VNDirect mới đây đã đưa ra báo cáo ngành thép năm 2022. Theo đó, nguồn cung xuất khẩu có khả năng thiếu hụt do những diễn biến liên quan đến Trung Quốc và lợi thế chi phí nhân công giá rẻ sẽ tạo cơ hội rất tốt cho các nhà sản xuất thép Việt Nam nâng cao vị thế của mình trên thị trường toàn cầu.

Điểm lại năm 2021, VNDirect chỉ ra các doanh nghiệp thép đã báo lãi lớn trong quý IV/2021. Tuy nhiên, tốc độ tăng trưởng so với cùng kỳ năm trước đã chậm đáng kể so với các quý trước đó. CTCP Tập đoàn Hòa Phát tiếp tục là quán quân lợi nhuận ròng quý IV/2021 với 7.427 tỷ đồng, tăng 60,1% so với cùng kỳ năm trước nhưng giảm 28,3% từ mức 10.352 tỷ đồng của quý III/2021 - đây cũng là lần đầu tiên công ty ghi nhận mức lợi nhuận ròng giảm so với quý trước đó sau 8 quý tăng trưởng liên tiếp. Trong khi đó, các doanh nghiệp tôn mạ (bao gồm HSG, NKG) đã báo cáo quý thứ 2 liên tiếp lợi nhuận ròng suy giảm so với quý trước đó. 

Theo VNDirect, nguyên nhân khiến lợi nhuận ròng của các doanh nghiệp thép tăng trưởng chậm lại trong quý IV/2021 đến chủ yếu bởi biên lợi nhuận gộp quý IV/2021 giảm mạnh 3-9% so với quý trước đó khi trung bình giá bán thép giảm 8% so với quý trước đó và hàng tồn kho giá rẻ được tiêu thụ hết. Bên cạnh đó, các công ty tăng trích lập dự phòng giảm giá hàng tồn kho, đặc biệt là NKG đã trích lập thêm 253 tỷ đồng, tương đương 56% lợi nhuận ròng quý IV/2021. 

Sản lượng tiêu thụ thép sẽ tăng 10% năm 2022

Theo số liệu của Hiệp hội Thép Việt Nam (VSA), xuất khẩu thép xây dựng của Việt Nam đạt 1,4 triệu tấn, tăng 36% so với cùng kỳ năm trước; xuất khẩu tôn mạ của Việt Nam đạt 3,4 triệu tấn, giảm 110% so với năm 2020. 

"Chúng tôi tin rằng nhu cầu thép thế giới đã tăng đáng kể từ quý I/2021 khi hàng loạt quốc gia đã phê duyệt và đẩy nhanh tiến độ xây dựng các dự án cơ sở hạ tầng. Xu hướng này sẽ tiếp tục tiếp diễn tối thiểu đến hết nửa đầu năm 2022, qua đó kích thích các nhà sản xuất thép Việt Nam đẩy mạnh xuất khẩu" - báo cáo nêu.

Đáng chú ý vào ngày 15/11/2021, gói đầu tư 1.200 tỷ USD cho cơ sở hạ tầng đã được Tổng thống Mỹ ký phê chuẩn, đánh dấu khoản đầu tư lớn nhất vào cơ sở hạ tầng của Hoa Kỳ kể từ Đạo luật Đường cao tốc Viện trợ Liên bang năm 1956. Trong đó, các dự án có nhu cầu huy động thép bao gồm 110 tỷ USD cho đường các dự án giao thông trọng điểm, 66 tỷ USD cho đường sắt, 39 tỷ USD cho phương tiện công cộng và 7,5 tỷ USD cho xe điện. 

Viện Sắt và Thép Hoa Kỳ ước tính cứ 100 tỷ USD đầu tư mới vào cơ sở hạ tầng thì sẽ làm tăng nhu cầu thép trong nước lên 5 triệu tấn. Chính phủ Ấn Độ cũng đã thông báo khởi động kế hoạch đầu tư cơ sở hạ tầng trị giá 1.350 tỷ USD vào đầu tháng 8/2021. Gói đầu tư này sẽ tập trung thúc đẩy sản xuất công nghiệp và tăng trưởng kinh tế với trọng tâm là mở rộng cơ sở hạ tầng giao thông và sử dụng nhiên liệu sạch hơn. 

Theo Tata Steel - doanh nghiệp sản xuất thép hàng đầu tại Ấn Độ, kế hoạch chi tiêu công của chính phủ quốc gia này trong năm 2022 sẽ tăng 35% so với cùng kỳ năm trước, cao hơn mức 20% so với cùng kỳ năm 2021. Nhu cầu thép nội địa sẽ hồi phục mạnh mẽ trong năm 2022 khi dịch bệnh được kiểm soát và chính phủ đẩy mạnh chi tiêu công vào phát triển cơ sở hạ tầng 

Sản lượng tiêu thụ thép xây dựng và tôn mạ nội địa đã giảm lần lượt 33-36% so với cùng kỳ năm trước trong quý III/2021 khi Chính phủ thực hiện giãn cách xã hội. "Chúng tôi kỳ vọng hoạt động xây dựng trong năm 2022 sẽ không bị gián đoạn khi tỷ lệ tiêm chủng tại Việt Nam đã gần đạt mục tiêu đề ra" - báo cáo của VNDirect cho hay. 

