Xuất khẩu hàng hóa rầm rộ đã giúp Nga tạo ra nguồn thu lớn vào kho bạc của chính phủ và các công ty, thúc đẩy đầu tư kinh doanh gia tăng chưa từng có trong các cuộc suy thoái kinh tế trước đó.

Các công ty lớn và nhỏ đã chi tiền để thay thế thiết bị và phần mềm nước ngoài hoặc chuyển tiền vào việc xây dựng chuỗi cung ứng mới để tiếp cận các thị trường thay thế. Đối mặt với những dự báo ban đầu về việc giảm tới 20% chi tiêu vốn, thay vào đó, theo tính toán của Bloomberg, chi tiêu vốn của Nga đã tăng 6% vào năm 2022.

Nhưng cũng giống như việc hạn chế xuất khẩu làm giảm doanh thu của Nga, tương lai cũng trở nên nguy hiểm hơn nhiều đối với hoạt động đầu tư. Ngân hàng trung ương và Bộ Kinh tế Nga dự đoán trải qua giai đoạn ổn định hoặc chỉ suy giảm nhẹ, Bloomberg Economics dự đoán đầu tư vào tài sản cố định sẽ giảm 5% vào năm 2023 và tăng trưởng của nền kinh tế dự kiến sẽ thu hẹp 1,5%.

Theo Olga Belenkaya, nhà kinh tế tại Finam cho biết, lợi nhuận của các công ty giảm và áp lực từ các lệnh trừng phạt sẽ cản trở động lực và góp phần tạo ra sự không chắc chắn có khả năng dẫn đến sự sụt giảm chi tiêu, dù quy mô nhỏ hơn so với dự báo ban đầu cho năm 2022.

“Có vẻ như đầu tư do chính phủ và các tập đoàn nhà nước hỗ trợ có thể tăng hơn nữa, nhưng đầu tư của khu vực tư nhân sẽ giảm”, nhà kinh tế Olga Belenkaya cho biết.

Đầu tư để tồn tại

Sự phục hồi trong năm ngoái là vấn đề sống còn đối với các công ty hiện cần phải trải qua “sự chuyển đổi cơ cấu” của một nền kinh tế bị bao vây bởi các lệnh trừng phạt. Ngân hàng Trung ương Nga cho biết, đại đa số các doanh nghiệp đã tăng cường đầu tư hoặc giữ nguyên vào năm 2022.

Điều đó giúp giải thích tại sao tăng trưởng GDP năm 2022 chỉ giảm 2%, thấp hơn rất nhiều so với sự sụp đổ kinh tế được dự đoán ngay sau khi xung đột Nga-Ukraine nổ ra vào cuối tháng 2/2022.

Tốc độ tăng trưởng GDP và đầu tư của Nga trong các thời kỳ khủng hoảng

“Cuộc suy thoái của Nga không giống bất kỳ cuộc suy thoái nào trước đó. Trong thời kỳ suy thoái điển hình, đầu tư tư nhân chịu tác động lớn nhất, trong khi tiêu dùng hộ gia đình giảm ít hơn. Chúng tôi ước tính sự bất thường này sẽ biến mất vào năm 2023 do sự không chắc chắn cao và rủi ro khi kinh doanh ở Nga làm giảm đầu tư”, Alexander Isakov nhà kinh tế Nga của Bloomberg Economics cho biết.

Khi Nga cố gắng đối phó với tình trạng thiếu hụt do lệnh trừng phạt, các doanh nghiệp tư nhân mới mọc lên, nhiều doanh nghiệp được hỗ trợ bởi các khoản vay hoặc trợ cấp của nhà nước.

Tại khu vực Pskov phía tây nước Nga, một nhà máy dự kiến sẽ sản xuất pin công nghiệp để giúp thay thế hàng nhập khẩu. Một doanh nghiệp hóa chất được thành lập tại Chuvashia có kế hoạch sản xuất hydro peroxide với số lượng đủ để đáp ứng nhu cầu trong nước. Gần Moscow, các cơ sở bắt đầu sản xuất thiết bị thủy lực và dược phẩm.

