Chưa có quy định rõ ràng về thuốc lá thế hệ mới

Theo Tổng cục Quản lý thị trường, sản phẩm thuốc lá thế hệ mới khác thuốc lá điếu thông thường, sử dụng thiết bị điện tử để làm hóa hơi dung dịch có chứa nicotine, hoặc làm nóng thành phần thuốc lá tạo ra làn hơi để người sử dụng hít vào.

Điểm khác biệt cơ bản của dòng sản phẩm này so với thuốc lá truyền thống là không có sự cháy hay quá trình đốt cháy, nhờ vào thiết bị công nghệ. Phổ biến nhất hiện nay trong các sản phẩm thuốc lá có sử dụng thiết bị điện tử là thuốc lá điện tử và thuốc lá làm nóng.

Ông Thân Đức Công - cục trưởng Cục nghiệp vụ, Tổng cục Quản lý thị trường - cho rằng nhiều năm nay, trên thị trường xuất hiện tình trạng kinh doanh, mua bán, trao đổi các sản phẩm thuốc lá điện tử, thuốc lá làm nóng nhập lậu... 

Đây là các loại thuốc lá thế hệ mới chưa được phép kinh doanh theo quy định hiện hành tại Việt Nam.

Mặt hàng thuốc lá điện tử và thuốc lá làm nóng trên thị trường hiện nay được đưa về Việt Nam qua đường nhập khẩu phi thương mại, không có hóa đơn chứng minh nguồn gốc hàng hóa.

Tuy nhiên cho đến thời điểm hiện tại, chỉ có khái niệm về thuốc lá hoặc thuốc lá "dạng khác" và chế tài xử lý các hành vi vi phạm đối với hành vi sản xuất, buôn bán, vận chuyển, tàng trữ, giao nhận hàng cấm (trong đó có đề cập đến thuốc lá điếu nhập lậu), hành vi kinh doanh hàng hóa nhập lậu.

Do quy định chưa rõ đối với sản phẩm "thuốc lá thế hệ mới" nên trong quá trình xử lý, lực lượng quản lý thị trường chỉ có thể áp dụng quy định tại điều 15, nghị định 98 năm 2020 của Chính phủ quy định xử phạt vi phạm hành chính trong hoạt động thương mại, sản xuất, buôn bán hàng giả, hàng cấm và bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng.

Sớm quản lý để làm cơ sở cấm nguồn hàng lậu tấn công giới trẻ

Luật sư Nguyễn Văn Hậu - ủy viên thường vụ, chủ nhiệm bộ phận truyền thông Liên đoàn Luật sư Việt Nam - cho biết các loại hình thuốc lá, xì gà truyền thống được pháp luật quản lý và điều chỉnh thông qua Luật phòng chống tác hại thuốc lá 2012, cùng các quy phạm pháp luật liên quan.

Tại luật này quy định rõ hành vi buôn bán, cung cấp, sử dụng thuốc lá nhập lậu và các trường hợp người dưới 18 tuổi tiếp cận với thuốc lá đều là hành vi bị pháp luật nghiêm cấm.

Theo luật sư Nguyễn Văn Hậu, Luật phòng chống tác hại thuốc lá 2012 đã phát huy tốt mục đích là giảm thiểu tỉ lệ người hút thuốc lá, giảm nguy hại đến những người xung quanh (giảm nguy cơ hút thuốc lá thụ động) và xã hội. 

Các biện pháp xử phạt hành chính hành vi vi phạm điều cấm của luật cũng được quy định rõ, từ điều 25 đến điều 29 nghị định 117/2020/NĐ-CP ngày 28-9-2020 của Chính phủ quy định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực y tế.

Từ các lý do trên, luật sư Nguyễn Văn Hậu cho rằng nên đưa thuốc lá điện tử, thuốc lá thế hệ mới vào trong các đối tượng được quản lý bởi pháp luật. 

Nếu có thể quản lý và loại bỏ được các sản phẩm thuốc lá điện tử nhập lậu không đảm bảo chất lượng, tiêu chuẩn sản xuất, thì nguy cơ người sử dụng gặp rủi ro về sức khỏe cũng sẽ giảm đáng kể. 

Đồng thời, việc ngăn chặn giới trẻ sử dụng cũng sẽ dễ dàng được thực thi bằng các công cụ pháp lý. Điển hình như Singapore hay một số tiểu bang ở Mỹ đã nâng độ tuổi được sử dụng mọi loại thuốc lá từ 18 lên 21. Đài Loan cũng vừa nâng độ tuổi hợp pháp sử dụng thuốc lá lên 20.

Ngoài ra, khi có quy định về quản lý thuốc lá điện tử, lực lượng chức năng sẽ có cơ sở để tiến hành thanh tra, giám sát và phát hiện các hành vi buôn bán, sử dụng thuốc lá điện tử trái phép, từ đó mở rộng điều tra để loại bỏ tận gốc nguồn cung cấp thuốc lá điện tử gây nguy hại cho sức khỏe.

Việc xây dựng các mức phạt và điều khoản xử phạt cụ thể đối với hành vi vi phạm trong việc buôn bán, cung cấp, sử dụng thuốc lá điện tử sẽ tạo được tính răn đe. 

Các cá nhân, tổ chức cung cấp thuốc lá điện tử cũng sẽ phải xem xét kỹ càng hơn về nguồn gốc thuốc cũng như thực hiện các quy định không bán sản phẩm cho người dưới 18 tuổi. Nếu cung không còn thì cầu sẽ giảm.

Còn theo luật sư Trần Ngọc Quý (Đoàn luật sư TP.HCM), hiện nay thuốc lá thế hệ mới, trong đó có thuốc lá điện tử đã phổ biến tại hầu hết các nước trên toàn cầu. Tại nước ta, mặt hàng này đang có xu hướng thu hút sự chú ý, quan tâm của giới trẻ.

Các cơ quan chức năng cần tham khảo kinh nghiệm, bài học quản lý từ các nước, đánh giá tình hình thực tế trong nước, tác động, ảnh hưởng của thuốc lá điện tử nói riêng và thuốc lá thế hệ mới nói chung đến sức khỏe của cộng đồng, của giới trẻ để chọn phương thức quản lý phù hợp, hiệu quả và nhất là có thể thực hiện được ngay, nhằm bảo vệ sức khỏe chung của cộng đồng, của xã hội.