Năm 2012, trước khi làm IPO, Facebook gặp rắc rối lớn. Tăng trưởng doanh thu của hãng chậm lại, chi phí tăng vọt và các đối thủ dần vượt lên nhờ chuyển hướng sang smartphone và các thiết bị di động khác.
Tuy nhiên, chỉ trong 2 năm, công ty này đã lật ngược tình thế. Trong 3 tháng đầu năm 2014, doanh thu của họ tăng 72% so với cùng kỳ năm ngoái. Lợi nhuận cũng tăng gấp 3 sau khi tái cơ cấu để theo chiến lược "mobile first", ưu tiên thiết bị di động. Sự chuyển dịch thành công này đã trở thành một trong những huyền thoại của Facebook, đóng góp lớn vào sự thống trị của hãng sau này.
Một thập kỷ sau, Facebook, nay có tên là Meta Platforms, lại rơi vào tình huống tương tự. Giữa tuần trước, họ công bố lợi nhuận quý trước giảm, tăng trưởng người dùng chững lại và triển vọng doanh thu quý này u ám. Những thông tin này đã châm ngòi cho phiên giao dịch tồi tệ nhất lịch sử công ty, khiến vốn hóa bốc hơi hơn 200 tỷ USD.
Meta - công ty mẹ của Facebook - ghi nhận mức giảm vốn hóa chưa từng có tuần trước. Ảnh: Reuters
CEO Mark Zuckerberg đã định vị công ty là sự kết hợp giữa công nghệ thực tế ảo (VR) và thực tế tăng cường (AR), mà anh gọi là metaverse (vũ trụ ảo). Zuckerberg cho rằng sự đột phá này sẽ giúp công ty lật ngược tình thế như chiến lược mobile first trước đây. Anh thậm chí gọi metaverse là "sự kế nhiệm của internet di động".
Tuy nhiên, so với 10 năm trước, công ty của Zuckerberg giờ có sự khác biệt rất quan trọng. Trong khi công nghệ di động là một nền tảng đang phát triển rực rỡ tại thời điểm Facebook chuyển dịch, thì metaverse hiện tại vẫn phải mất nhiều năm nữa mới phổ biến, hoặc thậm chí không bao giờ.
Năm 2012, thế giới bán được hàng trăm triệu smartphone. Nhưng năm ngoái, tai nghe thực tế ảo (bước đệm tiến tới metaverse) chỉ bán được 9,4 triệu chiếc, theo hãng nghiên cứu IDC. Công nghệ VR và AR cũng mới ở giai đoạn đầu phát triển.
Trong khi đó, việc kinh doanh của Meta đang bị đe dọa trên nhiều lĩnh vực. Số người dùng của họ đang chững lại và già đi. Mảng quảng cáo cốt lõi bị thách thức khi Apple thực hiện nhiều thay đổi với hệ điều hành. Hàng loạt scandal khác khiến công ty này bị giới chức để ý, hạn chế khả năng tăng trưởng thông qua M&A.
Khi thế giới thực xảy ra hàng loạt vấn đề, Zuckerberg cược rằng anh có thể thực hiện cuộc chuyển dịch lớn trong thế giới ảo. Tuy nhiên, chính anh cũng thừa nhận tương lai còn mờ mịt. "Dù hướng đi đã rõ ràng, con đường phía trước của chúng tôi vẫn chưa hoàn toàn được định hình", anh cho biết tuần trước.
Không chỉ vậy, chặng đường này còn rất đắt đỏ. Mảng AR và VR của Meta năm ngoái mất hơn 10 tỷ USD.
"Meta đang hy sinh mô hình kinh doanh cốt lõi để theo đuổi đam mê với metaverse", Rachel Jones – nhà phân tích tại hãng phân tích dữ liệu GlobalData cho biết, "Cược lớn vào metaverse không phải là điều tệ hại gì. Công nghệ này sẽ trở nên khổng lồ, tạo ra nhiều cơ hội. Tuy nhiên, quá trình này chắc phải mất ít nhất 10 năm nữa".
Facebook mua hãng sản xuất kính thiết bị thực tế ảo Oculus năm 2014, cho rằng sản phẩm của hãng này có tiềm năng trở thành "nền tảng giao tiếp mới". Tuy nhiên, công nghệ này đến nay vẫn tiến triển rất chậm so với tốc độ phổ cập nhanh chóng của điện thoại di động.
Trên thực tế, Angelo Zino – nhà phân tích tại CFRA Research cho rằng dù Facebook tích cực quảng bá về tham vọng metaverse, các đối thủ của họ còn có nền tảng vững chắc hơn trong việc chuyển dịch sang công nghệ này. Ví dụ, Apple có lợi thế về phần cứng, Roblox mạnh hơn về phần mềm, hay TikTok, Snap có tệp người dùng trẻ hơn. Trong khi đó, Facebook giờ được coi là nơi người dùng giữ liên lạc với các họ hàng lớn tuổi – nhóm ít có khả năng sử dụng công nghệ VR hay AR.
Việc Apple cập nhật thay đổi với hệ điều hành iOS có thể khiến Meta khó phân tích hành vi người dùng để quảng cáo. CFO Dave Wehner tuần trước cho rằng việc này có thể khiến họ mất 10 tỷ USD năm nay.
Tuy nhiên, việc người dùng mới trong quý trước không tăng lại là xu hướng đáng lo ngại hơn trong dài hạn. Họ đang cạnh tranh với nhiều đối thủ khác, như TikTok, để giành người dùng. "Một khi con số này chững lại, các đối tác quảng cáo sẽ chú ý", Zino phân tích.
Quý này, Meta dự báo tăng trưởng doanh thu ở mức 3% - 11%, thấp hơn nhiều so với 48% cùng kỳ năm ngoái. Đây có thể là dấu hiệu mảng quảng cáo của Facebook đang co lại, Zino nhận định.
Meta có thể sẽ tìm cách tăng trưởng thông qua mua bán – sáp nhập, như năm 2012 với Instagram. Năm ngoái, họ vẫn lãi gần 40 tỷ USD, chốt năm với 48 tỷ USD tiền mặt và các khoản tương đương tiền. Tuy nhiên, không như năm 2012, Meta giờ phải đối mặt với rào cản pháp lý lớn. Giới chức sẵn sàng chặn lại các thương vụ M&A lớn của hãng. Trên thực tế, Meta vẫn đang giải quyết vụ kiện chống độc quyền với thương vụ mua lại Instagram và WhatsApp đã hoàn tất cách đây nhiều năm.
Nói tóm lại, "Meta đang có quá nhiều ưu tiên", các nhà phân tích tại UBS nhận định. Và phần lớn những ưu tiên này "không thể tạo ra tăng trưởng doanh thu trong ngắn hạn". Nói cách khác, Facebook đang vấp phải một rào cản lớn và không có cách nào vượt qua dễ dàng.
Hà Thu (theo CNN)