Quảng Ninh bước đầu gặt hái những thành công lớn trong việc chuyển đổi mô hình phát triển từ “nâu” sang “xanh”. “Xanh” thể hiện ở chỗ không chỉ thu ngân sách, tạo việc làm… để không còn quá phụ thuộc vào ngành than, mà còn thể hiện ở sự thay đổi về môi trường.

Từ mỏ lộ thiên lớn chuyển hẳn sang khai thác hầm lò

Ông Nguyễn Văn Sơn (trú tại phường Cao Thắng, TP.Hạ Long) kể, cách đây khoảng 5 năm, chậu nước để trên sân thượng, chỉ trong vài tiếng là đã xuất hiện một lớp bụi đen trên bề mặt. Bằng mắt thường cũng nhận ra đó là lớp bụi than. Cứ mưa xuống, đường phố cả thành phố du lịch biển nhuốm một màu đen của bụi than.

Vài năm trở lại đây, chậu nước đó để vài ngày cũng không thấy xuất hiện lớp màng bụi trên mặt nước. Ông Sơn bảo cảm nhận được sự thay đổi rõ rệt về môi trường. Sự thay đổi đó bắt đầu từ khi Quảng Ninh thực hiện chủ trương chuyển đổi mô hình phát triển từ “nâu” sang “xanh” từ nhiệm kỳ 2010-2015. Những mỏ than khai thác lộ thiên lớn ở thủ phủ Hạ Long - cũng là trung tâm du lịch biển trọng điểm của cả nước - buộc phải từng bước giảm khai thác lộ thiên, chuyển dần sang hầm lò.

Thời điểm đó trở về nước, Công ty (Cty) CP Than Núi Béo hoàn toàn khai thác lộ thiên và là một trong những mỏ khai thác lộ thiên lớn nhất Tập đoàn Than - Khoáng sản Việt Nam, với năng suất từ 4-5 triệu tấn/năm. Trữ lượng than lộ thiên giảm dần và yêu cầu bắt buộc phải chuyển sang khai thác hầm lò để bảo vệ môi trường, hàng nghìn cán bộ, công nhân muốn ở lại buộc phải cắp sách đi học lại từ đầu để làm thợ khai thác dưới hầm lò. Đến nay, Cty này đã hoàn toàn chuyển sang khai thác hầm lò, sản lượng khai thác lộ thiên chỉ còn vài trăm nghìn tấn/năm và sẽ phải đóng cửa trong thời gian tới.

Ông Ngô Thế Phiệt - Giám đốc Cty CP than Núi Béo - cho hay, theo giấy phép, được khai thác lộ thiên thêm một năm nữa, nhưng Cty sẽ dừng mỏ lộ thiên vào quý II năm nay. Ngoài việc giảm dần sản lượng khai thác lộ thiên, mỗi năm Cty còn đầu tư cả chục tỉ đồng để hoàn nguyên và trồng cây xanh để bảo vệ cảnh quan, môi trường.

Ngoài Núi Béo, các Cty than khác tại Hạ Long như Cty than Hòn Gai và Cty CP Than Hà Lầm cũng sẽ đóng cửa các mỏ lộ thiên trong năm nay, chỉ còn các mỏ hầm lò.

Như vậy, trong 4 Cty khai thác than ở Hạ Long thì 3 Cty sẽ dừng hẳn các mỏ lộ thiên trong năm 2021, chỉ còn mỏ Hà Tu ở xa trung tâm thành phố.

Khó cũng sẽ di dời các nhà máy ximăng bên bờ biển

Những năm qua, vịnh Hạ Long đã xanh và sạch hơn, bởi lượng rác thải và các nguồn nước thải ô nhiễm xả thẳng ra vịnh đã được kiểm soát dần.

Còn nhớ năm 2014 khi Quảng Ninh quyết định đưa hàng trăm hộ dân ở các làng chài Vung Viêng, Cửa Vạn lên bờ, đã có nhiều ý kiến khác nhau về vấn đề này. Tuy nhiên, nhờ đó, người dân các làng chài được tiếp cận với các dịch vụ dân sinh tốt hơn, đồng thời góp phần bảo vệ môi trường, cảnh quan của vịnh Hạ Long.

Năm 2014 còn đánh dấu trong nỗ lực bảo vệ cảnh quan, môi trường vịnh Hạ Long bằng việc HĐND tỉnh Quảng Ninh thông qua Nghị quyết 141 về việc dừng mở rộng, nâng công suất của Nhà máy Ximăng Hạ Long và Nhà máy Ximăng Thăng Long bên bờ vịnh Cửa Lục, đồng thời dừng hoạt động 2 nhà máy này trước năm 2030. Ngoài ra, Quảng Ninh sẽ không quy hoạch mới các nhà máy nhiệt điện, ximăng trong vòng bán kính ít nhất cách ranh giới ngoài vùng đệm vịnh Hạ Long 15km.

Cho đến nay, đây vẫn là bài toán “đau đầu” đối với Quảng Ninh, bởi việc di dời phải được sự đồng thuận của các chủ đầu tư, chưa nói tới việc phải đền bù. Từ đó đến nay, đã có nhiều cuộc làm việc giữa tỉnh Quảng Ninh với Bộ Xây dựng và các chủ đầu tư, nhưng các chủ đầu tư vẫn muốn tiếp tục thực hiện theo giấy phép hoạt động.

Theo ông Cao Tường Huy - Phó Chủ tịch Thường trực UBND tỉnh Quảng Ninh - chủ trương di dời 2 nhà máy này có từ năm 2014, nay vịnh Cửa Lục được quy hoạch thành trung tâm của TP.Hạ Long mới sau khi sáp nhập với huyện Hoành Bồ thì việc di dời 2 nhà máy càng cấp thiết.

Ông Huy cho biết, chủ trương trên sẽ không thay đổi và tỉnh Quảng Ninh sẽ tiếp tục làm việc với các nhà đầu tư để dừng hoạt động các nhà máy trước năm 2030.

Không chỉ với 2 nhà máy ximăng nói trên, Quảng Ninh cũng đang rà soát các nhà máy trong Khu công nghiệp Cái Lân và Cảng Cái Lân để di dời các nhà máy hoạt động kém hiệu quả, nguy cơ gây ô nhiễm, để bảo vệ vịnh Hạ Long và phát huy hiệu quả “tấc đất, tấc vàng” bên bờ biển.