Nếu một người đột ngột có nhiều tiền nhờ trúng xổ số hay được thừa kế, được đền bù đất cát nhưng chưa chuẩn bị kịp về năng lực tư duy, năng lực quản lý tài chính… thì tài sản sẽ nhanh chóng “bốc hơi”. 

"Lộc trời" nhưng không biết giữ thì cũng "bay hơi"

Một nghiên cứu thực hiện năm 2018 của Quỹ National Endowment (Mỹ) cho thấy 70% người trúng xổ số tại Mỹ và Châu Âu có kết cục phá sản và số còn lại cũng đang trên đà tuyên bố vỡ nợ. Chỉ có một phần rất nhỏ những người trúng giải là giữ được cuộc sống bình yên.

Theo hãng tin CNBC, những người trúng xổ số tại Mỹ thường phá sản nhanh hơn 3-5 năm so với bình quân cả nước. Thậm chí, những người được cho là may mắn này cũng chẳng hạnh phúc hay mạnh khỏe hơn sau khi trúng số.

"Các bằng chứng cho thấy phần lớn những người lọt vào top 1% nhà giàu nhờ trúng xổ số thường không giữ được lâu", tờ Washington Post nhận định.

Đáng chú ý, rủi ro phá sản còn lan sang cả hàng xóm của người trúng số. Theo nghiên cứu vào năm 2016 của Giáo sư tài chính Sumit Agarwal, Trường Kinh doanh McDonough thuộc Đại học Georgetown (Canada), cứ tăng 1.000 USD tiền trúng giải sẽ làm nâng nguy cơ vỡ nợ của những người hàng xóm lên khoảng 2,4%.

Giáo sư Agarwal giải thích rằng khi một người trúng số, họ có xu hướng chi tiêu xả láng vào những tài sản giá trị như xe cộ, nhà cửa, nội thất... Những điều này sẽ trực tiếp làm cho hàng xóm sống xung quanh ghen tị để rồi họ "đốt ví" hòng chứng minh mình cũng giàu, bất chấp việc bản thân không gặp may mắn về tài chính đột ngột như người trúng số.

Tại Việt Nam, dù chưa có nghiên cứu chính thức nào về tỉ lệ phá sản của những người đột ngột nhiều tiền, nhưng từ ngàn đời nay, dân gian đã lưu truyền câu tục ngữ: “Của làm ra là của trong nhà. Của ông bà làm là của ngoài sân. Của phù vân nó có chân nó chạy”, hàm ý sự giàu có không đến từ nỗ lực của bản thân thì rất khó bền vững. 

Người giàu không phải giàu vì nhiều tiền

Tháng 1/2022, một tài xế xe công nghệ đã trúng vé số Vietlott  hơn 214 tỉ đồng (chưa trừ thuế phí). Đây là tấm vé số có giá trị cao thứ 2 trong lịch sử xổ số Vietlott tại Việt Nam, cao nhất vẫn là giải 303 tỉ đồng được trao năm 2018. Hãy thử tưởng tượng nếu số tiền này tới được những start-up đang khao khát tìm nhà đầu tư thì sẽ ra sao?

Thông qua Shark Tank Việt Nam, một doanh nghiệp kinh doanh đồng hồ đã gọi vốn thành công 5 tỉ đồng, chẳng là bao so với số tiền trúng số trên. Chia sẻ sau 2 năm được rót tiền, nhà sáng lập thương hiệu này cho biết traffic trên website tăng trưởng 10 lần, doanh số đem về tăng 7 lần và số nhân sự tăng gấp 10.

Sự so sánh này có thể khập khiễng, tuy nhiên, nó chỉ ra vấn đề về cách kiểm soát và sử dụng nguồn tiền hiệu quả; năng lực quản lý tài chính cá nhân.

Theo chuyên gia kinh tế Jay L.Zagorsky, người giàu không phải giàu vì nhiều tiền mà là vì họ biết cách xây dựng tài sản, khiến tiền đẻ ra tiền và quản lý tài chính thông minh: “Việc những người bình thường bất ngờ có số tiền lớn nhưng không được đào tạo về cách chi tiêu, đầu tư cũng như lối sống của người giàu khiến họ tiêu xài vô độ, có những quyết định đầu cơ tồi và chẳng bao giờ tính toán xem còn bao nhiêu trong tài khoản”.

Theo các chuyên gia của chương trình Tài chính thông minh (trên laodong.vn), 4 bước cơ bản nhất để quản lý tài chính cá nhân hiệu quả gồm: gia tăng thu nhập (kiếm tiền) - tiết kiệm đúng cách - chi tiêu hợp lý và đầu tư thông minh.

Những người trúng "lộc trời" thường chỉ tập trung vào chi tiêu, cải thiện bề nổi của cuộc sống mà chưa biết quản lý tài chính thông minh. Đó chính là lý do khiến họ chỉ nhiều tiền trong phút chốc mà không thể trở nên giàu có.