tuyên y án sơ thẩm.

Ra tù, được cấp giám đốc thẩm hủy án

Chấp hành xong hình phạt, ra tù, 6 cựu chiến binh tiếp tục gửi đơn kêu oan khắp nơi. Ba năm sau, vào tháng 3.2020, bản án của TAND tỉnh Đắk Nông bị Chánh án TAND cấp cao tại TP.HCM kháng nghị giám đốc thẩm.

Ngay sau đó, Ủy ban thẩm phán TAND cấp cao tại TP.HCM có quyết định giám đốc thẩm dài 10 trang, phân tích 9 vấn đề, cho thấy 2 cấp tòa sơ thẩm và phúc thẩm kết tội các bị cáo là không đủ căn cứ.

Dù đã bước qua tuổi 70, cựu chiến binh Vũ Tất Đắc vẫn kiên quyết đi tìm công lý

TAND cấp cao tại TP.HCM nhận định, việc giám định thuộc nhiều lĩnh vực chuyên môn nên cần thiết phải giám định tập thể theo điều 28 luật Giám định tư pháp 2013. Thế nhưng, kết luận giám định ngày 24.4.2015 và 14.7.2016 đều do một mình giám định viên Huỳnh Văn Triệu ký, với tư cách giám định viên tư pháp.

“Giám định diện tích rừng bị hủy hoại không được giám định viên có chuyên môn giám định mà căn cứ vào biên bản xác minh hiện trường không có giá trị pháp lý. Nên kết luận giám định ngày 14.7.2016 cũng không có giá trị pháp lý. Các cơ quan tiến hành tố tụng căn cứ vào kết luận nêu trên để điều tra, truy tố, xét xử các bị cáo là vi phạm nghiêm trọng thủ tục tố tụng”, quyết định giám đốc thẩm nêu.

Theo đó, Ủy ban thẩm phán TAND cấp cao tại TP.HCM chấp nhận kháng nghị của Chánh án, tuyên hủy cả 2 bản án kết tội các bị cáo để điều tra lại.

Không giám định được thiệt hại về rừng

Trở lại thủ tục tố tụng như từ đầu, Viện KSND TP.Gia Nghĩa yêu cầu Cơ quan CSĐT Công an TP.Gia Nghĩa trưng cầu giám định lại thiệt hại về rừng.

Tháng 8.2021, Chi cục Kiểm lâm tỉnh Đắk Nông ra kết luận giám định với nội dung: “Giám định viên không xác định được vị trí, diện tích cần giám định. Do đó không có cơ sở để xác định về loại rừng, trạng thái rừng và mức độ thiệt hại về rừng”.

Tương tự, tháng 6.2022, Bộ NN-PTNT có kết luận giám định: “Thiếu căn cứ về hệ thống số liệu của kết quả từ các biên bản vi phạm, biên bản xác minh hiện trường, không có ảnh vệ tinh nên không thể giám định được diện tích, trạng thái rừng bị thiệt hại... Thiếu các chỉ tiêu về đường kính, chiều cao vút ngọn của các cây gỗ trong các lô rừng, thiếu căn cứ về trạng thái rừng trước thời điểm mất rừng, nên không xác định được giá trị rừng bị thiệt hại”.

Sau kết luận giám định của Bộ NN-PTNT, Chi cục Kiểm lâm tỉnh Đắk Nông, và sau 2 năm bị Ủy ban thẩm phán TAND cấp cao tại TP.HCM hủy án, tháng 11.2022, Cơ quan CSĐT Công an TP.Gia Nghĩa ra kết luận điều tra vụ án. Cơ quan này cho rằng việc trưng cầu giám định lại theo yêu cầu của Viện KSND TP.Gia Nghĩa là không cần thiết vì: “Thời gian xảy ra vụ việc đã lâu, hiện trạng, hiện trường của vụ án đã không còn. Do đó không đủ căn cứ để giám định viên kết luận. Mặt khác, bản kết luận giám định ngày 24.4.2015 của giám định viên Huỳnh Văn Triệu là có căn cứ và đúng theo quy định pháp luật nên sử dụng nội dung bản kết luận này để làm căn cứ giải quyết vụ án”.

Từ đó, Cơ quan CSĐT Công an TP.Gia Nghĩa tiếp tục đề nghị Viện KSND TP.Gia Nghĩa truy tố 6 cựu chiến binh. Cuối tháng 12.2022, Viện KSND TP.Gia Nghĩa ban hành cáo trạng truy tố 6 bị can ra tòa.

