Andre Street và Eduardo Pontes từng thăng tiến vượt bậc kể từ khi thành lập Stone Co Ltd. cách đây chưa đầy một thập kỷ. Hai người đã thay đổi cách các doanh nghiệp khắp Brazil xử lý các giao dịch thanh toán, mô phỏng theo Square Inc. của Jack Dorsey. Công ty của họ thu hút được khá nhiều nhà đầu tư, trong đó có cả Berkshire Hathaway của tỷ phú Warren Buffett, Jack Ma và gia đình Walton. Và họ trở thành tỷ phú trước khi bước sang tuổi 40. 

Thành công của họ thúc đẩy tham vọng thay đổi cách thức hoạt động của ngành ngân hàng không chỉ ở Brazil mà còn ở những nơi xa xôi như Bồ Đào Nha, Vương quốc Anh và Trung Đông.

Rồi mọi thứ bắt đầu không như ý và nhanh chóng biến thành sai lầm trầm trọng.

Sau khi thành công với mảng thanh toán, Stone đặt mục tiêu trở thành một doanh nghiệp có lợi nhuận cao hơn với mảng cho vay. Trong vài năm qua, công ty bắt đầu cấp vốn cho các doanh nghiệp vừa và nhỏ khắp Brazil, nhưng họ đã đánh giá thấp các rủi ro: lạm phát gia tăng, đại dịch Covid-19, một loạt đợt tăng lãi suất mạnh mẽ của các ngân hàng trung ương và kinh tế có xu hướng rơi vào suy thoái. Kết quả, các khoản nợ trễ hạn tăng vọt, buộc Stone phải ngừng hoạt động cho vay vào năm ngoái.

Kể từ đó, các vấn đề ngày càng tồi tệ hơn và nhà đầu tư của Stone cũng mất dần kiên nhẫn. Cổ phiếu của công ty giảm 88% trong một năm qua tính đến ngày 17/2 tại New York, khiến giá trị thị trường “bốc hơi” 25,6 tỷ USD.

Từng là một trong những công ty công nghệ thanh toán phát triển nhanh nhất thế giới, Stone nay trở thành một lời cảnh báo về những nguy cơ của việc cố gắng qua mặt các ngân hàng lâu đời tại các thị trường mà họ đã thống trị trong nhiều thập kỷ.

Malcolm Dorson, Giám đốc danh mục đầu tư tại Mirae Asset Global Investments ở New York, cho biết: “Đó là bài học cho tất cả ngân hàng số và các nền tảng tương tự ở Brazil. Stone từng là công ty tốt nhất trong giới fintech ở Mỹ Latin, nhưng những vấn đề gần đây gây tổn hại nghiêm trọng đến uy tín của công ty”.

Các công ty thanh toán mới nổi khác của Brazil cũng đang bị ảnh hưởng. Đối thủ lớn nhất của Stone, PagSeguro Digital Ltd., chứng kiến giá cổ phiếu giảm 73% trong 12 tháng qua. Dưới sự kiểm soát của tỷ phú 58 tuổi Luis Frias, công ty cũng từng mở rộng sang lĩnh vực ngân hàng.

Công nghệ đã định hình lại nền tài chính toàn cầu, nhưng ảnh hưởng của nó đặc biệt quan trọng ở khu vực Mỹ Latin. Chiếm hơn 8% tổng dân số thế giới, khu vực này đang bị cản trở bởi các dịch vụ ngân hàng đắt đỏ cũng như bị chi phối bởi các tập đoàn lớn. Sự tham gia của các nhà đầu tư toàn cầu, gồm SoftBank Group của tỷ phú Masayoshi Son và Berkshire Hathaway của tỷ phú Warren Buffett, chính là yếu tố thúc đẩy các đối thủ cạnh tranh mới nổi của giới nhà băng hiện hữu.

Stone đạt được thành công khi đưa ra được một phương án rẻ hơn, dễ sử dụng hơn cho doanh nghiệp để chấp nhận thẻ mua sắm. Nó cung cấp một cái nhìn chi tiết về lợi nhuận mà các công ty này kiếm được, từ đó cho phép Stone ước tính doanh thu tương lai của họ và cho vay dựa trên những dự đoán trên. Đổi lại, nợ phải thu trên thẻ tín dụng sẽ được sử dụng để thanh toán các khoản nợ đó. 

Đối với Stone, đây có vẻ là một cách dễ dàng để họ đạt được doanh thu cao hơn từ 1,4 triệu khách hàng. Song, chiến lược của công ty nhanh chóng phản tác dụng khi Brazil bị ảnh hưởng bởi đại dịch Covid-19, lãi suất tăng và lạm phát dai dẳng.

Trong khi đó, doanh nghiệp bắt đầu chuyển sang các công ty thanh toán khác, có nghĩa là Stone không còn quyền truy cập vào các thẻ mua sắm của họ. Ngoài ra, hệ thống mà Stone tin rằng sẽ hoạt động như một hệ thống dự phòng an toàn đã không hoạt động bình thường, Giám đốc điều hành Thiago Piau của Stone nói trong một email. Ông cho hay: “Lệnh phong toả vì Covid-19 gây áp lực lên dòng tiền của các doanh nghiệp, một số đã phải tìm cách để trốn tránh các khoản vay của họ”.

André Street, một trong hai nhà sáng lập của Stone. Ảnh: Bloomberg.

Tháng 8, Stone công bố lỗ trong báo cáo kết quả kinh doanh quý II và tuyên bố ngừng cho vay. Ông Piau cho biết cơ hội trong mảng cho vay vẫn còn, nhưng công ty đang điều chỉnh để quay trở lại thị trường. 

Tuy nhiên, điều đó sẽ không hề dễ dàng khi các đối thủ cạnh tranh ngày càng hoạt động tích cực hơn và kinh tế Brazil có khả năng suy giảm trong năm 2022.

Đối với cả Street và Pontes, kế hoạch đưa Stone trở lại không chỉ liên quan tới tài sản cá nhân của họ mà còn nhiều thứ khác.

Hai người sử dụng tiền thu được từ những lần bán cổ phiếu công ty kể từ đợt IPO vào năm 2018 để thúc đẩy các dự án thanh toán khác như SaltPay, một nền tảng đang hoạt động ở châu Âu, Nam Phi và đang mở rộng sang Trung Đông. Công ty này từng được định giá gần 9 tỷ USD trong một vòng gọi vốn gần đây, theo nguồn tin thân cận của Bloomberg, với Pontes là CEO.

Street và Pontes đã từ bỏ các vị trí tại Stone trong những năm gần đây để chuyển sang làm thành viên HĐQT, với Street làm chủ tịch. Nhưng khi khủng hoảng xảy ra, trong các cuộc họp với những nhà đầu tư quan trọng, ông cho hay công ty đã hành động không đúng thời điểm trong mảng cho vay, nguồn tin trên cho hay.

Các nhà phân tích tại Goldman Sachs Group Inc., Banco BTG Pactual SA và UBS Group AG từng khuyến nghị mua với Stone kể từ đợt IPO vào 3 năm trước. Nhưng trong vài tháng gần đây, tất cả đều hạ dự báo lợi nhuận của công ty này và cho rằng con đường của họ sẽ còn nhiều gập ghềnh trong 12 tháng tới. Sự thất bại của Stone cũng khiến một số nhà đầu tư nghi ngờ về fintech của khu vực Mỹ Latin.

Theo Thạch Lam