Ông Jake Sullivan, cố vấn an ninh quốc gia của Mỹ - Ảnh: AFP
Ông Sullivan đã thảo luận các vấn đề liên quan đến Trung Quốc, Iran, Nga, Triều Tiên và đại dịch viêm đường hô hấp cấp COVID-19 và nhấn mạnh "ý định tăng cường liên minh xuyên Đại Tây Dương" của Tổng thống Joe Biden với các đồng minh.
Trong cuộc điện đàm dài 30 phút với đồng cấp người Nhật Bản Shigeru Kitamura, ông Sullivan tái khẳng định tầm quan trọng của liên minh Mỹ - Nhật. Ông khẳng định Mỹ phản đối bất kỳ hành động đơn phương nào làm phương hại đến quyền quản lý trên thực tế của Nhật Bản với quần đảo Senkaku/Điếu Ngư, cam kết thực hiện nghĩa vụ bảo vệ nơi này theo quy định của Hiệp ước an ninh Mỹ - Nhật.
Hai bên khẳng định sẽ phối hợp cùng nhau để hướng đến một "Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương tự do và mở", đồng thời đẩy mạnh hợp tác chặt chẽ với các nước cùng chí hướng thông qua các cơ chế như Nhóm an ninh Bộ tứ gồm Ấn Độ, Úc, Mỹ và Nhật Bản.
Đại diện hai nước đồng ý hợp tác xử lý các thách thức toàn cầu như an ninh kinh tế và đại dịch COVID-19; trao đổi quan điểm về các vấn đề khu vực, trong đó có Trung Quốc, Triều Tiên cũng như vấn đề bắt cóc con tin Nhật Bản.
Năm 2014, Mỹ lần đầu tiên xác nhận đặt Senkaku/Điếu Ngư vào diện nghĩa vụ bảo vệ theo Hiệp ước an ninh Mỹ - Nhật ký năm 1960 nhân dịp Tổng thống Barack Obama thăm chính thức Nhật Bản.
Quan điểm này một lần nữa được Washington nhắc lại tại cuộc gặp giữa Tổng thống Donald Trump và Thủ tướng Shinzo Abe tháng 2-2017. Cuộc điện đàm mới nhất là một phần trong nỗ lực của Tokyo nhằm tìm kiếm sự tiếp nối về chính sách của Mỹ với vấn đề liên quan đến quần đảo Senkaku/Điếu Ngư.
Trước đó, trong cuộc điện đàm với Thủ tướng Nhật Bản Yoshihide Suga, ông Biden trên cương vị người chiến thắng trong cuộc bầu cử Tổng thống Mỹ năm 2020 đã khẳng định cam kết của Mỹ đối với điều 5 của Hiệp ước An ninh Mỹ - Nhật, coi Senkaku/Điếu Ngư nằm trong diện bảo vệ của thỏa thuận song phương này.
Phía Trung Quốc ngay lập tức phản đối phát biểu của ông Biden. Người phát ngôn Bộ Ngoại giao Trung Quốc Uông Văn Bân khẳng định Điếu Ngư/Senkaku là phần lãnh thổ không thể tách rời của Trung Quốc.
Điều 5 của Hiệp ước An ninh Mỹ - Nhật ghi rõ: "Mỗi bên ghi nhận rằng một cuộc tấn công vũ trang chống lại bất cứ bên nào trong khu vực lãnh thổ thuộc quyền quản lý của Nhật Bản sẽ là mối nguy đối với hòa bình và an toàn của chính mình, và tuyên bố sẽ hành động để đối phó với mối nguy chung phù hợp với các điều khoản và tiến trình hiến pháp nước mình".
Trong trường hợp của Senkaku/Điếu Ngư, điều này có nghĩa là bất kỳ hành động tấn công bên ngoài nào nhằm vào quần đảo này đồng nghĩa với việc tấn công vào lãnh thổ Mỹ.
Tokyo đang theo dõi sát cách tiếp cận tổng thể của chính quyền Tổng thống Joe Biden trong quan hệ với Trung Quốc. Một số quan chức Nhật Bản hi vọng Mỹ không thay đổi nhiều trong lập trường cứng rắn với Trung Quốc, tiếp tục theo đuổi và ủng hộ khái niệm "Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương tự do và mở" vốn được cả Tokyo và Washington thúc đẩy dưới thời chính quyền của ông Donald Trump.
Nhật tố tàu Trung Quốc hiện diện nhiều kỷ lục gần quần đảo Senkaku/Điếu Ngư TTO - Phía Nhật Bản cho biết các tàu của Trung Quốc đã xuất hiện gần quần đảo Senkaku/Điếu Ngư tới 283 ngày trong năm nay, trong đó có 57 ngày liên tiếp.