Nhiều doanh nghiệp lớn cho biết TP.HCM vẫn là lựa chọn hàng đầu để đầu tư, mở rộng nhưng cũng cần cải cách nhiều thủ tục và rất cần đội ngũ nhân lực chất lượng cho các ngành công nghệ cao.

Lựa chọn hàng đầu của các nhà đầu tư

Con số mới nhất công bố cho thấy năm 2023, lần đầu tiên tổng vốn đầu tư rót vào các KCN ở TP.HCM (cấp mới và điều chỉnh) vượt 1 tỉ USD, đạt gần gấp đôi kế hoạch và tăng 84% so với năm 2022.

Trong đó có gần 223 triệu USD vốn đầu tư nước ngoài, tăng hơn 13% so với năm 2022. TP.HCM có 16 dự án mới với vốn đầu tư đăng ký 63 triệu USD và 34 dự án điều chỉnh vốn với vốn tăng 160 triệu USD.

Còn với đầu tư trong nước, tổng vốn thu hút đầu tư đạt 18.531 tỉ đồng (tương đương 789 triệu USD), tăng 124% so với năm 2022. Đáng chú ý, riêng dự án của Viettel đầu tư vào huyện Củ Chi đã đạt 624 triệu USD.

Ông Trần Việt Hà - phó trưởng Ban quản lý các khu chế xuất và công nghiệp TP.HCM (Hepza) - cho biết đây là năm đầu tiên thu hút đầu tư vào các KCN tăng đột biến khi mọi năm thu hút vốn đầu tư chỉ đạt 400 - 800 triệu USD.

Năm nay riêng dự án của Viettel về lĩnh vực trung tâm dữ liệu (Data center), công nghệ thông tin và chuyển đổi số đã chiếm lượng vốn lớn.

Trước đây, dự án của First Solar cũng đạt trên 1 tỉ USD (cả đầu tư đăng ký ban đầu và các lần tăng vốn) với tổng diện tích sử dụng đất lên đến 45ha, còn dự án của Viettel chỉ ngốn diện tích đất bằng 10%, khoảng 4ha đất, tại Củ Chi.

Trong khi đó, ông Hứa Quốc Hưng - trưởng ban Hepza - cho hay một tin mừng đối với việc thu hút đầu tư vào TP.HCM đó là dù quỹ đất giảm 68%, quỹ nhà xưởng cho thuê giảm 8,5% so với năm ngoái, song thu hút đầu tư lại đạt được những tín hiệu tích cực.

Ngoài ra suất đầu tư trên mỗi ha đất đã tăng lên, cụ thể là 8,1 triệu USD/ha bình quân, riêng các dự án đầu tư nước ngoài là gần 11,6 triệu USD/ha.

"Chúng ta đã có sự lựa chọn, chắt chiu hơn với các nhà đầu tư, với các ngành nghề thu hút vào TP.HCM trong khi quỹ đất càng ngày càng ít", ông Hưng nói.

Gỡ nhanh bài toán thiếu quỹ đất

Nhiều năm qua, một trong những điểm yếu trong thu hút đầu tư vào TP.HCM đó là thiếu quỹ đất, nhất là quỹ đất lớn, đất liền thửa để hút những dự án có quy mô lớn. Để giải quyết điểm nghẽn này, Thủ tướng đã chấp thuận bổ sung KCN Phạm Văn Hai I và II với quy mô 668ha vào quy hoạch phát triển các KCN TP.HCM.

Bên cạnh đó, Hepza cũng đề xuất đưa vào quy hoạch hàng ngàn ha quỹ đất cho KCN, nếu được thông qua thì đây là nguồn lực đất đai chuẩn bị cho giai đoạn 2024 và các năm tiếp theo để đón các "đại bàng".

Tuy nhiên, ông Hứa Quốc Hưng cho biết trước mắt phải tháo gỡ các khó khăn về quỹ đất hiện tại vì TP có gần 5.920ha đất trong các KCN, khu chế xuất được quy hoạch, hiện đang cho thuê khai thác khoảng 4.000ha.

"Còn lại quỹ đất đang bị vướng ở góc độ pháp lý, bồi thường nên nếu gỡ được, TP có ngay 1.900ha để thu hút đầu tư, chưa kể đến hai KCN Phạm Văn Hai hay 4.000 - 5.000ha đang xin bổ sung trong quy hoạch", ông Hưng nói.

Theo ông Hưng, hiện có nhiều nhà đầu tư đang gặp khó khăn, thậm chí khiếu nại, khiếu kiện liên quan việc pháp lý chưa hoàn chỉnh ở các KCN. Hiện các KCN như Cát Lái, Hiệp Phước, Cơ khí ô tô... vẫn còn gặp khó liên quan đến pháp lý.

"Luật quy định bồi thường sạch sẽ 100%, TP hoặc là Sở Tài nguyên và Môi trường mới ký hợp đồng cho thuê đất, giao đất. Còn chỉ 1m² chưa bồi thường xong trong khi 99,9% đã bồi thường cũng không được giao đất, cho thuê đất.

