Chính quyền Trump hôm 14/1 đã thêm 9 công ty Trung Quốc vào danh sách đen các công ty bị cáo buộc là có liên quan đến quân đội nước này. Các công ty sẽ phải chịu lệnh cấm đầu tư mới, buộc các nhà đầu tư Mỹ phải thoái vốn khỏi các công ty trong danh sách đen trước ngày 11/11/2021.
Đáng chú ý trong danh sách có nhà sản xuất máy bay Commercial Aircraft Corp of China, hay còn gọi là Comac. Công ty này chỉ vừa có bước đột phá tìm được khách hàng khi một hãng hàng không Indonesia đã đồng ý mua máy bay của họ.
Lệnh cấm không ảnh hưởng trực tiếp đến Comac vì đây không phải là công ty đại chúng. Tuy nhiên, các công ty khác mà Trump đưa vào danh sách, bao gồm cả cổ đông của Comac là Aviation Industry Corp of China (AVIC), chịu nhiều trừng phạt nghiêm khắc hơn, bao gồm cả việc hạn chế tiếp cận các công nghệ Mỹ.
Máy bay C919 bên trong nhà máy của Comac. Ảnh: Xinhua.
Theo Shukor Yusof, Nhà sáng lập kiêm Nhà phân tích hàng không tại Endau Analytics, điều đó có thể gây tê liệt cho Comac vì họ phục thuộc vào việc mua động cơ phản lực và các bộ phận máy bay khác từ Mỹ. "Trung Quốc không có khả năng trong nước để cung cấp các thành phần cần thiết nên họ phụ thuộc rất nhiều vào các linh kiện của Mỹ", Yusof nói.
C919, một loại máy bay thân hẹp của Comac, tương đương với Boeing 737 và Airbus A320, đang trong giai đoạn thử nghiệm. Khoảng 60% các nhà cung cấp chính cho C919 là các công ty Mỹ, theo báo cáo của Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược & Quốc tế, một tổ chức tư vấn có trụ sở tại Washington.
"Động cơ là phần khó nhất. Chỉ có hai và cả hai đều có đầu mối của Mỹ là GE và Raytheon", George Ferguson, Nhà phân tích cấp cao của Bloomberg Intelligence cho biết.
Nếu Comac được chuyển sang "Danh sách người dùng cuối quân sự" (Military End-User List) của Bộ Thương mại Mỹ, nơi mà các công ty bị từ chối tiếp cận công nghệ của Mỹ nếu không có sự cho phép cụ thể, thì sẽ "không thể" tìm nguồn động cơ cho C919 mà không được chính phủ Mỹ duyệt, Ferguson nói.
Đã có một số tiền lệ bị nâng cấp từ danh sách đen có liên hệ với quân đội sang "Danh sách người dùng cuối quân sự". Theo đó, cau khi bị đưa vào danh sách đen vì có liên kết quân sự vào tháng 12, Tập đoàn Dầu khí Ngoài khơi Quốc gia Trung Quốc(CNOOC), đã bị chuyển sang "Danh sách người dùng cuối quân sự" vào 14/1.
AVIC, tập đoàn quốc doanh sở hữu một phần của Comac, lần đầu tiên được xác định là có liên kết quân sự vào tháng 6/2020. Đến cuối năm ngoái, tập đoàn và một số công ty con cũng đã bị chuyển sang "Danh sách người dùng cuối quân sự".
Trước đó, hôm 8/1, China Aircraft Leasing (Hong Kong) cho biết cung cấp cho hãng hàng không PT Transnusa Aviation Mandiri (Indonesia ) 30 máy ARJ21, biến hãng này trở thành hãng hàng không đầu tiên ngoài Trung Quốc sử dụng máy bay của Comac.
China Aircraft Leasing từ chối bình luận về những diễn biến gần đây. Trong khi, Phó Chủ tịch Transnusa Leo Budiman cho biết việc Comac bị đưa vào danh sách đen sẽ không ảnh hưởng đến kế hoạch của hãng. "Nếu tình hình đại dịch được cải thiện, chúng tôi hy vọng sẽ bắt đầu nhận máy baytừ năm sau", ông Budiman nói.
Comac là một phần không thể thiếu trong chương trình "Made in China 2025", nhằm giảm sự phụ thuộc vào nhập khẩu công nghệ quan trọng, từ chất bán dẫn đến vệ tinh, vào năm 2025. Nhưng tiến độ chương trình đến nay vẫn còn chắp vá, theo Bloomberg.
Mặc dù Comac đã nhắm các thị trường đang phát triển khác, như ký một biên bản ghi nhớ vào năm 2018 để cung cấp máy bay cho khu vực ở châu Phi, nhưng công ty vẫn chưa đạt được bước tiến thực sự bên ngoài Trung Quốc. Đến cuối năm 2020 - một chục năm sau chuyến bay ARJ21 đầu tiên - Comac chỉ giao 46 chiếc, tất cả đều ở trong nước Trung Quốc. Dù vậy, tháng 11 họ cũng có một đơn hàng lớn là hợp đồng 100 máy bay với China Express Airlines.
Phiên An (theo Bloomberg)