Trao đổi với báo chí chiều 14-1, Bộ trưởng Bộ TN&MT Trần Hồng Hà cho biết ông còn rất nhiều trăn trở trước nhiều vấn đề của ngành tài nguyên môi trường.
Ông cho hay ngành đã chuyển biến trong tư duy quản lý nhưng còn rất nhiều vấn đề cần tiếp tục hoàn thiện vì tài nguyên không phải vô hạn...
Bộ trưởng Bộ TN&MT Trần Hồng Hà. Ảnh: T.PHÚ
Chuyển biến tư duy quản lý
. Phóng viên: Trong nhiệm kỳ qua, chúng ta có từng bước chuyển từ ứng phó sang chủ động phòng ngừa, kiểm soát các vấn đề về môi trường?
+ Bộ trưởng Bộ TN&MT Trần Hồng Hà: Ngay từ đầu nhiệm kỳ, ngành TN&MT đứng trước nhiều khó khăn, thách thức, nhiều vấn đề hết sức bị động.
Hàng loạt sự cố môi trường xảy ra ở các dự án, nhiều địa bàn khác nhau, nhất là sự cố ô nhiễm môi trường Formosa xảy ra hồi đầu nhiệm kỳ.
Lĩnh vực đất đai thì luôn nóng, người dân khiếu kiện, khiếu nại đông; địa chất, khoáng sản chưa được quản lý chặt chẽ, khai thác trái phép, thiếu hiệu quả, gây ra các vấn đề môi trường; rồi biến đổi khí hậu, thiên tai ngày càng phức tạp gây ra nhiều ảnh hưởng nghiêm trọng.
Có thể nói các lĩnh vực quản lý của ngành luôn đứng trước các vấn đề hết sức bị động, bất ngờ và lúng túng.
Trước thực trạng trên, cá nhân tôi và những cán bộ ngành tài nguyên môi trường hết sức lo lắng. Chúng tôi tập trung giải quyết các sự cố, các vấn đề mang tính chất sự vụ.
Về vấn đề bảo vệ môi trường, chúng ta thấy rõ nếu để phát triển trước, bảo vệ môi trường sau thì sẽ phải trả giá rất đắt.
Từ bài học Formosa, chúng ta nghiên cứu, học hỏi kinh nghiệm thế giới để điều chỉnh chính sách, thiết lập các công cụ quản lý để sàng lọc các dự án, công nghệ có nguy cơ gây ô nhiễm.
. Ông vừa nhắc đến sự cố ô nhiễm môi trường Formosa, qua sự cố này thì bộ đã điều chỉnh cơ chế, chính sách cụ thể gì để chủ động kiểm soát tốt các nguồn thải, đảm bảo phát triển bền vững?
+ Chủ trương quản lý tài nguyên, chủ động ứng phó biến đổi khí hậu, bảo vệ môi trường cần phải thay đổi theo hướng lấy phòng ngừa, ngăn chặn là chính, phát triển phải hài hòa với vấn đề bảo vệ môi trường.
Ở các lĩnh vực khác như đất đai, tài nguyên nước, khoáng sản, chúng tôi đã tập trung, cùng các địa phương sửa các văn bản tháo gỡ vướng mắc, góp phần đưa các nguồn lực phục vụ cho phát triển. Đảm bảo nguồn lực tài nguyên thiên nhiên được sử dụng một cách tổng hợp, hiệu quả.
Cuối nhiệm kỳ chúng ta đã cơ bản thay đổi về tư duy, quan điểm, phương pháp quản lý TN&MT. Xác định môi trường là lĩnh vực quan trọng, lấy môi trường là một trong ba trụ cột.
Chúng ta đã xác định mô hình tăng trưởng xanh, kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn. Đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý, chỉ đạo điều hành, quan trắc, giám sát, điều tra cơ bản, cải cách thủ tục hành chính…
Có thể nói tiến bộ vững chắc của ngành là đã chuyển từ bị động, ứng phó sang chủ động nghiên cứu, đưa ra chính sách phù hợp hơn với cơ chế thị trường để tài nguyên môi trường trở thành ngành kinh tế quan trọng của đất nước.
Nhiều vấn đề tiếp tục giải quyết
. Ông có thể nói rõ hơn việc điều chỉnh cơ chế, chính sách để đảm bảo phát triển bền vững...
+ Chúng tôi quan niệm ngay từ chủ trương đầu tư, quy hoạch phát triển, cũng như thẩm định sơ bộ đánh giá tác động môi trường thì phải làm thực chất, làm kỹ. Phải dựa trên đánh giá về trình độ công nghệ, dựa trên kinh nghiệm của thế giới vì chúng ta không có đầy đủ thông tin để lựa chọn được công nghệ thân thiện môi trường nhất. Huy động chuyên gia, nhà khoa học vào quá trình thẩm định tác động của dự án. Thực hiện công khai thông tin dự án để người dân tham gia giám sát.
Tiếp nữa là chúng ta xác định rõ trách nhiệm của doanh nghiệp trong quá trình đầu tư để đánh giá, dự báo được các tác động sẽ xảy ra, nhất là vấn đề nước thải, khí thải và chất thải rắn.
Chúng tôi đã phân loại 17 loại hình công nghiệp cần phải có giám sát đặc biệt, có quy trình đánh giá tác động, giám sát, kiểm soát sau xây dựng, cấp giấy chứng nhận chặt chẽ hơn…
Từ chủ trương, chiến lược, quy hoạch phát triển thì phải tính đến bài toán này. Có những nơi chúng ta chấp nhận thu hút đầu tư ngành đó nhưng có những nơi, những khu vực nhạy cảm thì không làm. Bài toán này cần làm triệt để từ xa, đó là khi chúng ta làm quy hoạch vùng, quy hoạch môi trường để ngăn ngừa các xung đột không xảy ra.