Do đó có những khu hiện nay chỉ còn 2/70 mẫu chưa bồi thường nhưng không thể cho thuê 70 mẫu đó. Đây là điều doanh nghiệp vướng và đang kêu rất nhiều", ông Hưng cho hay.

Đối với pháp lý đất đai, ông Hưng cho biết đơn cử KCN Hiệp Phước đang thẩm định giá đất để thực hiện nghĩa vụ tài chính, sau đó nhà đầu tư mới được cấp quyết định cho thuê đất, giao đất và doanh nghiệp trong KCN mới thực hiện được các quyền của mình từ xây dựng, thế chấp...

Theo ông Hưng, Luật Đất đai trải qua nhiều giai đoạn, có những vấn đề đúng với giai đoạn đó nhưng đến nay lại vướng hoặc có những vấn đề vướng mắc pháp lý trong giai đoạn trước chưa giải quyết xong dẫn đến hiện nay lại "mắc kẹt". "Chúng tôi đang bàn với TP và các sở ngành để tháo gỡ ngay các vướng mắc pháp lý trên để có quỹ đất liền phục vụ việc thu hút đầu tư", ông Hưng khẳng định.

Ngoài ra, ông Hưng cũng tiết lộ do đã nhiều năm TP không có KCN mới nào được bổ sung, nên khi có thông tin về hai KCN Phạm Văn Hai, rất nhiều nhà đầu tư hạ tầng muốn tham gia xây dựng KCN.

Tuy nhiên với các khu này, Hepza sẽ làm cẩn thận để có dự án chất lượng, sát thực tiễn và lựa chọn nhà đầu tư theo hình thức đấu thầu.

"Nhân tài ở đâu thì chúng tôi ở đó"

Trao đổi với Tuổi Trẻ, ông Gaur Dattatreya - giám đốc điều hành của Bosch Global Software Technologies Việt Nam - cho rằng TP.HCM cần đào tạo và thu hút nhân tài nhiều nhất có thể, bởi nhân tài chính là động lực để các doanh nghiệp tầm cỡ thế giới muốn đầu tư và phát triển. Ông Gaur Dattatreya kể lại trước đây Bosch đã tìm kiếm và nghiên cứu rất nhiều địa điểm cũng như quốc gia khác nhau để mở rộng thêm trung tâm phần mềm.

"Chúng tôi đã có một nghiên cứu kỹ lưỡng, xem xét tám quốc gia khác nhau. Cuối cùng, chúng tôi nhận thấy Việt Nam là địa điểm tốt nhất. Ban đầu, chúng tôi đã dự định lựa chọn Hà Nội, nhưng khi lên kế hoạch chi tiết, chúng tôi chuyển trọng tâm sang TP.HCM", ông chia sẻ.

Lý do chọn TP.HCM, theo ông, là vì nơi đây có nền văn hóa sôi động và thân thiện với doanh nghiệp, cùng với khả năng tiếng Anh tốt hơn, khiến TP trở thành lựa chọn lý tưởng.

"Đối với chúng tôi, nhân tài là trên hết và nhân tài ở đâu thì chúng tôi ở đó. Và tôi nghĩ rằng chúng tôi đã lựa chọn đúng, chúng tôi đã thành công khi mở rộng trước tại TP.HCM và có kế hoạch tiếp tục mở rộng sang các khu vực khác", ông chia sẻ.

Tương tự, ông Kim Huat Ooi - phó chủ tịch phụ trách sản xuất, chuỗi cung ứng và vận hành, kiêm tổng giám đốc Công ty Intel Products Việt Nam (IPV) - cũng cho rằng nguồn nhân lực luôn đóng vai trò quan trọng trong việc phát triển của mọi công ty.

Tuy nhiên, hiện nay TP.HCM nói riêng, Việt Nam nói chung vẫn còn thiếu nguồn nhân lực kinh nghiệm chất lượng cao và sinh viên tốt nghiệp các khối ngành kỹ thuật - công nghệ.

Từ đó, ông Kim Huat Ooi đề nghị TP.HCM nên "Đầu tư vào phát triển nhân lực với các chương trình STEAM, tận dụng lợi thế của ba cụm trụ cột quan trọng của TP Thủ Đức gồm Khu công nghệ cao TP.HCM - Đại học Quốc gia - Khu công nghiệp Linh Trung và nên có chương trình phát triển đào tạo nhân lực 3-5 năm phục vụ ưu tiên cho ba trụ cột này".

"Nếu nhìn vào hệ thống giáo dục hiện nay của Việt Nam, các bạn có rất nhiều cử nhân nhưng những nhân sự ở cấp độ cao hơn như thạc sĩ hay tiến sĩ không nhiều. Lĩnh vực nghiên cứu và phát triển (R&D) đòi hỏi rất nhiều kiến thức và kỹ năng cao hơn.

Nhưng đây lại là một cơ hội tốt, bởi vì dân số Việt Nam rất lớn. Chỉ cần một lượng lớn nhân sự tập trung vào lĩnh vực chuyên biệt cũng có thể mang đến lợi ích lớn cho quốc gia cũng như các doanh nghiệp FDI đang hoạt động tại đây", ông Ooi góp ý.