Hơn hai năm kể từ khi xuất hiện, đại dịch Covid-19 tác động và ảnh hưởng nặng nề đến kinh tế và xã hội Việt Nam nói chung và Hà Nội nói riêng. Đã có những thời kỳ khó khăn và gian khổ, những giọt nước mắt, những câu chuyện, những thước phim được kể lại.
Trung tâm Kiểm soát bệnh tật (CDC) TP. Hà Nội đã trải qua những ngày tháng mà bây giờ khi nhắc lại, họ gọi đó là khoảng thời gian không thể nào quên. Những quyết định "cân não", những chiến lược và cả những ngày đêm không ngủ, làm việc vất vả, để truy vết và cố gắng loại bỏ mầm bệnh khỏi cộng đồng.
Chúng tôi đã có buổi trò chuyện với BSCKII Khổng Minh Tuấn, Phó Giám đốc CDC Hà Nội về "những ngày tháng không thể nào quên" đó.
Hà Nội và cả nước đã trải qua vô vàn những khó khăn và vất vả trong cuộc chiến chống lại "kẻ thù vô hình" với nhiều biến chủng vô cùng nguy hiểm, nhất là khi đợt dịch thứ 4 bùng phát với sự xuất hiện của biến chủng Delta.
Những chủng gây bệnh đầu tiên của virus SARS-CoV-2 thì tỷ lệ nhiễm bệnh tại Hà Nội rất thấp. Tuy nhiên, từ khi xuất hiện biến chủng Delta, số ca bệnh gia tăng nhanh chóng và dịch bệnh diễn biến hết sức phức tạp.
Đợt dịch thứ tư tại Hà Nội xuất hiện từ cuối tháng 4/2021, kéo dài liên tục trong 10 tháng qua, đến nay vẫn chưa có dấu hiệu giảm. Dịch diễn ra trên diện rộng, bao phủ toàn bộ 30 quận/huyện và 579 xã phường. Số ca tử vong do Covid-19 cũng bắt đầu xuất hiện và gia tăng.
Thời điểm này, sự gia tăng và diễn biến phức tạp của dịch bệnh khiến khối lượng công việc của cán bộ y tế tăng lên gấp đôi và quá tải. Ngoài công tác điều tra, khoanh vùng, truy vết và xét nghiệm, cán bộ y tế các tuyến còn phải tập trung cao độ cho công tác tiêm chủng vaccine Covid-19.
BSCKII. Khổng Minh Tuấn: Xác định đây là biến chủng mới, có tốc độ lây lan nhanh và mạnh, nếu tiếp tục áp dụng các biện pháp cũ thì hiệu quả thấp, do đó ngay từ khi Bộ Y tế công bố sự xuất hiện của biến chủng Delta, CDC Hà Nội đã nhanh chóng tham mưu cho Sở Y tế và Thành phố để có chiến lược phòng chống phù hợp, hiệu quả, giảm thiểu tối đa tác động của dịch bệnh đến đời sống xã hội.
Với tinh thần bảo vệ sức khỏe, tính mạng của nhân dân là trên hết, trước hết, chúng tôi đã cùng y tế quận huyện xây dựng những kịch bản với số lượng ca mắc, quy mô ổ dịch theo cấp độ tổ dân phố, khu dân cư, cụm dân cư hay cả một phường, một xã để từ đó có biện pháp khoanh vùng, giãn cách xã hội phù hợp, không cầu toàn, không nóng vội và không ảnh hưởng nhiều đến đời sống an sinh xã hội cũng như phát triển kinh tế.
Trong nửa đầu của giai đoạn này, mục tiêu là hạn chế thấp nhất số ca bệnh, hạn chế quá tải trong công tác điều trị và tỷ lệ tử vong. Đây là thời điểm tăng cường giãn cách xã hội, khoanh vùng kịp thời, trên phương châm hẹp nhất có thể và an toàn nhất.
