Khi Mayumi Watanabe kể cho mọi người nghe về công việc cô làm để kiếm sống, hầu hết đều không tránh khỏi ngạc nhiên, không chỉ vì vóc dáng nhỏ bé của cô. Là một tài xế xe tải với 23 năm cầm lái, cô là một trong số ít – nhưng đang ngày càng tăng lên – những người phụ nữ giải cứu ngành công nghiệp vốn được coi là trái tim của nền kinh tế Nhật Bản.
“Tôi có thể thấy họ đang nghĩ: Làm sao một người phụ nữ nhỏ bé lại có thể lái một chiếc xe tải lớn như vậy?", người phụ nữ chỉ cao 152 cm nói với Observer khi cô chuẩn bị cho những chuyến đi bận rộn đến cuối năm. “Tôi yêu thích ô tô nên việc muốn trở thành tài xế xe tải là điều tự nhiên”, cô Wanatebe nói.
Khi bắt đầu lái chiếc xe đầu tiên – một chiếc xe tải nhỏ, Watanabe là nữ giới hiếm hoi trong số các đồng nghiệp của mình. “Tôi thấy lạ, vì tất cả đồng nghiệp của tôi đều là nam giới,” cô nói và đùa rằng vào thời điểm đó, cô chịu định kiến về việc phụ nữ không giỏi xem bản đồ.
Việc tìm đường vào thời chưa có TomTom và Google Maps không phải là điều duy nhất mà cô gặp khó khăn trong công việc. Các điểm dừng xe tải trên đường cao tốc không có nhà vệ sinh dành cho nữ giới và cabin của xe hạng nặng hầu hết được thiết kế chỉ dành cho những tài xế nam to con.
Watanabe hiện cũng là giám đốc đại diện của Heartful – công ty đầu tiên trong số 62.000 công ty vận tải đường bộ của Nhật Bản chỉ tuyển dụng tài xế nữ. Cô cho biết đó không phải là môi trường mà phụ nữ có thể làm việc thoải mái. Nhưng hơn hai thập kỷ sau khi Watanabe bước chân vào công việc này, lĩnh vực vận tải và hậu cần trị giá 300 tỷ USD của Nhật Bản đang hướng đến lao động nữ để giải quyết những vấn đề – mà những người trong ngành tin rằng có thể là những thay đổi thảm họa đối với các quy định lao động.
Trong nỗ lực làm cho hoạt động vận tải đường bộ – với đặc thù thời gian làm việc kéo dài và lương thấp, trở nên hấp dẫn hơn, chính phủ Nhật Bản sẽ giới hạn thời gian làm thêm của tài xế ở mức 960 giờ/năm, tương đương 80 giờ/tháng, kể từ tháng Tư.
Tuy nhiên, việc chấm dứt làm thêm giờ không giới hạn có thể gây ra hậu quả tai hại mà truyền thông Nhật Bản gọi là “vấn đề năm 2024”. Các công ty vận tải cảnh báo rằng quy định này sẽ châm ngòi cho một cuộc di cư khỏi nghề mà hầu hết các tài xế đều phụ thuộc vào thời gian làm thêm để kiếm sống. Trung bình, tài xế xe tải kiếm được 4,46 triệu yên (760 triệu đồng) một năm, thấp hơn khoảng 10% so với mức trung bình của tất cả các ngành, mặc dù thời gian làm việc nhiều hơn 20%.
Ngành vận tải đường bộ sẽ phải vật lộn để đáp ứng nhu cầu ngày càng tăng nhờ sự bùng nổ thương mại điện tử và việc Nhật Bản tăng cường xây dựng các công trình công cộng. Viện nghiên cứu Nomura ước tính giảm thời gian làm thêm giờ có thể khiến 1/3 số hàng hóa sẽ không được giao tính đến cuối thập kỷ này do thiếu hụt tài xế trầm trọng. Ngoài ra, số lượng tài xế cũng sẽ giảm 35% so với năm 2015, viện Nomura nhận định
Tình trạng này có thể gây thiệt hại 10.000 tỷ yên cho Nhật Bản – nơi gần 90% hàng hóa được vận chuyển bằng đường bộ, chính phủ ước tính.
Sự sụt giảm về số lượng tài xế xe tải sẽ dẫn đến hậu quả cho mọi khía cạnh của nền kinh tế, đặc biệt là đối với các trang trại và thủy sản – những nơi mà khách hàng mong đợi sản phẩm tươi ngon nhất. Các nhà máy, bệnh viện và cửa hàng tiện lợi đều có thể bị ảnh hưởng.
Trong suốt hai thập kỷ mà Watanabe lái xe tải quanh tỉnh Fukui – nơi đặt trụ sở công ty, nhà vệ sinh đã được cải thiện. Trong khi đó, thiết kế ghế ngồi và công nghệ lái được cải tiến đã giúp công việc của cô dễ dàng hơn nhiều. “Bây giờ việc bắt gặp phụ nữ lái xe đã trở nên bình thường hơn nhiều và các tài xế nam đã quen với điều đó.”
Với việc ngày càng có nhiều phụ nữ lái xe tải lớn, các công ty đang bắt đầu tùy chỉnh phương tiện để phù hợp hơn với họ, bao gồm cả việc lắp rèm trong cabin để mang lại cho riêng tư hơn cho các nữ tài xế trong thời gian nghỉ ngơi.
“Để tránh bị phá sản, các công ty vận tải đường bộ cần phải khai thác tiềm năng của phụ nữ và nỗ lực tiếp cận họ thay vì chỉ nói rằng muốn tuyển thêm tài xế nói chung”, Watanabe nói. “Rất nhiều công ty hoạt động dựa vào lĩnh vực hậu cần tỏ ra chủ quan trước những khó khăn đang ập đến với họ. Một số người trong số họ thậm chí còn không biết vấn đề của năm 2024 là gì”, cô nhận xét.
Công việc của cô hiện tại là lái xe ben hạng nặng chở đầy nhựa đường, cát hoặc đất đến các công trường xây dựng và làm thêm khoảng 30 giờ mỗi tuần. Điều này có nghĩa là số giờ làm thêm của cô sẽ giảm đáng kể kể từ tháng Tư. Nhưng cô cho biết mình và chồng có thể thay đổi để ứng phó với quy định, trong khi nghĩ rằng nhiều tài xế khác sẽ bỏ cuộc.
Tham khảo: The Guardian