Liên tục các vụ bắt giữ sản phẩm thuốc lá điện tử (thuốc lá thế hệ mới) nhập lậu số lượng lớn trong thời gian qua cho thấy thị trường mặt hàng này đang rất sôi động. Thế nhưng, lại đang rất thiếu hành lang pháp lý để quản lý chặt chẽ khiến các cơ quan chức năng “loay hoay” trong việc xử lý.
Càng gần Tết, tình trạng nhập lậu thuốc lá điện tử càng phức tạp. Chỉ trong 3 tuần, từ giữa tháng 12.2020 tới nay, với sự ra quân của lực lượng chức năng, hàng chục ngàn sản phẩm thuốc lá điện tử (một dòng sản phẩm thuốc lá thế hệ mới) nhập lậu đã bị bắt giữ.
Liên tiếp bắt giữ hàng trăm ngàn sản phẩm nhập lậu
Mới nhất là ngày 5.1.2021, lực lượng Quản lý thị trường Hải Dương vừa thu giữ hơn 350 hộp thuốc lá điện tử tại thị trấn Kẻ Sặt (Bình Giang -Hải Dương), không có hóa đơn, chứng từ.
Cách đó 1 tuần, ngày 29.12.2020, tại Hà Nội, lực lượng chức năng đã tạm giữ 10.000 thiết bị thuốc lá điện tử được rao bán rầm rộ trên mạng. Trước đó, ngày 22.12.2020, trên 12.000 thiết bị thuốc lá điện tử do Trung Quốc sản xuất cũng bị lực lượng Quản lý thị trường Quảng Ninh triệt phá.
Đó mới chỉ là những vụ việc điển hình với số lượng lớn, tại nhiều địa phương khác, cơ quan chức năng cũng xử lý nhiều vụ với số lượng hàng vi phạm nhỏ hơn.
Trao đổi với Báo Lao Động, Tổng cục trưởng Tổng cục Quản lý thị trường Trần Hữu Linh cho biết, điểm chung của các vụ việc trên là các cơ sở hoặc người vận chuyển không xuất trình được hóa đơn chứng từ chứng minh nguồn gốc. Việt Nam đã có Luật Phòng chống tác hại của thuốc lá và Nghị định số 77/2013/NĐ-CP nhưng chỉ được áp dụng cho thuốc lá điếu truyền thống; Nghị định 98/2020/NĐ-CP cũng chỉ quy định xử phạt vi phạm hành chính đối với thuốc lá điếu nhập lậu là hàng cấm.
Tình trạng thuốc lá điện tử nhập lậu thiếu chế tài để kiểm soát khiến lực lượng chức năng luẩn quẩn trong vòng “bắt, hủy, rồi lại bắt” nên không xử lý tận gốc vấn đề. Ở khía cạnh khác, khi các sản phẩm này không được kiểm soát chặt chẽ sẽ tác động lớn tới sức khoẻ người tiêu dùng, đặc biệt là giới trẻ.
Thận trọng đánh giá kỹ tác động
Chính phủ đã giao Bộ Công Thương chủ trì soạn thảo khung pháp lý cho thuốc lá thế hệ mới, bao gồm thuốc lá làm nóng và thuốc lá điện tử. Các cơ quan liên quan như Bộ Y tế duy trì quan điểm nên cấm, Bộ Khoa học và Công nghệ đang xem xét xây dựng tiêu chí kỹ thuật.
Trên thực tế, việc hàng lậu buôn bán công khai vẫn diễn ra, thậm chí ngày càng nhiều và táo tợn hơn trước. Bởi vậy, các chuyên gia cho rằng, biện pháp tạm thời có thể xem xét là xử lý thuốc lá thế hệ mới bất hợp pháp như thuốc lá điếu nhập lậu trong khi chờ ban hành chính sách quản lý riêng.
Đối với việc soạn thảo khung pháp lý cho các sản phẩm thuốc lá thế hệ mới này, các chuyên gia cũng cho rằng việc nghiên cứu, định ra các quy định quản lý, tiêu chí kỹ thuật, đánh giá sự tương đồng giữa các sản phẩm, đo lường tiềm năng giảm thiểu tác hại đối với sức khỏe cần thời gian ít nhất 12 tháng để các cơ quan Nhà nước nghiên cứu và đưa ra các chính sách phù hợp. Sau thời gian này, Chính phủ có thể luật hóa hoặc cho thí điểm để tiếp tục có những đánh giá tác động cụ thể và có những điều chỉnh phù hợp.
Bình luận về vấn đề này, Luật sư Bùi Quang Nghiêm, Phó chủ nhiệm đoàn Luật sư TP.HCM nêu quan điểm: “Các cơ quan chức năng tùy theo lĩnh vực của mình sẽ có báo cáo đánh giá đầy đủ về tác động kinh tế - xã hội, sức khỏe người tiêu dùng và các yếu tố liên quan khác. Dựa trên đó, Chính phủ có thể xây dựng một khung pháp lý phù hợp, đảm bảo lợi ích của Nhà nước, bảo vệ sức khỏe người tiêu dùng, phù hợp với chiến lược quốc gia về giảm thiểu tác hại thuốc lá và không làm gia tăng thị trường thuốc lá bất hợp pháp”.