Trước đây, khi có một ca F0 trong một tòa nhà chung cư thì gần như toàn bộ tòa nhà sẽ bị phong tỏa. Nhưng sang giai đoạn này, chỉ phong tỏa một tầng có bệnh nhân, các tầng còn lại sẽ được mở lại sau khi có kết quả xét nghiệm âm tính.
Bên cạnh đó, việc điều trị F0, cách ly F1 cũng đã được tham mưu, kịp thời thay đổi, chuyển từ cách ly tập trung sang cách ly tại nhà. 100% hộ gia đình trên địa bàn thành phố đã được rà soát đánh giá điều kiện để được cách ly F1 tại nhà.
Để việc giãn cách và khoanh vùng đạt hiệu quả thì vai trò của người dân hết sức quan trọng. Chúng tôi luôn chú trọng công tác truyền thông, trên tất cả phương tiện thông tin đại chúng.
Ngoài ra, CDC Hà Nội cũng đề ra chiến lược xét nghiệm mới phù hợp hơn, hiệu quả hơn và thần tốc hơn. Chúng tôi đã phải sử dụng nhiều loại sinh phẩm, nhiều cách thức tiếp cận, như sử dụng test kháng nguyên, xét nghiệm PCR với phương pháp gộp mẫu 5, gộp mẫu 10.
Đồng thời áp dụng công nghệ thông tin trong quá trình lấy mẫu, gửi mẫu và trả kết quả xét nghiệm; bố trí các ca trực 24/24 để sẵn sàng nhận mẫu và triển khai xét nghiệm để cho kết quả nhanh nhất, chính xác nhất. Trong bối cảnh thiếu ống môi trường lấy mẫu xét nghiệm, CDC Hà Nội đã huy động cán bộ của đơn vị tự sản xuất đảm bảo đủ ống môi trường cấp cho quận huyện đáp ứng công tác lấy mẫu xét nghiệm.
Bên cạnh đó, xác định vaccine là chiến lược lâu dài và hàng đầu trong phòng, chống dịch bệnh, CDC Hà Nội đã sớm tham mưu cho thành phố chuẩn bị mọi điều kiện cần thiết để triển khai chiến dịch tiêm chủng vaccine phòng Covid-19.
Song song, công tác "4 tại chỗ" cũng được triển khai chủ động. Trung tâm y tế các quận huyện chủ động về nguồn lực cũng như biện pháp phòng chống dịch trong mọi tình huống. CDC Hà Nội sẽ chỉ hỗ trợ quận huyện đáp ứng đối với các ổ dịch có quy mô lớn và diễn biến phức tạp.
Chính nhờ sự chủ động của địa phương nên khi số lượng ca bệnh gia tăng, các địa phương đã không bị lúng túng và bị động, giúp công tác phòng chống dịch đạt hiệu quả, giảm đến mức thấp nhất về người và của và đặc biệt là giữ vững lòng tin của nhân dân đối với lực lượng y tế.
BSCKII. Khổng Minh Tuấn: Từ thực tế công tác phòng chống dịch tại TP.HCM và các tỉnh khu vực phía Nam, CDC Hà Nội đã kịp thời đúc rút kinh nghiệm và xây dựng các phương án phòng chống dịch phù hợp, hiệu quả.
Thứ nhất, xây dựng hệ thống giám sát, cảnh báo chuyên nghiệp, chuyên sâu, có khả năng dự báo chính xác diễn biến và nguy cơ bùng phát dịch trên từng đối tượng, trên từng lĩnh vực hoạt động, từng khu vực dân cư.
Thay vì xét nghiệm diện rộng, tràn lan như trước đây, đến giai đoạn này CDC Hà Nội đã chuyển hướng sang xét nghiệm có trọng tâm, trọng điểm, xét nghiệm có chu kỳ 3-5 ngày/lần đối với khu vực phong tỏa, xét nghiệm sàng lọc cho các đối tượng có nguy cơ cao, khu vực nguy cơ cao.
