Sáng 21.2, Thành ủy, HĐND, UBND, Ủy ban MTTQ VIệt Nam TP.HCM tổ chức họp mặt 119 giáo sư, phó giáo sư, thầy thuốc tiêu biểu trong hoạt động tạo nguồn nhân lực y tế cho TP.HCM. Tại cuộc gặp mặt, nhiều đại biểu đều nêu lại vấn đề đào tạo và sử dụng nguồn nhân lực cho y tế cơ sở. Những bất cập trong đào tạo bác sĩ, sử dụng nguồn nhân lực cũng đã được nêu ra.

Nhân lực y tế cơ sở đang thiếu hụt và TP.HCM đang tìm cách tháo gỡ DUY TÍNH

Nghịch lý đào tạo

Mở đầu cuộc gặp mặt, PGS.TS Tăng Chí Thượng, Giám đốc Sở Y tế TP.HCM, đã điểm lại lịch sử phát triển ngành y tế, đồng thời tri ân các thầy cô giáo vì đã đóng góp rất lớn trong sự nghiệp đào tạo và cứu người, đặc biệt là đợt dịch Covid-19 vừa qua.

Ông Tăng Chí Thượng cũng nêu lên những khó khăn, thách thức mà ngành y tế TP.HCM đang gặp phải, đó là nguồn nhân lực y tế cho y tế cơ sở. “Ngành y tế TP.HCM gặp một thách thức không nhỏ công tác đào tạo nguồn nhân lực tế trong giai đoạn hiện nay chính là phải đáp ứng được nhu cầu chăm sóc sức khỏe nhân dân thành phố và cả khu vực phía Nam về số lượng, chất lượng với đầy đủ các loại hình nhân viên y tế. Tỷ lệ bác sĩ trên 10.000 dân tại TP.HCM cao nhất cả nước (20 bác sĩ/10.000 dân), nhưng nếu so sánh với các nước hệ thống y tế phát triển thì vẫn cần tiếp tục bổ sung thêm số lượng bác sĩ nhằm đáp ứng nhu cầu chăm sóc sức khoẻ người dân ngày một tốt hơn”, ông Thượng nói.

Theo ông Thượng, TP.HCM tồn tại một nghịch lý và cần có lời giải đối với công tác đào tạo nguồn nhân lực y tế. Đó là mô hình tháp ngược về bác sĩ chuyên khoa và bác sĩ thực hành tổng quát. Theo đó, bác sĩ khi mới tốt nghiệp trong quá trình làm việc đều muốn trở thành bác sĩ chuyên khoa, thực tế cho thấy số lượng bác sĩ chuyên khoa luôn cao hơn nhiều lần so với số bác sĩ thực hành tổng quát và bác sĩ gia đình.

Với mô hình tháp ngược về loại hình bác sĩ như hiện nay thì hoạt động chăm sóc sức khoẻ ban đầu tại y tế cơ sở sẽ còn gặp nhiều khó khăn và khó có thể phát triển được, tình trạng quá tải bệnh viện với bao hệ quả của nó sẽ còn tiếp diễn, những hệ quả này đã bộc lộ rõ trong giai đoạn bùng phát dịch Covid-19 trên địa bàn thành phố.

Ngoài ra, còn nhiều loại hình nhân viên tế chưa được các trường đại học đào tạo hoặc đào tạo không đủ số lượng so với nhu cầu thực tế, có thể kể đến như: loại hình chuyên viên cấp cứu ngoài bệnh viện cho đến nay Việt Nam vẫn chưa có trong danh mục đào tạo tại các trường y khoa (Paramedic). Loại hình nhân viên y tế này rất cần để bổ sung cho mạng lưới cấp cứu 115 của thành phố, hay chuyên viên y tế công cộng tuy đã được các trường đào tạo nhưng số lượng còn ít chưa đáp ứng nhu cầu nhân lực y tế cho y tế cơ sở.

Để giải quyết tình huống cấp bách như hiện nay, vừa qua TP.HCM đã đưa 297 bác sĩ trẻ mới tốt nghiệp của Trường đại học y khoa Phạm Ngọc Thạch về y tế cơ sở để chăm sóc sức khỏe cho người dân, chăm sóc F0 và kèm theo đó là những cơ chế chính sách.

Không ai làm đa khoa?