Sự biến mất của nhiều mặt hàng nhập khẩu đã trở thành một trong những lực cản trở nền kinh tế Nga, thúc đẩy tăng trưởng dựa trên công nghệ kém tinh vi hơn và hướng tới điều mà ngân hàng trung ương nước này gọi là “công nghiệp hóa ngược”.

Và tiền mặt mà chính phủ và các công ty hiện đang đổ vào nền kinh tế cũng phản ánh sự cấp bách của việc phát triển cơ sở hạ tầng mới cho thương mại sau khi Nga phải từ bỏ các tuyến đường đến các thị trường phương Tây từng tiêu tốn hàng trăm tỷ đô la để xây dựng.

Việc xoay trục khỏi các khách hàng truyền thống của Nga có nghĩa là những công ty như tập đoàn khí đốt Gazprom PJSC phải tăng gấp đôi chương trình đầu tư của mình, với kế hoạch tăng chi tiêu vốn lên mức kỷ lục vào năm 2023 để tài trợ cho việc tái định hướng xuất khẩu về phía đông.

Xu hướng đầu tư tiếp tục

Nhà kinh tế Tatiana Orlova của Oxford Economics cho biết: “Xu hướng này sẽ hỗ trợ đầu tư cố định trong những năm tới”.

Đó là một lý do tương tự đã thúc đẩy các nhà sản xuất dầu chi tiêu cho cơ sở hạ tầng giao thông và tàu chở dầu. Nắm bắt nguồn lợi lớn từ giá cả hàng hóa cao, lĩnh vực khai khoáng đã trở thành động lực đầu tư lớn nhất vào năm ngoái.

Severstal PJSC, một trong những nhà sản xuất thép lớn nhất của Nga, đã giữ chi phí vốn gần như không thay đổi và chuyển đầu tư ra khỏi các dự án có nguy cơ gián đoạn nguồn cung thiết bị hoặc hạn chế xuất khẩu.

Năm nay, Severstal cũng đang phát triển công nghệ thông tin được sản xuất trong nước để sử dụng trong ngành công nghiệp kim loại và các lĩnh vực liên quan. Các tổ chức cho vay nhà nước như VTB Bank PJSC và Ngân hàng Nông nghiệp Nga cũng đang đầu tư tương tự để thay thế phần mềm nước ngoài bằng các giải pháp địa phương.

Các nguồn tài trợ cho chi tiêu vốn của các doanh nghiệp Nga

Sự dồi dào của tiền mặt có nghĩa là dòng vốn đang trở nên sẵn có cho các lĩnh vực đầu tư khao khát từ lâu. Chỉ riêng chương trình cho vay ưu đãi của nhà nước nhằm mục tiêu cung cấp khoảng 300 tỷ rúp (4,3 tỷ USD) cho các doanh nghiệp vừa và nhỏ.

Động thái tiếp theo

Tuy nhiên, chi phí của sự cô lập kinh tế sẽ chỉ tăng lên theo thời gian và có khả năng Nga đang đánh đổi khả năng tự cung tự cấp để lấy các sản phẩm đắt tiền hơn với chất lượng kém hơn.

Đối với hầu hết các công ty, trọng tâm bây giờ là sống sót hơn là phát triển. Một cuộc khảo sát của ngân hàng trung ương Nga cho thấy, trong số các doanh nghiệp vừa và nhỏ, chỉ có 25% công ty chuẩn bị tăng chi tiêu vốn hơn nữa. Đối với các công ty lớn, có 1/3 đã sẵn sàng để làm như vậy.

Tuy nhiên, nhiều doanh nghiệp đang phải tận dụng cơ hội hiện tại để tăng vốn.

Sergey Yanchukov, người sở hữu tập đoàn Mangazeya đã mở rộng các hoạt động kinh doanh từ khai thác mỏ đến phát triển bất động sản, cho biết kế hoạch chi tiêu của họ đang đi đúng hướng.

Nhóm phụ trách bộ phận vàng đã gặp nhau nhiều lần trong suốt năm ngoái để xem xét các rủi ro và kịch bản phía trước. Ông cho biết, kết luận của họ là “cần phải tiến lên phía trước” và đầu tư cho tương lai.