Chúng tôi phối hợp giữa kỹ thuật PCR và test nhanh kháng nguyên; trả kết quả xét nghiệm trong thời gian nhanh nhất có thể nhằm phát hiện sớm các ổ dịch tiềm tàng để ngăn chặn kịp thời.
Thứ hai, củng cố, kiện toàn và nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động của hệ thống y tế cơ sở, y tế dự phòng từ thành phố đến xã, phường; lấy các đội cơ động phản ứng nhanh làm nòng cốt; huy động sự tham gia vào cuộc của người dân.
Tại CDC Hà Nội, trước đây chỉ thành lập 5 đội cơ động phòng chống dịch, thì nay tăng lên 15 đội. Tại các quận huyện, trước đây chỉ thành lập 2 đội cơ động phòng chống dịch/quận huyện, thì nay tăng lên 5 đội/quận huyện. Các thành viên trong đội liên tục được tập huấn, đào tạo để có kiến thức vững vàng và kỹ năng thành thục, linh hoạt các giải pháp trong truy vết, xét nghiệm, cách ly, điều trị phù hợp tình hình thực tiễn.
Ngoài ra các tổ Covid cộng đồng, các tổ giám sát liên gia cũng được thành thành lập với sự tham gia của cán bộ thôn xóm, tổ dân phố và tình nguyện viên.
Với lực lượng "hùng hậu" như vậy, Hà Nội đã rất chủ động khi số ca mắc Covid-19 tăng vọt, người dân khi có nguy cơ lây nhiễm hay được xác định là bệnh nhân đã được tiếp cận y tế trong thời gian sớm nhất để tư vấn, hỗ trợ và điều trị kịp thời, từ đó giảm tỷ lệ diễn biến nặng và tử vong.
Thứ ba, chuẩn bị sẵn sàng cho công tác tiêm chủng khi có đủ vaccine. Để đạt được mục tiêu thành phố đã đề ra, ngay từ đầu quý II/ 2021, chúng tôi đã xây dựng kế hoạch tập huấn cho đội ngũ cán bộ tiêm chủng trong hệ thống y tế công lập và ngoài công lập, sẵn sàng đảm bảo đủ cơ số trên 2000 dây chuyền tiêm, có khả năng đáp ứng triển khai tiêm 200.000 mũi tiêm một ngày khi có đủ vaccine. Trên thực tế, trong chiến dịch này, có những ngày toàn thành phố đã tiêm được trên 600.000 mũi tiêm an toàn.
BSCKII. Khổng Minh Tuấn: Covid-19 là một dịch bệnh mới, lần đầu tiên xuất hiện trên thế giới. Do đó, hơn hai năm qua luôn là những tháng ngày gian khó, vất vả đối với ngành y tế nói riêng và toàn xã hội nói chung.
Mỗi khi có một biến chủng mới, một đợt dịch mới, là căng thẳng và áp lực lại đè nặng lên những cán bộ y tế tất cả các tuyến từ thành phố đến địa phương. Bản thân tôi dù đã học đúng chuyên ngành vệ sinh dịch tễ, có kinh nghiệm nhiều năm trong công tác phòng chống dịch bệnh, tuy nhiên khi đối diện với Covid-19, trực tiếp bắt tay vào việc vẫn thấy căng thẳng, lo lắng và nhiều trăn trở, nhiều áp lực.
Chúng tôi lo lắng, nếu không đưa ra được phương pháp và cách làm đúng đắn, thì việc phòng chống dịch sẽ không có hiệu quả. Từ đó sẽ gây ảnh hưởng rất lớn đến sức khỏe tính mạng của nhân dân.
Các hoạt động điều tra, truy vết, xét nghiệm, khoanh vùng, cách ly cứ liên tiếp diễn ra khiến chúng tôi luôn trong tình trạng "báo động", gần như không có ngày nghỉ, liên tục phải làm việc với trên 100% công suất.
