Những căn hộ mà người dân từng phải chắt chiu cần mẫn dành dụm nhiều năm để mua, sửa sang và mua sắm đồ đạc giờ chìm trong đống đổ nát sau trận động đất dữ dội ở Thổ Nhĩ Kỳ.

Các tòa nhà, có cả toà mới xây cách đây 6 tháng và cả những toà đã dùng 20-30 năm, đều sụp đổ. Có nhiều căn sụp thẳng xuống như những chiếc bánh pancake bằng bê tông.

Toàn bộ mức độ thiệt hại vẫn chưa được thống kê đầy đủ từ sau trận động đất mạnh 7,8 độ hôm 6/2 và các dư chấn không ngừng, gây ra thảm họa ở Thổ Nhĩ Kỳ và Syria, khiến ít nhất 37.000 người thiệt mạng.

Số người tử vong ở Thổ Nhĩ Kỳ vẫn tăng lên mỗi ngày. Cùng với đó, dân chúng bức xúc vì "không thể hiểu nổi" tại sao ở một đất nước có nhiều đường đứt gãy địa chấn và có lịch sử xảy ra nhiều trận động đất lớn, chất lượng xây dựng lại kém đến mức các tòa nhà "bị xé toạc như những tờ giấy".

Các chuyên gia cho biết Thổ Nhĩ Kỳ có các quy định để ngăn chặn một thảm họa như vậy. Nhưng chúng chỉ được áp dụng một cách lỏng lẻo bởi các công ty xây dựng, những công ty lớn nhất thường thân cận với nhà quản lí.

Các quan chức cho biết ít nhất 12.141 tòa nhà đã bị phá hủy hoặc hư hại nghiêm trọng ở Thổ Nhĩ Kỳ. Mustafa Erdik, giáo sư tại Đại học Bogazici có trụ sở tại Istanbul, cho biết do trận động đất ban đầu quá mạnh nên "thiệt hại là điều chắc chắn xảy ra, nhưng không phải là loại thiệt hại mà chúng ta đang thấy bây giờ".

Ông nói, ngay cả khi một tòa nhà bị đổ, mọi người thường có thể trú ẩn cho đến khi đội cứu nạn có thể giải cứu họ. Nhưng lần này, các tòa nhà chỉ đơn thuần là "sụp thẳng như chiếc bánh pancake".

"Các tầng nhà sập chồng chất lên nhau," ông Erdik cho biết. "Điều đó có nghĩa là cơ hội tìm thấy người sống rất mong manh.

Xi măng kém chất lượng

Vậy tại sao các tòa nhà bị sập dễ dàng như vậy?

Theo Zihni Tekin, chuyên gia tư vấn tại Đại học Kỹ thuật Istanbul, nguyên nhân thường liên quan đến chất lượng bê tông kém, đôi khi được trộn bằng quá nhiều nước và sỏi, trong khi quá ít xi măng.

Các lý do khác bao gồm các thanh thép quá mỏng để trợ lực đỡ các cột, làm hạn chế sức chống chịu của tòa nhà - kỹ sư này cho biết.

Bên cạnh đó, ông Tekin cũng cho rằng các kỹ sư và kiến trúc sư đang có chất lượng giáo dục thấp, mặc dù các trường đại học tư nhân xuất hiện khắp Thổ Nhĩ Kỳ.

Các quan chức Thổ Nhĩ Kỳ cũng đã đánh cược với rủi ro bằng cách nới lỏng các quy định.

Các quy định về xây dựng của Thổ Nhĩ Kỳ, dựa trên quy định của California, đã được sửa đổi thường xuyên kể từ trận động đất năm 1999 ở tây bắc Thổ Nhĩ Kỳ.

Bản sửa đổi cuối cùng được thực hiện vào năm 2018.

"Trên giấy tờ, các tiêu chuẩn được tuân thủ, với các hợp đồng được giao cho các công ty tư nhân chịu trách nhiệm kiểm tra chúng," kiến trúc sư Aykut Koksal của Istanbul cho biết.

Theo ông, việc giám sát các thỏa thuận này còn lỏng lẻo, khiến các công ty xây dựng có nhiều "không gian tự do" hơn trong việc có tuân thủ các quy tắc hay không.

Bức xúc của người dân

Sự cẩu thả và lòng tham của một số nhà thầu đã làm dấy lên cơn thịnh nộ giữa người dân, đặc biệt là sau khi những căn hộ cao cấp được xây dựng trong vòng 20 năm qua đổ sập như những lá bài.

Nhiều người hy vọng trận động đất này sẽ khiến chính phủ cải thiện hoạt động thanh tra.

Giữa lúc công chúng ngày càng phẫn nộ, chính quyền Thổ Nhĩ Kỳ đang điều tra 163 người liên quan đến các vụ sập nhà. Trong số những người đang bị điều tra, tám người đã bị bắt và 48 người đang bị cảnh sát giam giữ, theo hãng thông tấn nhà nước Anadolu của Thổ Nhĩ Kỳ.

Theo Anadolu, các công tố viên ở thành phố Malatya đã ban hành lệnh bắt giữ 31 người vào ngày 14/2 vì có liên quan đến các tòa nhà bị sập.

Nazmi Tosun, giám sát xây dựng và đại diện kỹ thuật của Chung cư Emre - đã bị sập ở tỉnh Gaziantep - đã bị bắt ở Istanbul vào sáng sớm ngày 13/2, Anadolu dẫn nguồn lực lượng an ninh cho biết.

Một số nhà thầu liên quan tới một số tòa nhà bị phá hủy ở thành phố Adiyaman đã bị bắt hôm 12/2 tại sân bay Istanbul khi đang cố gắng rời khỏi đất nước. Yavuz Karakus và vợ Sevilay, người đã xây dựng một số tòa nhà ở Adiyaman, đã bị bắt giam. Theo Anadolu, cặp đôi này mang theo 16.000 USD và thêm 20.000 lira Thổ Nhĩ Kỳ (khoảng 1.061 USD) vào thời điểm đó.

Karakus nói với các phóng viên: "Lương tâm của tôi rất bình lặng. Tôi đã xây dựng 44 ngôi nhà. Chỉ bốn trong số đó đã bị sập. Tôi đã làm mọi thứ theo quy tắc."

Mehmet Yaşar Coşkun, một nhà thầu chịu trách nhiệm về Rönesans Residence, một khu căn hộ cao tầng sang trọng bị sập ở tỉnh Hatay, đã bị chính quyền chặn lại tại sân bay vào ngày 11/2 khi đang cố gắng chạy trốn đến Montenegro, theo Anadolu.

Ông tuyên bố rằng không biết tại sao tòa nhà của mình bị sập và chuyến bay của ông không liên quan gì đến tòa nhà bị sập.