Đầu những năm 90 của thế kỷ trước, bà Trần Xuân Hoa (73 tuổi, quê Tiền Giang) là một doanh nhân nổi tiếng trong lĩnh vực kinh doanh chế biến nông sản, lương thực, phân bón... tại các tỉnh miền Tây và TPHCM.

Ban đầu bà làm Giám đốc Xí nghiệp tư doanh Quyết Thắng, Tiền Giang, sau này là Giám đốc Công ty TNHH Quyết Thắng tại TPHCM.

Theo cáo trạng, từ năm 1990 đến 1994, trong quá trình điều hành công ty, bà Hoa đã ký kết nhiều hợp đồng tín dụng, mua bán phân bón, gạo... với hàng chục đơn vị kinh tế quốc doanh, Nhà nước, cá nhân, tập thể. Tuy nhiên, người phụ nữ này chỉ thực hiện một phần hoặc không thực hiện hợp đồng, chiếm đoạt tiền, hàng rồi bỏ trốn.

Theo cơ quan điều tra, bà Hoa đã chiếm đoạt tổng cộng hơn 4,8 triệu USD, 82 tỷ đồng và 852 lượng vàng (tương tương 131 tỷ đồng tại thời điểm phạm tội) của hơn 20 đơn vị, tổ chức, doanh nghiệp và 11 cá nhân.

Năm 1994, biết những hành vi sai phạm của mình sắp bị phát giác, sợ bị "nhúng chàm", bà Hoa tìm cách bỏ trốn khỏi Việt Nam.

Đêm 26/10/1994, bà đã bỏ lại toàn bộ tài sản, nhà cửa, gia đình đi theo đường bộ trốn sang Campuchia. Qua nước bạn, không người thân, không biết ngôn ngữ nên bà Hoa gặp không ít khó khăn. Tiếp đó, thông qua môi giới, người phụ nữ này tới nước Mỹ sinh sống.

Khi bà Hoa rời khỏi Việt Nam, nhiều người bị hại có đơn tố cáo, nhà chức trách nhanh chóng vào cuộc, khởi tố vụ án, nhiều người liên quan tới đại gia này lần lượt bị bắt.

Năm 1997, TAND TPHCM và TAND Tối cao tại TPHCM xét xử một số nhân viên của bà Hoa với vai trò đồng phạm, trong đó em trai của bà phải lĩnh án tử hình (sau đó, em trai bà Hoa được giảm án xuống tù chung thân và hiện đã chấp hành xong hình phạt). Các cơ quan tố tụng đồng thời tịch thu kê biên, xử lý nhiều bất động sản, ôtô và hàng hóa để khắc phục thiệt hại vụ án.

Suốt thời gian bỏ trốn bà sống lang thang, không nhà cửa, giấy tờ tùy thân nên đến tháng 4/2021, bà Hoa bị trục xuất về nước. Vừa rời máy bay, đặt chân tới quê hương, bà Hoa bị Công an TPHCM bắt giữ theo lệnh truy nã.

Sau gần 3 năm bị tạm giam, bà Hoa bị TAND TPHCM xét xử về tội Lừa đảo chiếm đoạt tài sản và Lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản.

Dáng nhỏ thó, bà Hoa được cảnh sát dìu vào phòng xử do sức khỏe yếu. Một vài người thân của bà hiện sống ở miền Tây, có mặt ở tòa khá sớm để động viên, thăm hỏi bị cáo.

Trả lời HĐXX, giọng thều thào, bà Hoa cho biết, 30 năm trước có thực hiện nhiều hợp đồng hợp tác với các đơn vị và có công nợ vài chục tỷ đồng. Tuy nhiên, lúc đó, bà được tư vấn nên rời khỏi Việt Nam cùng với "một số lời đe dọa".

Bà Hoa sau đó xin tòa khoan hồng, xem xét giảm nhẹ hình phạt để được sớm đoàn tụ với gia đình. Hiện bà bị thoái hóa hai khớp, thoát vị địa đệm và nhiều bệnh khác không thể tự đi lại.

"Em trai bị cáo đã phải nhận mức án tử hình trong vụ án do bị cáo gây ra. Mấy mươi năm qua bị cáo không được nhìn người thân một lần. Từ ngày về nước, bị cáo cũng chưa được gặp lại con trai", bà Hoa trình bày.

Phát biểu quan điểm về vụ án, đại diện VKS cho rằng hành vi phạm tội của bị cáo là rất nghiêm trọng, chiếm đoạt số tiền đặc biệt lớn. Tuy nhiên, bị cáo hiện sức khỏe yếu, hoàn cảnh khó khăn... nên đề nghị tòa giảm nhẹ một phần trách nhiệm hình sự, tuyên phạt 24-26 năm tù về hai tội danh.

Bào chữa cho bà, luật sư đồng quan điểm của cơ quan truy tố về hành vi và tội phạm, chỉ xin tòa khoan hồng cho thân chủ. Luật sư cho biết, trong thời gian bị giam, bà Hoa nhiều lần phải nhập viện điều trị; bà có người con trai duy nhất nhiều năm qua cũng phải sống lang thang ở gầm cầu, hiện bị liệt nửa người... nên xin tòa xem xét giảm nhẹ cho bị cáo.

"Sau 28 năm lưu lạc nước ngoài sống không ra sống, giờ đây tôi đã gần đất xa trời rồi, tôi chỉ mong ước được nhìn thấy quê hương ra sao trước khi về với đất mẹ. Vì vậy, xin HĐXX xem xét cho tôi được hưởng mức án nhẹ nhất", bị cáo Hoa nói lời nói sau cùng trong nước mắt.

Sau khi nghị án, HĐXX ghi nhận cho bị cáo Hoa nhiều tình tiết giảm nhẹ như thành khẩn khai báo, nhân thân tốt. Tuy nhiên, hành vi của bị cáo đặc biệt nguy hiểm, số tiền chiếm đoạt rất lớn, bỏ trốn nhiều năm gây khó khăn cho cơ quan tiến hành tố tụng nên cần phải xử lý nghiêm.

Từ đó, HĐXX quyết định tuyên phạt bị cáo Hoa mức án tù chung thân về tội Lừa đảo chiếm đoạt tài sản và 20 năm về tội Lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản (mức án cao nhất đối với mỗi tội danh). Tổng hợp hình phạt bà ta phải chấp hành là tù chung thân.

Sau khi tòa tuyên án, bị cáo Hoa bật khóc, cảnh sát phải dìu đi về trại tạm giam. Đi theo sau, nữ luật sư bào chữa cho bị cáo với ánh mắt đượm buồn và nói: "73 tuổi với bản án tù chung thân, cái giá phải quá đắt ở tuổi xế chiều cho một doanh nhân từng lừng lẫy một thời".