Sinh hoạt cá nhân cũng bị đảo lộn, các bữa ăn đều diễn ra trong khoảng thời gian quá trưa và 9-10 giờ đêm. Đặc biệt, những ngày tháng 9/2021, khi Hà Nội triển khai đồng loạt 2 chiến dịch thần tốc, chưa từng có trong tiền lệ là xét nghiệm diện rộng và tiêm vaccine.
Trong 10 ngày, toàn thành phố đã xét nghiệm gần 3 triệu mẫu, ngày cao điểm lên tới gần 600.000 mẫu/ngày. Tiêm hơn 5,5 triệu mũi vaccine Covid-19, ngày cao điểm lên tới hơn 600.000 mũi/ngày. Kết quả trong năm 2021, toàn thành phố đã thực hiện 1.184.909 mẫu xét nghiệm, triển khai 39 đợt tiêm vaccine với 12.186.622 mũi tiêm.
BSCKII. Khổng Minh Tuấn: Điều đầu tiên, chúng tôi luôn tự nhủ bản thân cũng như nhắc nhở anh em cần phải giữ gìn sức khỏe thật tốt, đặc biệt không được để lây nhiễm bệnh. Thực tế, trong suốt hai năm chống dịch, không một cán bộ, nhân viên của CDC Hà Nội bị nhiễm Covid-19. Quân số luôn đảm bảo đầy đủ, làm việc theo ca kíp trực. Đây chính là chìa khóa thành công giúp chúng tôi vượt qua đại dịch.
Bên cạnh đó, CDC Hà Nội đã có sự phân công công việc một cách khoa học, bố trí nhân lực hợp lý, cán bộ cũ giàu kinh nghiệm giúp đỡ cán bộ mới còn non trẻ. Lãnh đạo đơn vị, Công đoàn cơ sở huy động tối đa các nguồn lực để thường xuyên chăm lo tinh thần và thể chất cho cán bộ nhân viên, động viên anh em tận dụng tối đa những khoảnh khắc thời gian nhàn rỗi để nghỉ ngơi phục hồi sức khỏe.
Trong khó khăn vất vả, tình đồng đội và tinh thần đoàn kết đồng nghiệp luôn được nhân lên, cộng thêm sự chia sẻ hỗ trợ của nhiều tổ chức các nhân đã giúp chúng tôi có thêm sức mạnh, sự bền bỉ, dẻo dai.
BSCKII. Khổng Minh Tuấn: Khi chúng ta thay đổi chiến lược chống dịch, phần gánh nặng chuyển sang hệ thống điều trị bệnh nhân Covid-19. Mặc dù vậy, số lượng bệnh nhân vẫn gia tăng và diễn biến dịch vẫn hết sức phức tạp, đòi hỏi hoạt động của CDC cũng cần phải thích ứng phù hợp với tình hình mới.
Ngoài đánh giá tình hình dịch bệnh khi biến chủng Omicron xuất hiện, chúng tôi tiếp tục tập trung tiêm vaccine Covid-19, bao gồm tiêm vét các đối tượng chưa tiêm đủ hai mũi cơ bản, tiêm bổ sung mũi 3. Đồng thời chuẩn bị các điều kiện để triển khai tiêm cho trẻ em 5-11 tuổi khi có quyết định của Bộ Y tế.
Song song, chúng tôi đang tranh thủ thời gian đánh giá, đúc rút kinh nghiệm quá trình triển khai các hoạt động phòng chống dịch Covid-19 trong hai năm qua, tiếp tục hỗ trợ các đơn vị, quận huyện, xã, phường khi có tình huống, diễn biến phức tạp.