Bên cạnh đó, chi tiêu công vào phát triển cơ sở hạ tầng sẽ được đẩy mạnh thời gian tới (chi tiết tham khảo tại báo cáo Đầu tư công - Động lực quan trọng cho kịch bản phục hồi kinh tế) và sự nóng lên của thị trường bất động sản nhà ở sẽ giúp sản lượng tiêu thụ thép xây dựng của Việt Nam tăng 10-15% so với cùng kỳ năm trước vào năm 2022.

"Tại mặt hàng tôn mạ, chúng tôi kỳ vọng sản lượng tiêu thụ tôn mạ của Việt Nam sẽ tăng nhẹ 5% so với cùng kỳ năm trước vào năm 2022 từ mức cao là 38% so với cùng kỳ năm trước trong năm 2021" - nhóm chuyên gia đến từ VNDirect nhận định.

Điều kiện kinh doanh thuận lợi hơn chu kỳ trước

VNDirect cho rằng ngành thép Việt Nam đang có những điều kiện kinh doanh thuận lợi hơn chu kỳ trước đó bởi 4 lý do.

Thứ nhất là nhu cầu đầu tư cơ sở hạ tầng rất lớn tại Việt Nam. Theo Bộ Giao thông Vận tải, Chính phủ đang đặt mục tiêu cả nước sẽ sở hữu 3.000km cao tốc đến cuối năm 2025 (từ mức 1.163 km cao tốc hiện tại). Trong kế hoạch giải ngân vốn đầu tư công trung hạn giai đoạn 2021-2025, số vốn ước tính cũng tăng thêm 43,5% so với giai đoạn 5 năm trước đó.

Tiếp theo, VNDirect chỉ ra tỉ lệ đô thị hóa tại Việt Nam còn thấp. Cụ thể, tỉ lệ đô thị hóa tại Việt Nam đã tăng nhanh chóng kể từ năm 1990 và đạt 37% vào năm 2020, tuy nhiên vẫn thấp hơn nhiều nước trong khu vực. Theo dự báo của Liên hợp quốc, dân số thành thị của Việt Nam sẽ vượt qua dân số nông thôn vào năm 2050. Sự dịch chuyển dân cư ra thành thị sẽ kéo theo nhu cầu xây dựng nhà ở gia tăng, kích thích nhu cầu sử dụng thép trong xây dựng dân dụng. 

Bên cạnh đó, VNDirect cũng nhận định, tiêu thụ thép bình quân đầu người của Việt Nam vẫn đang thấp hơn mức trung bình của châu Á. Theo số liệu của Hiệp hội thép Thế giới (WSA), tiêu thụ thép bình quân đầu người của Việt Nam là 283kg, cao hơn mức trung bình thế giới là 245kg, nhưng thấp hơn mức trung bình châu Á là 316kg. Mặt khác, tăng trưởng kép tiêu thụ thép bình quân đầu người của Việt Nam cũng đặt tốc độ ấn tượng 7,3% trong giai đoạn 2009-2019, gấp lần lượt 4 lần/2 lần so với tốc độ tăng trưởng trung bình của thế giới và châu Á.

Cuối cùng, các chuyên gia đến từ Chứng khoán VNDirect nhận định, Việt Nam đứng trước cơ hội trở thành công xưởng sản xuất thép mới của thế giới. VNDirect dẫn số liệu, Trung Quốc - quốc gia sản xuất 45% sản lượng thép thô toàn cầu năm 2021, đang thực hiện hàng loạt chính sách gây ảnh hưởng tiêu cực đến ngành thép nước này như loại bỏ hoàn thuế VAT 13% đối với 146 sản phẩm thép từ tháng 5/2021; giảm thuế nhập khẩu thép thô, gang và thép phế xuống 0% từ tháng 5/2021; lệnh cấm nhập khẩu than từ Australia khiến các nhà máy thép Trung Quốc khó tiếp cận được nguồn nguyên liệu giá rẻ. Trung Quốc cũng đang theo đuổi mục tiêu giảm 65% lượng khí thải CO2 trên mỗi đơn vị GDP so với mức của năm 2005, trọng tâm sẽ buộc giảm sản lượng các ngành sản xuất công nghiệp nặng, trong đó có thép. 

"Chúng tôi nhận thấy xu hướng các nước phát triển (Mỹ, EU, Nhật Bản) ngày càng chiếm tỉ trọng thấp trong tổng sản lượng thép sản xuất" - VNDirect nêu. 

Theo VNDirect, xu hướng này được thúc đẩy bởi các nước đang phát triển có nhu cầu xây dựng lớn, khuyến khích các nhà sản xuất trong nước tham gia. Ngoài ra, sau một thời gian phát triển công nghiệp nặng, các nước phát triển sẽ tập trung vào sản xuất xanh, nhằm bảo vệ môi trường khiến chi phí sản xuất của họ tăng lên. Bên cạnh đó giá nhân công cũng cao hơn so với các nước đang phát triển. Hệ quả là sức cạnh tranh của ngành thép ở các nước phát triển ngày càng giảm. Điều tương tự đang xảy ra tại Trung Quốc, khi thu nhập bình quân của công nhân nước này đã tăng gấp 10 lần kể từ năm 2000 - theo World Bank. 

"Do đó, chúng tôi cho rằng điều này sẽ mở ra cơ hội phát triển cho ngành thép của các nước đang phát triển với giá nhân công thấp, trong đó có Việt Nam" - báo cáo nêu rõ.