Tại cuộc họp báo Chính phủ thường kỳ tháng 1-2023, Thứ trưởng Bộ Nội vụ Nguyễn Duy Thăng cho biết như trên. Trao đổi với Tuổi Trẻ, TS Nguyễn Tiến Dĩnh, nguyên thứ trưởng Bộ Nội vụ, cho rằng giữa sự đổi mới, sáng tạo với làm trái là sợi dây ranh giới rất mong manh. Ông nói:

- Nên sớm thể chế hóa kết luận của Bộ Chính trị về khuyến khích, bảo vệ cán bộ dám nghĩ, dám làm vì lợi ích chung. Có nghị định của Chính phủ sẽ tạo động lực, sự yên tâm cho những người dám nghĩ, dám làm, dám đột phá, dám chịu trách nhiệm. Nhất là sau khi xảy ra đại dịch COVID-19, việc xử lý tiêu cực mạnh mẽ là rất tốt nhưng cũng khiến không ít người dù dám làm nhưng thấy tình hình đó đã có tâm lý chững lại, thậm chí lo ngại, tạm dừng.

Phải tạo chỗ dựa cho cán bộ

* Đại diện Bộ Nội vụ thừa nhận nghị định trên sẽ rất phức tạp, rất khó. Theo ông, cái khó ở đây là gì?

- Khó nhất khi xây dựng nghị định này, theo tôi, chính là phải làm rõ, cụ thể ranh giới giữa cái đúng - cái sai, giữa làm vì tập thể, cái chung với tính chất cá nhân, lợi ích nhóm; thậm chí là núp bóng, nhân danh dám nghĩ, dám làm để làm liều, thực hiện ý đồ của bản thân.

Trong kết luận 14 năm 2021 của Bộ Chính trị đã nêu việc khuyến khích, bảo vệ này là với những cán bộ dám nghĩ, dám làm vì lợi ích chung, vậy phải làm rõ, cụ thể cái chung này là như thế nào, tránh lợi dụng để lồng ghép lợi ích cá nhân vào. Đồng thời cũng tránh cho những cán bộ dám nghĩ, dám làm, vì lợi ích chung nhưng chưa thành công thì bị đem ra kỷ luật, đòi đền bù.

Pháp luật của chúng ta chưa hoàn thiện, dẫn đến việc người làm áp dụng theo quy định này đúng nhưng người kiểm tra, giám sát, xử lý lại áp quy định khác, dẫn đến kết luận lại sai. Vì vậy, việc xác định rõ cái đúng - cái sai sẽ giúp cán bộ yên tâm để làm việc.

Đây là nghị định mới, liên quan đến nhiều ngành, nhiều lĩnh vực khác nhau. Do vậy, Bộ Nội vụ chắc chắn phải xin ý kiến rộng rãi. Tuy khó nhưng theo tôi phải làm và phải sớm ban hành để đáp ứng yêu cầu thực tiễn.

* Theo ông, nghị định này nên được xây dựng như thế nào để thực thi được vào cuộc sống?

- Phải xây dựng nghị định này thật chi tiết trong từng trường hợp cụ thể. Trong đó, trường hợp cán bộ, công chức đúng dám nghĩ, dám làm vì cái chung và thành công thì thế nào, không thành công xử lý ra sao. Cùng với đó phải quy định rõ cái nào vì việc chung, cái nào không vì việc chung.

Cũng cần quy định cụ thể xem trước khi làm các công việc, hành động nào mang tính đột phá, sáng tạo sẽ cần xin ý kiến cấp trên và sau khi xin ý kiến, được đồng ý mà trong quá trình thực hiện nếu có vấn đề sẽ xử lý ra sao, được bảo vệ đến đâu. Cạnh đó là những việc, hành động nào không cần xin ý kiến cấp trên mà vẫn được khuyến khích, bảo vệ.

Thực tế, ngay cán bộ, lãnh đạo, tổ chức cấp trên khi đồng ý cho cán bộ, công chức cấp dưới làm những công việc thể hiện sự năng động, sáng tạo, đột phá cũng cần phải được xem xét bảo vệ khi việc đó chưa thành công.

Tinh thần là phải tạo bằng được cho người cán bộ, công chức chỗ dựa yên tâm dám nghĩ, dám làm thực sự vì công việc chung. Nếu không chắc chắn họ không dám. Về vật chất, cũng cần quy định rất cụ thể những trường hợp nào được xem xét khen thưởng, kể cả về quy hoạch, đề bạt chức vụ để cổ vũ, động viên cán bộ, công chức khi đạt kết quả tốt.

Kèm với khuyến khích thì cũng cần quy định cơ chế giám sát ra sao để có thể kịp thời nhắc nhở, giúp người cán bộ dám nghĩ, dám làm đó làm đúng, không bị đi chệch.

* Sau nghị định này có nên ban hành một luật cụ thể để thể chế hóa cao hơn việc khuyến khích, bảo vệ cán bộ dám nghĩ, dám làm?

- Tôi cho rằng hiện nay chưa nên xây dựng luật mà chờ sự đánh giá, tổng kết một cách toàn diện. Có nhiều người lo ngại về "nghị định không đầu" nhưng hiện nay vấn đề này có sự chi phối của nhiều luật khác như Luật cán bộ, công chức, Luật viên chức… Do vậy cần tập trung để làm nhanh, sớm. Lâu dài, sau khi tổng kết, thấy cần thiết có thể xem xét xây dựng luật sau.

Cán bộ có tâm trong sáng sẽ không có gì đáng ngại

* Nhiều cán bộ e ngại, điển hình như ĐBQH đã nêu có cán bộ thà đứng trước hội đồng kỷ luật còn hơn đứng trước hội đồng xét xử. Việc này cần nhìn nhận thế nào khi xây dựng nghị định?

- Đúng là ở không ít nơi đang có cán bộ chỉ tìm cách giữ mình an toàn. Nguyên nhân do những bất cập về mặt quy định của pháp luật chưa đồng bộ, còn vênh nhau. Song nguyên nhân thứ hai chính là ở cán bộ, công chức khi thực thi công vụ. Nhiều khi họ có gắn với lợi ích cá nhân nên khi chống tham nhũng mạnh thì sợ sai, bị xử lý. Nếu thực hiện nhiệm vụ bằng cái tâm trong sáng, vì lợi ích chung, không tư lợi cá nhân sẽ không có gì đáng ngại.

Còn quy định pháp luật, dù có ban hành nhiều, chặt chẽ nhưng nếu người cán bộ, công chức không trong sáng, không vì lợi ích chung thì vi phạm vẫn diễn ra. Vì thế, quan trọng nhất chính là con người.

* Bên cạnh việc khuyến khích, bảo vệ cán bộ dám nghĩ, dám làm cũng cần loại bỏ, thay thế, cho từ chức, miễn nhiệm những cán bộ không đủ năng lực, uy tín?

- Đúng như vậy. Bộ Chính trị đã có kết luận khuyến khích cán bộ bị kỷ luật cảnh cáo hoặc khiển trách mà năng lực hạn chế, uy tín giảm sút tự nguyện xin từ chức. Nếu không tự nguyện xin từ chức thì cấp có thẩm quyền xem xét miễn nhiệm theo quy định.

Thực tế vừa qua, một số ủy viên Trung ương Đảng, cán bộ cấp cao hay cán bộ ở một số địa phương, đơn vị bị kỷ luật hay uy tín giảm sút đã được cho từ chức, thôi chức vụ… Việc này trong thời gian tới cần tiếp tục được thực hiện và về lâu dài tạo thành "văn hóa từ chức" trong hệ thống của chúng ta.