Theo các cao niên thôn Quyết Thắng, xã Thanh Trạch, huyện Bố Trạch, tỉnh Quảng Bình, người dân trong thôn đã biết làm hương cách đây khoảng 300 năm, tuy nhiên, lúc đó họ mới chỉ biết làm hương bằng loại lá hương reng trên núi.
Đến vào khoảng năm 1968, khi vô tình biết được loại cây trầm có mùi hương thơm dễ chịu, bớt đau đầu, căng thẳng, có thể đuổi được muỗi họ đã kết hợp với lá hương reng tạo nên loại hương trầm cho đến ngày nay.
Đến làng nghề hương trầm những ngày này, một không khí tất bật chuẩn bị hàng Tết len lỏi khắp mọi nhà.
Để làm nên cây hương trầm đòi hỏi rất nhiều nguyên liệu, trải qua các bước vô cùng công phu. Các loại thảo mộc như: lá hương reng, gốc trầm hương, quế chi… là thành phần làm ra bột hương, được nghiền nhuyễn rồi trộn tất cả với mạt cưa (mùn cưa) và keo theo tỉ lệ chuẩn để hình thành nên cây hương.
Cụ Nguyễn Thị Cốc, 80 tuổi, làng Quyết Thắng, có hơn 60 năm làm hương trầm cho biết, để làm ra loại hương trầm chất lượng tốt, mùi thơm đặc trưng, người dân nơi đây phải thực hiện rất tỉ mỉ trong từng công đoạn sản xuất.
Để làm ra cây hương trầm, người dân nơi đây phải thực hiện rất tỉ mỉ trong từng công đoạn sản xuất.
Để giúp cây hương cứng chắc và không bị mọt, thân hương được làm từ cây tre lồ ô non và được ngâm lâu trong nước giúp loại bỏ bớt chất xơ. Đó là bí quyết để đậu cuốn tàn tự nhiên mà không cần dùng hóa chất.
Khâu cuối cùng trong quy trình sản xuất là phơi khô. Những nén hương sau khi se xong đem phơi dưới ánh nắng từ 2 đến 3 ngày, nhằm đảm bảo độ cháy đều. Từ khâu chọn nguyên liệu, chẻ tăm tre, trộn bột, đến se nhang... tất cả phải làm thủ công. Sau khi thành phẩm, nén hương đạt tiêu chuẩn thắp lên sẽ nhanh bắt lửa, tỏa mùi thơm và cháy uốn cong như bông hoa.
Các công đoạn đều được làm thủ công.
Hương trầm sau khi làm xong được người dân đưa đi phơi dưới ánh nắng từ 2 đến 3 ngày.
Bà Nguyễn Thị Tầm, 65 tuổi, ở làng Quyết Thắng, cho biết: “Làng nghề hương trầm đã có từ lâu đời, được lưu truyền từ thế hệ này qua thế hệ khác. Hương của làng được sản xuất thủ công, nguyên liệu được sử dụng 100% từ tự nhiên, không có chất độc hại, mùi thơm đặc trưng nên được người tiêu dùng rất ưa chuộng”.
Nghề làm hương trầm tuy vất vả nhưng đem lại nguồn thu nhập khá cho người dân dịp Tết.
Nghề làm hương là nghề phụ của người dân thôn Quyết Thắng, nhưng dịp cận Tết thì nhà nhà đều làm hương nhằm kiếm thêm thu nhập. Cứ vào tháng 7 (âm lịch) người dân lại mua tre non mới khắm lá hoặc chưa bóc hết vỏ đem về chẻ mỏng, phơi khô. Từ tháng 10 âm lịch, làng nghề bắt đầu tập trung nhân lực, tăng cường hết công suất để “chạy” hàng Tết. Trung bình mỗi ngày, một hộ gia đình có thể làm ra 4.000 - 5.000 cây hương thành phẩm các loại, phục vụ thị trường.
Được biết, thôn Quyết Thắng có 510 hộ thì đã có 273 hộ có nghề làm hương trầm, nhờ nghề làm hương trầm mà nhiều hộ gia đình nơi đây đã thoát được nghèo. Mỗi bó hương gồm có 100 que, có giá từ 150.000 đồng đến 170.000 đồng. Hàng năm, nhà làm ít thì cũng được 20.000 que, nhà làm nhiều thì 50.000 đến 60.000 que.
Chủ tịch UBND xã Thanh Trạch Lưu Đức Huấn cho biết, nghề làm hương trầm đã tạo việc làm và mang lại thu nhập cao cho người dân nông thôn. Hiện, địa phương đang lên kế hoạch xây dựng hợp tác xã để mở rộng quy mô sản xuất, nâng tầm chất lượng, thương hiệu làng nghề hương trầm Quyết Thắng.