Ông Trump có châm ngòi cho cuộc bạo loạn ngày 6-1-2021 ở Đồi Capitol và tìm cách đảo ngược kết quả bầu cử không? Ông ấy có nên bị cấm tranh cử lần nữa không? Cựu tổng thống có được miễn truy tố không? Đó chỉ là một vài trong số những câu hỏi quan trọng mà các tòa án Mỹ sẽ phải trả lời khi ông trùm bất động sản 77 tuổi muốn quay lại Nhà Trắng.

Ảnh hưởng bầu cử

Tháng trước, Tòa tối cao bang Colorado dựa theo điều 3 Tu chính án thứ 14 của Hiến pháp Mỹ ra phán quyết cho rằng ông Trump không đủ tư cách tham gia tranh cử sơ bộ ở bang này vì liên quan đến cuộc bạo loạn tại tòa nhà Quốc hội Mỹ.

Chỉ hai ngày sau khi ông Trump kháng cáo, Tòa tối cao Mỹ, nơi có 6/9 người có xu hướng bảo thủ và ba người được bổ nhiệm dưới thời ông Trump, đã quyết định thụ lý và thời điểm tranh luận dự kiến vào ngày 8-2. Họ cũng có thể sẽ ra phán quyết sớm vì ngày 5-3 Colorado và hơn 12 bang khác sẽ bầu cử sơ bộ.

Không chỉ Colorado, các tòa án ở một số bang khác cũng đã xem xét tư cách của ông Trump, trong đó Tòa án bang Maine mới đây cũng ra quyết định tương tự: cấm ông tham gia bầu cử sơ bộ. Tòa tối cao Oregon cũng có thể sớm ra phán quyết về việc loại ông Trump khỏi vòng bầu cử sơ bộ và tổng tuyển cử ở bang này.

Theo Đài CNN, ông Trump vẫn có tên trong cuộc bỏ phiếu sơ bộ vì phán quyết của tòa án cấp dưới đã bị tạm dừng để chờ phán quyết của Tòa tối cao. Nếu các thẩm phán kết luận ông Trump không đủ tư cách để đảm nhiệm chức vụ thì các phiếu bầu cho ông sẽ không được tính.

Hàng loạt vụ án hình sự và dân sự liên quan đến cựu tổng thống Trump đã đẩy ngành tư pháp Mỹ vào thế bất đắc dĩ phải làm trọng tài phân xử trong một năm bầu cử nóng bỏng. "Đây không phải là kiểu đấu đá mà các tòa án ưa thích, tuy nhiên nó đang diễn ra" - ông William Howell, giáo sư khoa học chính trị tại ĐH Chicago, nhận định.

Ông Trump đang đối mặt với hàng loạt cáo buộc nghiêm trọng khi tìm cách lật ngược kết quả bầu cử tổng thống năm 2020 và vai trò của ông trong vụ bạo loạn ở Đồi Capitol. Ngoài ra, ông cũng bị cáo buộc giấu các tài liệu tuyệt mật sau khi rời Nhà Trắng và phải đối mặt với cáo buộc ở bang New York vì đã trả tiền để bịt miệng một ngôi sao khiêu dâm. 

Và đó mới chỉ là các án hình sự, ngoài ra còn những vụ kiện tụng khác liên quan đến chuyện làm ăn của gia đình ông ở New York.

Những câu hỏi khó

Một trong những vấn đề đau đầu mà các thẩm phán sẽ phải giải quyết là việc ông Trump có được miễn truy tố trong tư cách là cựu tổng thống Mỹ như ông tuyên bố hay không. "Chưa có cựu tổng thống nào từng bị truy tố" - AFP dẫn lời ông Derek Muller, giáo sư luật tại ĐH Notre Dame. Ngoài ra, các thẩm phán cũng phải xác định cuộc bạo loạn ở Đồi Capitol có phải là cuộc nổi dậy không và ông Trump có tham gia sự kiện đó hay không.

Theo ông Muller, động thái của các tòa án sẽ trở thành tâm điểm khi cuộc bầu cử nóng dần, bởi những phán quyết của tòa có thể quyết định cục diện bầu cử Mỹ 2024. Trước đó, các tòa án không lạ gì những chuyện này nhưng đương sự thường là các ứng viên nhỏ, ứng viên độc lập hoặc ứng viên bên thứ ba. "Họ không phải đối mặt với ứng viên đang dẫn đầu đề cử", ông Muller nói.

Trong khi đó, ông Howell cho rằng những rắc rối pháp lý cho thấy một thực tế khác về các tòa án, đó là họ có xu hướng xử lý rất chậm. Chẳng hạn vào cuối tháng 12-2023, các thẩm phán đã hoãn phán quyết về tuyên bố của ông Trump rằng ông không bị truy tố hình sự.

"Điều đó thể hiện chiến lược của ông Trump, đó là cố gắng trì hoãn, trì hoãn, trì hoãn với hy vọng ông ấy sẽ thực sự đắc cử tổng thống và tất cả những điều này sẽ biến mất" - ông Howell nói, cho rằng sau khi đắc cử, ông Trump có thể tự ân xá hoặc bác bỏ các cáo buộc chống lại mình.