Những trăn trở
. Đến thời điểm hiện tại, ông còn điều gì trăn trở với công tác quản lý tài nguyên môi trường hiện nay?
+ Tôi còn rất nhiều điều trăn trở. Bởi vì lĩnh vực tài nguyên môi trường rất rộng lớn, phụ thuộc rất nhiều vào các lĩnh vực kinh tế khác, phụ thuộc vào tư duy và mô hình phát triển. Để khắc phục, sửa chữa các vấn đề môi trường trong một mô hình phát triển không phù hợp thì không phải một sớm một chiều.
Tài nguyên là tài sản, nguồn lực quốc gia. Làm sao chúng ta phải nắm chắc, lượng hóa để sử dụng nguồn lực này một cách hiệu quả nhất. Điều này đòi hỏi công tác điều tra, đánh giá rất nhiều mới có thể đạt được. Trong khi nguồn lực hằng năm cho điều tra cơ bản thiếu, trên đất liền ta mới đánh giá được một phần, ở biển thì chưa nắm bắt được.
Do đó, ta chưa thể hạch toán, phân bổ cho đầu vào phát triển. Hoặc trong ứng phó với biến đổi khí hậu, mặc dù có cố gắng nhưng rõ ràng biến đổi khí hậu cực đoan, khó đoán định đang đặt ra gánh nặng lên ngành tài nguyên môi trường. Nó đòi hỏi chúng ta nâng cao hơn nữa chất lượng dự báo, cảnh báo. Tuy nhiên, quan trọng hơn là phải đánh giá được tác động của biến đổi khí hậu, từ đó đưa ra quy hoạch thích ứng chứ không phải bị động ứng phó hằng năm. Điều này là sự trăn trở rất lớn đối với tôi.
Chúng ta đang ở một quốc gia chịu nhiều tác động của biến đổi khí hậu như vậy thì một mặt phải giảm thiểu các nguyên nhân gây ra biến đổi nhưng mặt khác phải làm tốt công tác giám sát biến đổi khí hậu.
Tài nguyên môi trường là lĩnh vực hoạt động liên quan sát sườn đến người dân, đặc biệt chúng ta đang chủ yếu dựa vào nó để phát triển kinh tế. Do đó, cần phải giải quyết mối quan hệ cân bằng giữa đưa nguồn lực này vào phát triển và vấn đề bảo tồn, hài hòa giữa các nhu cầu.
Nhu cầu này không chỉ giải quyết cho từng lĩnh vực mà phải giải quyết cho nhiều thế hệ. Vì thế hệ sau cũng cần có không gian, cần có đất đai, cần có nguồn lực để phát triển. Nếu môi trường ô nhiễm thì thế hệ tương lai cũng không thể phát triển được. Điều này là bài toán rất khó, cần phải giải quyết bài bản từ chủ trương lớn của Đảng, Nhà nước, từ nhận thức, thay đổi trong tư duy. Phòng ngừa là chính, chứ việc xảy ra rồi đi sửa chữa thì giá phải trả rất đắt.
. Xin cám ơn ông.
| Lắng nghe dân khi sửa Luật Đất đai Bộ trưởng Bộ TN&MT Trần Hồng Hà nhận định đất đai là một trong những tài nguyên hết sức quan trọng, mọi người dân đều rất quan tâm. Bằng các nghị định của Chính phủ, bộ đã rà soát, tháo gỡ để đưa nguồn lực, giải phóng nguồn lực để phát triển kinh tế nhưng điều này mới làm được một phần. Vẫn còn đó các vấn đề khiếu kiện đất đai, thất thoát đất đai, lợi dụng chính sách đất đai chưa chặt chẽ để tham ô, tham nhũng. Vẫn còn các xung đột trong quá trình phát triển, còn nhiều rào cản thủ tục trong tiếp cận đất đai. “Chúng ta xác định Nhà nước là đại diện chủ sở hữu về đất đai. Vấn đề lý luận ở đây là làm sao giải quyết triệt để sở hữu công cộng về đất đai, các quyền của người dân, rồi việc đưa nguồn lực này vào phát triển kinh tế - xã hội, đảm bảo an ninh quốc phòng. Chúng ta cần giá trị gia tăng của các dự án đầu tư về sản xuất công nghiệp, dịch vụ trên đất đai hơn là thu từ đất đai, vì nguồn lực đất đai là hữu hạn, không thể thu mãi được” - ông Hà nói. Cũng theo bộ trưởng, vấn đề định giá đất theo thị trường, tích tụ đất đai, chuyển cơ cấu lực lượng sản xuất với dịch chuyển cơ cấu nông nghiệp sang sản xuất dịch vụ và công nghiệp, lợi ích của Nhà nước, người sử dụng đất với các doanh nghiệp trong các dự án đầu tư... là bài toán phải giải quyết, nếu xử lý không tốt sẽ nảy sinh các vấn đề xã hội. Bài toán về chính sách đất đai phải phục vụ nhu cầu phát triển nhưng phải hài hòa được lợi ích giữa Nhà nước, người dân và doanh nghiệp. Đây là điều không dễ làm. “Chúng tôi xác định sẽ dẫn dắt bằng sự thấu hiểu, lắng nghe người dân. Trên cơ sở đó trình trung ương thông qua nghị quyết hợp lòng dân, từ đó thể chế hóa bằng Luật Đất đai. Tôi mong muốn sớm nhất trong năm 2022 hoặc trong nhiệm kỳ sẽ xây dựng xong luật này…” - ông Hà kỳ vọng. |