Sai lầm nghiêm trọng trong áp dụng pháp luật ?

Trao đổi với PV Thanh Niên, luật sư Bùi Quang Nghiêm (Phó chủ nhiệm Đoàn luật sư TP.HCM) phân tích, Cơ quan CSĐT Công an TP.Gia Nghĩa cho rằng không cần thiết để trưng cầu giám định lại về diện tích rừng bị hủy hoại và mức độ thiệt hại, là sai lầm nghiêm trọng.

Bởi lẽ, căn cứ vào kết luận giám định của Chi cục Kiểm lâm tỉnh Đắk Nông và của Bộ NN-PTNT thì không có đủ cơ sở dữ liệu để xác định về trạng thái rừng, diện tích và thiệt hại. Nói cách khác, với tài liệu do Cơ quan CSĐT Công an TP.Gia Nghĩa cung cấp, không có căn cứ để xác định diện tích rừng bị hủy và mức độ thiệt hại là bao nhiêu. Trong khi đó, tội “hủy hoại rừng” là tội phạm cấu thành vật chất, bắt buộc phải có định lượng về diện tích rừng bị hủy hoại và giá trị thiệt hại.

“Quyết định giám đốc của tòa cấp cao đã phân tích rất rõ, không đủ căn cứ để quy kết chúng tôi hủy hoại rừng. Chúng tôi thật sự rất vui mừng về quyết định này và hy vọng sớm được minh oan. Thế nhưng giờ đây, cả 6 anh em cựu chiến binh lại bị Cơ quan CSĐT Công an TP.Gia Nghĩa đề nghị truy tố trở lại. Nếu có tội, chúng tôi sẵn sàng nhận, nhưng ở đây làm gì còn rừng thì lấy đâu ra mà hủy hoại”, cựu chiến binh Nguyễn Nam Thái (56 tuổi) chia sẻ.

Ông Vũ Tất Đắc (70 tuổi), hoàn cảnh khó khăn, để mưu sinh và có chi phí đi gõ cửa cầu cứu các cơ quan có thẩm quyền, hiện 2 vợ chồng ông đành khóa cửa nhà, qua tỉnh Gia Lai làm lúa thuê. Các cựu chiến binh còn lại cũng chẳng khá hơn, họ cũng đi cắt cành cà phê thuê, hôm nào có việc thì được 200.000 đồng/ngày.

“Dù biết sẽ tốn kém thời gian, sức lực và có phải bán nhà, bán rẫy, chúng tôi cũng chấp nhận để bảo vệ danh dự cho mình, gia đình và dòng họ”, ông Thái nói.

Trước đó, nhằm bảo vệ quyền lợi chính đáng và hợp pháp của hội viên, Hội Cựu chiến binh tỉnh Đắk Nông và T.Ư Hội Cựu chiến binh VN luôn theo sát vụ án ngay từ giai đoạn điều tra. Thấy vụ án có nhiều bất thường, Hội Cựu chiến binh tỉnh Đắk Nông đã đề nghị Sở Tư pháp tỉnh Đắk Nông mời luật sư bảo vệ cho các hội viên.

Để tiếp tục cáo buộc 6 cựu chiến binh hủy hoại rừng, Cơ quan CSĐT Công an TP.Gia Nghĩa vẫn áp dụng lại bản kết luận giám định của ông Huỳnh Văn Triệu để làm căn cứ xử lý là thiếu cơ sở. Lý do, tư cách giám định viên của ông này theo quyết định giám đốc thẩm đã chỉ ra là không đảm bảo đúng pháp luật nên không thể áp dụng.

Ngoài ra, trong quá trình giải quyết vụ án, ông Triệu cũng là người tham gia lập biên bản xác minh, biên bản vi phạm hành chính, tham gia khám nghiệm hiện trường. Nơi xảy ra vụ án cũng là địa hạt do ông Triệu có chức năng quản lý bảo vệ.

“Ông Triệu là người có quyền lợi và nghĩa vụ liên quan, đồng thời cũng là nhân chứng trong vụ án. Căn cứ điều 42, điều 60, điều 159 bộ luật Tố tụng hình sự 2003 và điều 34 luật Giám định tư pháp, việc ông Triệu thực hiện giám định là vi phạm nghiêm trọng về thủ tục và thẩm quyền, không đảm bảo nguyên tắc khách quan”, luật sư Nghiêm phân tích.