Trước khi Điện Kremlin ra lệnh cho quân đội Nga tiến vào các vùng lãnh thổ ly khai của Ukraine hôm 21/2, căng thẳng Nga – Ukraine đã tương đối nghiêm trọng. Lời hứa áp dụng các biện pháp trừng phạt của Tổng thống Joe Biden và khả năng Nga trả đũa đã kéo lượng dự trữ khí đốt đi xuống và đẩy giá cả lên cao. 

Nga và Ukraine nếu xảy ra xung đột quân sự có thể khiến giá năng lượng và lương thực tăng chóng mặt, dấy lên lo ngại lạm phát và khiến các nhà đầu tư hoảng sợ. Tất cả kết hợp lại sẽ trở thành mối đe dọa đối với đầu tư và tăng trưởng ở các nền kinh tế khắp thế giới.

Tuy nhiên, những tác động mang tính tức thời của cuộc đụng độ này sẽ không tàn khốc bằng việc kinh tế phải đột ngột đóng cửa do dịch Covid-19 vào năm 2020.

Nga là một cường quốc liên lục địa với 146 triệu người và một kho vũ khí hạt nhân khổng lồ. Quốc gia này cũng là nhà cung cấp chính về dầu mỏ, khí đốt và nguyên liệu thô cho các nhà máy khắp thế giới. Nhưng không giống như Trung Quốc, một cường quốc về sản xuất và tham gia chặt chẽ vào các chuỗi cung ứng phức tạp, Nga chỉ đóng vai trò nhỏ trong nền kinh tế toàn cầu. Italia, với dân số chỉ bằng một nửa và ít tài nguyên thiên nhiên hơn, lại có quy mô nền kinh tế lớn gấp đôi Nga. Còn Ba Lan xuất khẩu nhiều hàng hóa sang Liên minh châu Âu hơn Nga.

Jason Furman, nhà kinh tế học tại Đại học Harvard và từng là cố vấn của cựu Tổng thống Barack Obama, nhận định: “Nga thật ra đóng vai trò không quan trọng trong nền kinh tế toàn cầu, ngoại trừ ở ngành dầu khí. Về cơ bản, Nga là một trạm xăng lớn”.

Tất nhiên, nếu trạm xăng này đóng cửa, những bên phụ thuộc có thể bị tê liệt. Vì vậy, bất kỳ thiệt hại kinh tế nào cũng sẽ lây lan không đồng đều ra thế giới, có thể dữ dội ở một số quốc gia và ngành công nghiệp nhưng cũng có thể không hề hấn gì ở những quốc gia khác.

Châu Âu là nơi tiêu thụ gần 40% khí đốt tự nhiên và 25% dầu từ Nga, và có khả năng bị ảnh hưởng bởi tình trạng giá khí đốt tăng vọt. Dự trữ khí đốt tự nhiên đang ở mức chưa tới 1/3 công suất, trong khi khu vực này có thể phải trải qua nhiều tuần lạnh giá sắp tới. Các nhà lãnh đạo châu Âu từng cáo buộc Tổng thống Nga, Vladimir V. Putin, đang cố tình giảm nguồn cung để đạt được lợi thế chính trị.

Sau giá khí đốt, giá thực phẩm cũng lên mức cao nhất trong hơn một thập kỷ, phần lớn là chuỗi cung ứng bị gián đoạn trong đại dịch Covid-19, theo một báo cáo gần đây của Liên Hợp Quốc. Nga là nhà cung cấp lúa mì lớn nhất thế giới và cùng với Ukraine, chiếm gần 1/4 tổng kim ngạch xuất khẩu toàn cầu. Đối với một số quốc gia, sự phụ thuộc còn lớn hơn nhiều. Nga chiếm hơn 70% tổng lượng lúa mì nhập khẩu của Ai Cập và Thổ Nhĩ Kỳ.

Vì vậy, cuộc khủng hoảng chính trị Nga – Ukraine leo thang sẽ gây thêm căng thẳng cho Thổ Nhĩ Kỳ, quốc gia đang vật lộn với cuộc khủng hoảng kinh tế và lạm phát lên tới gần 50%, với giá thực phẩm, nhiên liệu và điện tăng chóng mặt.

Và như thường lệ, gánh nặng sẽ rơi vào tay những người dễ bị tổn thương nhất. Ian Goldin, giáo sư về toàn cầu hóa và phát triển tại Đại học Oxford, cho biết: “Những người nghèo hơn phải chi nhiều hơn cho thực phẩm và sưởi ấm”.

Ukraine, từ lâu được gọi là “lò bánh mì của châu Âu”, xuất khẩu hơn 40% sản lượng lúa mì và ngô sang Trung Đông hoặc châu Phi, nơi xuất hiện lo ngại rằng nếu tiếp tục thiếu lương thực và giá cả tăng vọt, nó có thể gây bất ổn xã hội. Ví dụ, Lebanon, quốc gia đang trải qua một trong những cuộc khủng hoảng kinh tế tàn khốc nhất trong hơn một thế kỷ, đã nhập hơn một nửa lượng lúa mì từ Ukraine.

Ngoài ra, Ukraine cũng là nước xuất khẩu dầu hạt, như hướng dương và hạt cải, lớn nhất thế giới.

Ukraine từ lâu được gọi là lò bánh mì của Châu Âu và cũng là nước xuất khẩu dầu hạt lớn nhất thế giới. Ảnh: Reuters.

Đầu tuần này, Nhà Trắng phản ứng với quyết định của ông Putin về việc công nhận nền độc lập của hai vùng lãnh thổ ly khai của Ukraine bằng cách tuyên bố bắt đầu áp đặt các biện pháp trừng phạt hạn chế đối với Donetsk và Luhansk. Jen Psaki, thư ký báo chí Nhà Trắng, cho biết ông Biden sẽ sớm ban hành lệnh cấm đầu tư, thương mại và tài trợ vốn cho người dân ở hai khu vực đó.

Các nhà phân tích theo dõi cuộc xung đột này đã đưa ra một loạt kịch bản từ nhẹ đến nghiêm trọng. Những thiệt hại mà các gia đình thuộc tầng lớp lao động và giới giao dịch ở Phố Wall phải hứng chịu phụ thuộc vào tình hình chiến sự: liệu quân đội Nga chỉ ở gần biên giới hay tiến về thủ đô Kiev của Ukraine; liệu cuộc giao tranh kéo dài nhiều ngày hay nhiều tháng; phương Tây áp đặt biện pháp trừng phạt nào; và liệu ông Putin có trả đũa bằng cách dừng nguồn cung khí đốt quan trọng cho châu Âu hay không.

Julia Friedlander, giám đốc sáng kiến kinh tế tại Atlantic Council, cho rằng: “Hãy nghĩ về khả năng mọi thứ được triển khai theo từng giai đoạn. Nó có thể diễn ra như một bộ phim chuyển động chậm”.