Theo Báo cáo khảo sát về tình hình doanh nghiệp cuối năm 2023 và triển vọng kinh doanh năm 2024 do Ban Nghiên cứu Phát triển kinh tế tư nhân (Ban IV, thuộc Hội đồng Tư vấn Cải cách thủ tục hành chính của Thủ tướng Chính phủ) thực hiện, khả năng tiếp cận vốn đang là một trong năm khó khăn lớn nhất của các doanh nghiệp hiện nay và trong năm 2024.

Theo đó, đánh giá của doanh nghiệp về khả năng tiếp cận vốn trong năm 2024 cho thấy bức tranh còn ở chiều tiêu cực dù đã có cải thiện so với kì đánh giá tháng 4/2023. Theo kết quả khảo sát, 60,8% doanh nghiệp đánh giá triển vọng tiếp cận vốn là tiêu cực/rất tiêu cực (trong đó 23,1% đánh giá là rất tiêu cực) và điểm trung bình chỉ đạt 2,21/5.

Xét theo quy mô lao động và doanh thu, doanh nghiệp có quy mô càng nhỏ càng đánh giá tiêu cực về khả năng tiếp cận thị trường vốn trong năm 2024. Trong bối cảnh nguồn lực hạn hẹp, nếu tiếp cận vốn khó khăn, doanh nghiệp quy mô nhỏ sẽ gặp nhiều khó khăn trong việc duy trì cũng như phát triển hoạt động sản xuất, kinh doanh.

So sánh với khảo sát mà Ban IV thực hiện tháng 4/2023 thì tỉ lệ doanh nghiệp đánh giá tiêu cực về triển vọng tiếp cận thị trường vốn trong khảo sát tháng 12 thấp hơn so với tháng 4, cụ thể: đánh giá tiêu cực/rất tiêu cực giảm từ 79,1% xuống 60,8%; tỉ lệ đánh giá tích cực gấp hơn 3,5 lần; rất tích cực gấp gần 3 lần.

“Vốn là đầu vào quan trọng cho sản xuất, kinh doanh nên khi cơ hội tiếp cận vốn đối với doanh nghiệp chưa tích cực thì khả năng phục hồi và phát triển của doanh nghiệp sẽ bị hạn chế. Đây là vấn đề rất lớn của nền kinh tế và từng doanh nghiệp, khi mà lãi suất thực vẫn ở mức cao, niềm tin từ thị trường trái phiếu, chứng khoán dù đã phục hồi nhưng chưa đáp ứng được nhu cầu của doanh nghiệp và nền kinh tế”, Ban IV nhận định.

Nhìn vào khả năng trả nợ của DN để cho vay

Theo Ban IV, hiện nay các khoản vay tại các ngân hàng tư nhân lãi suất vẫn trên 11% - 13%. Năm 2023 vừa không có đơn hàng dẫn tới doanh nghiệp phải cho công nhân giảm ngày công, vừa trả lãi suất cao (có khoản vay phải trả 15,96%) khiến doanh nghiệp quay vòng trong việc thanh toán với ngân hàng để tránh nợ xấu. Vốn vay lãi suất thấp rất khó tiếp cận do nhiều doanh nghiệp nhỏ khó có thể thoát được nợ ngân hàng đang vay.

"Do vậy dù cuối năm 2023, đơn hàng có vẻ tăng lên nhưng doanh nghiệp đã cạn nguồn vốn, hết tài sản thế chấp để vay thêm, khó khăn lại lặp lại: Không có tiền để sản xuất", báo cáo của Ban IV nêu rõ.Khó khăn đang lặp lại với doanh nghiệp - không có tiền để sản xuất

Do vậy, Ban IV đề nghị Chính phủ có nguồn vốn lãi suất thấp, điều kiện vay không quá khó khăn, nhìn vào khả năng trả nợ trong tương lai hoặc đánh giá thương hiệu doanh nghiệp hay các số liệu về người lao động, hoặc bằng cách chứng minh hiệu quả mô hình kinh doanh, hoặc theo kết quả báo cáo tài chính để giúp các doanh nghiệp nhỏ có vốn sản xuất, vượt qua giai đoạn khó khăn trong suốt 3 năm qua để tiếp tục phát triển.

Bên cạnh đó, đề xuất Ngân hàng Nhà nước xây dựng chính sách giải ngân với lãi suất thực vay thấp hơn, điều kiện vay cải thiện hơn, thủ tục nhanh hơn và tập trung hỗ trợ các doanh nghiệp có khả năng phục hồi nhanh.

Các chính sách về dòng tiền của Ngân hàng Nhà nước không nên quá dồn dập gây phản ứng sốc của thị trường. Ngân hàng cần mở rộng cho vay vốn đối với các công ty khởi nghiệp chưa có tài sản thế chấp với mức lãi suất dưới 10%/ năm để doanh nghiệp có thể sống sót và mở rộng quy mô trong những năm đầu. Điều kiện xét duyệt cho vay chỉ cần doanh nghiệp thành lập được từ 2 năm và hoàn thành nghĩa vụ thuế đầy đủ.

Gói cho vay hỗ trợ doanh nghiệp 2% cần có thủ tục thông thoáng, ít yêu cầu hơn. Đồng thời, nên mở các hội thảo giữa ngân hàng với doanh nghiệp các ngành nghề để xác định và tháo gỡ khó khăn trong tiếp cận gói vay.