BSCKII. Khổng Minh Tuấn: Trước, trong và sau Tết Nhâm Dần, sự đi lại, giao lưu của người dân tăng lên, chắc chắn sẽ làm gia tăng số lượng bệnh nhân Covid-19. Đây là dự liệu chúng tôi đã xác định trước. Tuy nhiên, hiện nay Hà Nội đã bao phủ cơ bản các mũi tiêm vaccine, do đó số bệnh nhân có diễn biến nặng và nguy kịch rất thấp.
Chúng tôi tiếp tục củng cố hệ thống y tế cơ sở, bố trí trang thiết bị, vật tư y tế, thuốc điều trị, oxy để các đối tượng có nguy cơ cũng như các F0 nhanh chóng tiếp cận y tế, sẵn sàng đáp ứng yêu cầu công tác chăm sóc sức khỏe cho người dân, công tác phòng, chống dịch trong mọi tình huống.
Ngoài ra, ngay sau Tết, khi Việt Nam nối lại các đường bay quốc tế, sẽ là một gánh nặng cho bộ phận kiểm dịch y tế quốc tế tại sân bay quốc tế Nội Bài. Chúng tôi sẽ phải xây dựng kế hoạch đáp ứng khi số lượng người nhập cảnh tăng lên, đồng thời phối hợp chặt chẽ các đơn vị liên quan tại Cảng hàng không Nội Bài giám sát phòng chống dịch đối với người nhập cảnh.
BSCKII. Khổng Minh Tuấn: Một điều hết sức vui mừng và tự hào là trong những ngày tháng hết sức khó khăn gian khổ, tưởng chừng như sẽ gục ngã, nhưng tất cả cán bộ nhân viên của chúng tôi đã luôn đứng vững, không một ai xin nghỉ hay bỏ việc.
Rất nhiều cán bộ đã gần như đã thường trực liên tục tại đơn vị trong nhiều ngày đêm để chỉ đạo, điều hành các hoạt động không để bị đứt gãy như bác sĩ Đào Hữu Thân, trưởng khoa Kiểm soát bệnh truyền nhiễm; bác sĩ Hà Tấn Dũng, trưởng khoa Ký sinh trùng – Côn trùng hay bác sĩ Nguyễn Mạnh Hùng, trưởng khoa Xét nghiệm và chẩn đoán hình ảnh.
Họ là những tấm gương sáng về y đức, đã không quản ngày đêm, khó khăn vất vả và hiểm nguy của dịch bệnh để truy vết F1, F2, rồi xét nghiệm xác định ca dương tính và khoanh vùng ổ dịch.
Họ đã tham gia trực tiếp tại các ổ dịch Covid-19 lớn, nhỏ trên địa bàn Thủ đô và tham gia hỗ trợ tỉnh Bắc Giang trong những ngày nóng bỏng nhất của dịch bệnh.
Những ngày tháng "chống giặc Covid-19" có lẽ là khoảng thời gian không thể nào quên. Những đợt lấy mẫu xét nghiệm diện rộng, cả ngày mang trên mình bộ đồ bảo hộ giữa cái nắng oi ả mùa hè trong nhiều giờ liền khiến họ hoa mắt, chóng mặt phải ngồi nghỉ dăm ba phút. Nhưng khi nghĩ đến sự nguy hiểm của dịch bệnh, chỉ chậm trễ một chút thôi sẽ không kịp truy vết, bóc tách ca dương tính khỏi cộng đồng thì họ phải bật dậy tiếp tục làm việc.
Hay như, tưởng chừng công việc lấy mẫu xét nghiệm đơn giản, chỉ cần vài thao tác chọc, ngoáy nhưng trong đó hàm chứa rất nhiều yêu cầu kĩ thuật cũng như tinh thần y đức. Có những trường hợp F0, F1 sợ đau, nhiều lần chống đối dù đã được giải thích, khuyên nhủ rất kĩ nhưng vẫn nhất quyết không cho nhân viên y tế lấy mẫu xét nghiệm.
