Tại Việt Nam, theo thống kê, trong 20 ngày gần đây chỉ có một ngày số ca COVID-19 ở mức 53 ca, còn lại đều dưới 50 ca, thậm chí dưới 20 và dưới 10 ca/ngày. 

Ca mắc giảm thấp, không ghi nhận ca tử vong, số mũi tiêm ngừa COVID-19 đã xấp xỉ 270 triệu mũi, nhưng Việt Nam chưa thể công bố hết dịch, và Tổ chức Y tế thế giới (WHO) cũng như vậy.

Nhiều quốc gia lơ là COVID-19

Trong cuộc họp định kỳ ba tháng một lần vào cuối tháng 1, Ủy ban khẩn cấp của WHO về COVID-19 xác định COVID-19 vẫn là "tình trạng khẩn cấp về sức khỏe cộng đồng gây lo ngại quốc tế" (PHEIC).

Ngày 30-1, Tổng giám đốc WHO Tedros Adhanom Ghebreyesus ra tuyên bố đồng ý COVID-19 vẫn là PHEIC. Ông cũng thừa nhận quan điểm của ủy ban rằng đại dịch COVID-19 có thể đang ở điểm chuyển tiếp, nên thận trọng trong giai đoạn hiện tại để tránh các hậu quả tiêu cực có thể xảy ra.

Về lý thuyết, WHO không có quyền và nghĩa vụ tuyên bố thời điểm bắt đầu hay kết thúc của một đại dịch. Điều này là do thuật ngữ "đại dịch" không nằm trong Điều lệ y tế quốc tế (IHR), khác với PHEIC. Tuy nhiên theo cách hiểu thông thường, PHEIC đang được hiểu tương đương với chữ "đại dịch".

Theo WHO, khi thế giới đang ở một tình thế tốt hơn so với thời kỳ đỉnh điểm của đợt lây nhiễm Omicron một năm trước, nhưng có tới hơn 170.000 ca tử vong liên quan đến COVID-19 đã được báo cáo trên toàn cầu trong tám tuần qua.

Việc giám sát và giải trình tự gene đã giảm trên toàn cầu, khiến việc theo dõi các biến thể đã biết và phát hiện các biến thể mới trở nên khó khăn hơn.

Các quốc gia thành viên WHO đã giảm đáng kể việc báo cáo dữ liệu liên quan số ca nhiễm, nhập viện và tử vong dẫn tới việc các khuyến nghị không còn bắt kịp với thực tế.

Các hệ thống y tế hiện đang phải chật vật khi đối mặt với cùng lúc các bệnh nhân COVID-19, cúm và virus hợp bào hô hấp (RSV).

Theo WHO, cúm và RSV bất ngờ quay trở lại sớm theo mùa ở một số vùng, tạo gánh nặng cho một số hệ thống y tế vốn đã quá tải.

Duy trì tình trạng khẩn cấp để các nước phải chú ý?

Tại cuộc họp này, Ủy ban khẩn cấp của WHO đã thảo luận liệu việc duy trì PHEIC có cần thiết để các nước để ý hơn với COVID-19 hay không, những hậu quả tiêu cực tiềm ẩn có thể phát sinh nếu PHEIC bị chấm dứt và cách chuyển đổi một cách an toàn.

Ủy ban cho rằng đại dịch COVID-19 có thể đang đến gần "điểm cong". Tuy nhiên, loại vi rút này vẫn là mầm bệnh lâu dài ở người và động vật trong tương lai gần. Như vậy, hành động y tế công cộng dài hạn là rất cần thiết.

Nhiều nhà nghiên cứu đồng ý với đánh giá của WHO.

Ông Salim Abdool Karim, một nhà dịch tễ học cố vấn cho Chính phủ Nam Phi về COVID-19, cho biết: "WHO không thể nói rằng PHEIC đã kết thúc khi bạn có hàng triệu ca mắc và hàng nghìn ca tử vong mỗi ngày".

Việc cấp và dỡ bỏ PHEIC có ý nghĩa quan trọng trên phạm vi toàn cầu và quốc gia, vì nó kích hoạt các hành động, chuyển hướng các nguồn lực trên toàn thế giới. "Đây vẫn là một vấn đề sức khỏe cộng đồng rất quan trọng. Khoảng 1/4 thế giới vẫn chưa được tiêm chủng và điều đó có khả năng khiến rất nhiều người dễ bị tổn thương", nhà dịch tễ học Mark Woolhouse, Đại học Edinburgh (Anh), nhận định.

Việt Nam: Chưa công bố hết dịch vì vi rút còn biến đổi

Việt Nam đã trải qua một mùa Tết Nguyên đán an toàn, số ca mắc giảm rất thấp, không tái bùng dịch trở lại mặc dù tết là dịp gặp gỡ, tiếp xúc nhiều. 

Điều này khác hẳn 2022 khi dịch bùng cực mạnh ngay sau tết, với số mắc hằng ngày lên hàng chục ngàn ca, nhiều bệnh viện quá tải.

Nhưng tết này thì 20 ngày nay chỉ có 1 ngày ghi nhận trên 50 ca mắc, số mắc mới ghi nhận xuống rất thấp, hơn một tháng nay không ghi nhận ca tử vong.

Trao đổi với Tuổi Trẻ, lãnh đạo Cục Y tế dự phòng, Bộ Y tế cho rằng các nước khác xem xét muốn chuyển COVID-19 sang bệnh lưu hành chủ yếu liên quan đến tài chính.

"COVID-19 chưa ổn định, các biến thể mới xuất hiện liên tục và đến nay đã ghi nhận trên 600 biến thể, nếu Việt Nam công bố hết dịch hoặc chuyển COVID-19 sang nhóm bệnh lưu hành, khi biến thể mới xuất hiện lại mạnh lên, gây dịch nặng thì việc tìm kiếm hỗ trợ vắc xin và các nguồn lực quốc tế sẽ khó khăn, việc triển khai tiêm ngừa, khoanh vùng dịch cũng khó khăn" - vị này nhận xét.

Bên cạnh đó, vị lãnh đạo này cho rằng hiện các biện pháp ngăn dịch nhưng ảnh hưởng đến đời sống đều đã bị bãi bỏ, ảnh hưởng tài chính không nhiều do số lượng bệnh nhân ghi nhận và chuyển nặng rất thấp.