Đồng quan điểm, GS Lê Hoàng Ninh, nguyên Viện trưởng Viện Y tế công cộng TP.HCM cho rằng, theo khuyến cáo của Tổ chức y tế thế giới thì 70 - 80% nhu cầu chăm sóc sức khỏe toàn dân là chăm sóc tổng quát, 20 - 30% là nhu cầu chăm sóc chuyên khoa. Chính vì vậy, hầu hết các trường trên thế giới đều đào tạo bác sĩ đa khoa, sau khi ra trường và hành nghề thì có cơ chế chính sách cho bác sĩ đa khoa phát triển lên làm việc chăm sóc tổng quát.

“Cả nước là 9 bác sĩ/10.000 dân, thử phân tích xem có ai làm tổng quát không? Tôi đi dạy và khảo sát thử thì thấy chưa em nào làm bác sĩ tổng quát, ngay cả các thầy cô đều làm chuyên khoa. Nghịch lý ở chỗ là nhu cầu chăm sóc tổng quát, đào tạo bác sĩ tổng quát, nhưng bác sĩ hành nghề thì làm chuyên khoa, có chăng chỉ có bác sĩ mới ra trường làm y tế cơ sở mới làm đa khoa, rồi 2 năm sau đó cũng làm chuyên khoa”, ông Ninh nói và cho rằng, số lượng bác sĩ làm tổng quát ở Việt Nam là cực thấp. Riêng tại Mỹ, cứ 1 triệu bác sĩ thì gần 50% là tổng quát.

Theo ông Ninh, chính vì không có nguồn lực bác sĩ đa khoa để chăm sóc bệnh nhân tuyến dưới nên dẫn đến vỡ trận, đó là “quá tải” bệnh viện tuyến trên như hiện nay.

Giải pháp nào cho y tế cơ sở?

Ông Ninh cho rằng, mô hình bệnh tật có sự thay đổi từ bệnh nhiễm trùng qua bệnh không lây nhiễm. Y tế cơ sở cần xem lại để phát triển, nếu không sẽ không kiểm soát nổi các bệnh không lây nhiễm. Cụ thể, trạm y tế là nơi quyết định làm cho tuổi thọ người dân được nâng cao, do đó đừng xem nhân viên y tế là thợ làm các chương trình quốc gia mà không coi như người thầy thì sẽ không phát triển được. Nhưng, hiện nay trạm y tế là chiếc áo quá chật cho nhu cầu và phát triển y tế, do đó, nên thay đổi thành Trung tâm y tế cộng đồng (thí điểm) để đảm nhận được vai trò này và đưa nhân lực về đây, có từ 2 - 4 bác sĩ có năng lực về. Bên cạnh đó, củng cố thu nhập cho bản thân y bác sĩ đủ sống, học tập lên bác sĩ gia đình, sau 5 năm có nhu cầu chuyển vị trí công tác, học lên thì cho chuyển.

“Quốc gia nào làm y tế cơ sở tốt thì chi phí cho y tế cực thấp, nhưng hiệu quả về chăm sóc sức khỏe rất cao, sẽ giải quyết được vấn đề y tế cộng đồng và TP.HCM sẽ tiến bộ nhanh. Nếu không làm những vấn đề này thì chúng ta loanh quanh mãi”, ông Ninh phân tích.

Theo PGS.TS Trần Diệp Tuấn, Chủ tịch Hội đồng Trường Đại học Y Dược TP.HCM, thế giới đã khuyến cáo về vai trò, giá trị chăm sóc sức khỏe ban đầu là rất quan trọng và hiệu quả với các nước đang phát triển. Đặc biệt, qua đại dịch Covid-19 đã thấy rõ ý nghĩa cần có tuyến y tế cơ sở mạnh. Để có hệ thống y tế cơ sở mạnh thì hệ thống y tế phải đặt hàng cho hệ thống giáo dục, đào tạo để đáp ứng, do đó 2 bên cần có sự trao đổi. Mặt khác, trong chương trình đào tạo, các bác sĩ ra trường vào nội trú sẽ được đào tạo chuyên khoa sâu, phần còn lại số đông sẽ đào tạo theo nguyên lý y học gia đình, số này phục vụ cho tuyến y tế cơ sở rồi sau đó đi học chuyên khoa. Bên cạnh đó, còn phải có chính sách mang tính bền vững để bác sĩ trụ lại ở tuyến y tế cơ sở.