Hãng tin CNN cho hay Quỹ tiền tệ quốc tế (IMF) mới đây đã cảnh báo gần 40% lao động trên toàn cầu sẽ chịu ảnh hưởng từ công nghệ trí thông minh nhân tạo. Trong đó sẽ có rất nhiều người bị mất việc vì bị AI thay thế.

Trong bài đăng mới đây, giám đốc Kristalina Georgieva của IMF đã kêu gọi chính phủ chuẩn bị các phương án an sinh xã hội dự phòng lượng lao động thất nghiệp lớn vì AI, đồng thời khuyến khích các khóa tái đào tạo trước sự ảnh hưởng của công nghệ mới đến thị trường việc làm.

"Trong phần lớn trường hợp thì công nghệ AI sẽ có tác động tiêu cực đến thị trường lao động, một yếu tố mà các nhà hoạch định chính sách cần chuẩn bị nhằm tránh tình trạng bất ổn xã hội vì công nghệ mới", bà Georgieva đăng tải ngay trước thềm Diễn đàn kinh tế thế giới (WEF) 2021, nơi chủ đề AI sẽ là một trong những nội dung chính của hội thảo.

Cũng theo giám đốc Georgieva, công nghệ AI sẽ có tác dụng cả tích cực lẫn tiêu cực đến người lao động và doanh nghiệp. Bất chấp điều đó, chúng sẽ tiếp tục được các công ty và nhân viên sử dụng ngày một nhiều hơn.

Mặt khác, ảnh hưởng của AI cũng được cho là bất cân xứng khi tập trung nhiều hơn vào nền kinh tế phát triển so với những thị trường mới nổi. Nguyên nhân chính là do những lao động cổ cồn trắng dễ bị thay thế và ảnh hưởng bởi AI nhiều hơn là lao động cổ cồn xanh.

Giám đốc Georgieva cho hay tại các nước phát triển, tỷ lệ lao động chịu ảnh hưởng bởi AI có thể lên đến 60%. Một nửa trong số đó sẽ hưởng lợi từ công nghệ mới và nửa còn lại sẽ mất việc.

"Với nửa bên thất nghiệp, công nghệ AI sẽ làm thay những nhiệm vụ của họ, qua đó suy giảm nhu cầu tuyển dụng lao động dẫn đến giảm mức lương cũng như số lượng việc làm cho một số vị trí nhất định. Thậm chí trong trường hợp tệ nhất, một số công việc sẽ bị biến mất hoàn toàn vì AI", bà Goergieva cảnh báo.

Tại những nền kinh tế mới nổi, tỷ lệ lao động chịu ảnh hưởng bởi AI được dự đoán chỉ vào khoảng 26-40%.

"Rất nhiều quốc gia đang phát triển không có cơ sở hạ tầng hay lượng lao động đủ trình độ để có thể chịu tác động từ AI như các nước giàu", bà Georgieva nói.

Xã hội bất ổn

Lời cảnh báo của IMF được đưa ra trong bối cảnh hàng loạt doanh nghiệp sa thải lớn đầu năm 2024. Tập đoàn Amazon đã đuổi 27.000 lao động từ năm 2020 đến nay và sắp tới sẽ cắt giảm thêm hàng trăm vị trí nữa. Đó là chưa kể chính sách "sa thải thầm lặng" của hãng này khi gây sức ép buộc nhiều người thôi việc để tránh bồi thường.

Tương tự, Google được cho là cũng sẽ cắt giảm 30.000 nhân sự trong năm nay sau cơn bão đuổi việc 12.000 lao động năm 2023. Mới đây, hãng đã sa thải hàng trăm nhân viên ở khắp các bộ phận khiến giá cổ phiếu giảm 2,85%.

Một cái tên công nghệ khác nữa là Unity Software cũng cho biết sẽ đuổi việc 1.800 lao động, tương đương ¼ nhân sự để tái cấu trúc nội bộ.

Trang Layoffs.fyi theo dõi số lao động sa thải cho biết từ đầu năm đến nay đã có 37 hãng công nghệ tuyên bố cắt giảm nhân sự, vẫn thấp hơn 278 doanh nghiệp đuổi việc nhân viên cùng kỳ năm ngoái.

Tờ Forbes thì cho hay trong năm 2023, hơn 305.000 lao động đã mất việc tại Mỹ.

Theo bà Georgieva, công nghệ AI có thể gia tăng sự bất ổn trong xã hội khi nhóm lao động trẻ, ít kinh nghiệm dễ ứng dụng kỹ thuật mới để tăng năng suất hơn trong khi nhân viên có kinh nghiệm lại chưa thành tạo với sự thay đổi này.

Hậu quả là một cuộc xung đột lợi ích sẽ diễn ra khi thị trường lao động bị ảnh hưởng vì công nghệ mới. Đó là chưa kể lượng lớn công việc trình độ thấp có thể dễ dàng bị AI thay thế, qua đó tạo nên lượng lớn người thất nghiệp và gây mất ổn định cho nền kinh tế.

Vào năm 2023, chủ đề AI đã làm nóng WEF trước sự thành công bất ngờ của ChatGPT khi công nghệ mới có thể tác động mạnh đến mảng viết lách, tổng hợp nội dung cùng nhiều chức năng khác.

Kể từ đó đến nay, công nghệ này đã liên tục được hoàn thiện khi các Big Tech tiếp tục đổ hàng tỷ USD nghiên cứu phát triển, tạo nên những tính năng mới ngày một thông minh hơn để thay thế con người.

Thậm chí hãng tin CNN cho hay một số công ty còn thừa nhận thẳng họ sa thải hàng loạt lao động vì đã có AI thay thế.

Ở một khía cạnh khác, báo cáo của Goldman Sachs vào tháng 3/2023 cho thấy AI có thể gia tăng năng suất lao động và thúc đẩy 7% GDP toàn cầu mỗi năm trong 10 năm tới. Tuy nhiên báo cáo này cũng thừa nhận AI sẽ ảnh hưởng đến hơn 300 triệu việc làm trên toàn cầu.

*Nguồn: CNN, Forbes