Hoặc nhiều cụ cao tuổi, thính lực kém rất khó khăn khi phối hợp lấy mẫu. Một vài trẻ nhỏ giãy giụa, khóc lóc không cho lấy mẫu nhưng chúng tôi vẫn cố gắng phối hợp với các cộng sự và gia đình.
Trong đợt công tác hỗ trợ tỉnh Bắc Giang chống dịch, bác sĩ Hà Tấn Dũng tâm sự, điều trăn trở nhất là làm thế nào để có thể giúp đỡ tỉnh bạn một cách hiệu quả nhất, đưa ra những phương thức, cách làm để họ hợp tác cùng chiến thắng dịch bệnh trong thời điểm phức tạp như thế này.
Với những cố gắng và thành tích, năm 2021, bác sĩ Hà Tấn Dũng được UBND TP. Hà Nội trao tặng danh hiệu "Người tốt, việc tốt".
Bác sĩ Hà Tấn Dũng (Ảnh: CDC Hà Nội)
Bác sĩ Đào Hữu Thân, trưởng khoa Kiểm soát bệnh truyền nhiễm là đầu mối tham mưu cho lãnh đạo đưa ra quyết sách phòng chống dịch nhanh nhất, chính xác nhất. Anh liên tục phải cập nhật tình hình dịch bệnh trong nước, trên thế giới, tình hình dịch bệnh của 30 quận huyện, 579 xã phường trên toàn thành phố để tổng hợp, báo cáo.
Hai vợ chồng bác sĩ Thân cùng công tác tại CDC Hà Nội nên khó khăn lại càng khó khăn hơn. Có những ngày cả hai đều trong ca trực, mọi công việc của gia đình từ nội trợ, chăm sóc con cái, các việc vặt trong nhà đều phải nhờ đến ông bà hai bên nội ngoại.
Còn với bác sĩ Nguyễn Mạnh Hùng, trưởng khoa Xét nghiệm và chẩn đoán hình ảnh, căn phòng làm việc của anh và của cả khoa xét nghiệm luôn sáng đèn, kể cả ngày cũng như đêm.
Anh gần như đã ở lại hẳn trong cơ quan để chỉ đạo tiếp nhận mẫu, triển khai xét nghiệm mẫu nhanh nhất để truy vết, bóc tách ca dương tính khỏi cộng đồng. Còn mẹ già tuổi 80 ở nhà, hiếm lắm anh mới đảo qua nhà ít phút để thăm hỏi sức khỏe cụ. Cụ vẫn luôn động viên con trai tập trung cho công việc cơ quan.
Ngoài ra còn rất nhiều tấm gương hy sinh thầm lặng khác, những sự mất mát mà không bao giờ lấy lại được.
BSCKII. Khổng Minh Tuấn: Kỳ nghỉ Tết cổ truyền đối với các ngành nghề khác là thời gian nghỉ ngơi, vui vẻ bên gia đình, họ hàng. Nhưng, chúng tôi vẫn tiếp tục duy trì các ca trực nhằm đảm bảo thông suốt các hoạt động phòng chống dịch, triển khai chiến dịch tiêm chủng xuyên Tết.
Hàng ngày, 5 bộ phận thường trực của chúng tôi vẫn làm việc, bao gồm bộ phận trực kiểm dịch y tế quốc tế tại sân bay Nội Bài, trực Đội cơ động phòng chống dịch, trực tại phòng xét nghiệm, trực cấp phát vật tư y tế, vaccine Covid-19 và trực tổng đài tư vấn hỗ trợ cho người dân (tổng đài 1022, nhánh 2, đường dây nóng).
BSCKII. Khổng Minh Tuấn: Để thực hiện tốt mục tiêu kép chống dịch và phát triển kinh tế xã hội, mỗi người dẫn và toàn xã hội cần thực hiện tốt nguyên tắc 5K + vaccine + ý thức.
Minh Nhân
Pháp luật và bạn đọc