Ngân hàng Trung ương châu Âu (ECB) sẽ công bố kết quả kinh doanh năm 2022 vào thứ Năm (23/2) với dự kiến sẽ có nhiều cảnh báo về sự thiếu hụt lớn trong năm nay và năm tới của các ngân hàng trung ương trên toàn khu vực đồng Euro do lãi suất tăng khiến chi phí của việc thực hiện nới lỏng định lượng tăng cao. Trong đó, Ngân hàng Trung ương Đức (Bundesbank) có khả năng phải đối mặt với tác động lớn nhất.
Mario Centeno, Thống đốc Ngân hàng Trung ương Bồ Đào Nha cho biết: “Kết quả sẽ trở nên tiêu cực đối với nhiều ngân hàng vào năm 2022 do sự không phù hợp của lãi suất đối với tài sản và nợ phải trả. Hiện tại, chúng tôi tài trợ cho chính mình với chi phí (lãi suất) cao hơn so với mức lợi nhuận đạt được từ trái phiếu và tất cả các loại nợ trong bảng cân đối kế toán của ngân hàng trung ương”.
Trước đó, Ngân hàng Trung ương Thụy Sĩ đã công bố khoản lỗ thế kỷ 123 tỷ franc Thụy Sĩ (143 tỷ USD) - tương đương với khoảng 18% GDP của nước này. Mặc dù không cần tăng vốn sau khoản lỗ này, nhưng Ngân hàng Trung ương Thụy Sĩ cũng đã không thực hiện các khoản thanh toán thông thường cho chính phủ và các bang. Ngoài ra, các khoản thanh toán cho các cổ đông của ngân hàng này cũng sẽ bị ảnh hưởng.
Bức tranh này khiến một số quan chức lo lắng rằng, sự thua lỗ này có nguy cơ lan rộng trong hệ thống tài chính của khu vực và những tác động tài chính có thể xảy ra. Tuy nhiên, Ngân hàng Thanh toán Quốc tế (BIS) nhấn mạnh, những kết quả như vậy là không thành vấn đề, các ngân hàng trung ương có thể hoạt động với vốn chủ sở hữu âm và không thể phá sản. Trên hết, các quan chức tuyên bố tổn thất là không liên quan đến chính sách tiền tệ.
Mặc dù vậy, ECB đã chỉ trích tình trạng thiếu hụt tiền tệ ở những nơi khác trong Liên minh châu Âu và các quy tắc riêng có thể yêu cầu các chính phủ chuyển tiền cho các ngân hàng trung ương quốc gia.
Theo Daniel Gros, thành viên hội đồng quản trị của Trung tâm Nghiên cứu Chính sách châu Âu, Bundesbank có thể sẽ công bố khoản lỗ nhỏ vào năm 2022, sau đó tăng lên 26 tỷ euro (28 tỷ USD) vào năm 2023 nếu lãi suất của ECB giữ nguyên ở mức hiện tại.
Điều đó sẽ xóa sạch 20 tỷ euro dự phòng cho các khoản lỗ trong các chương trình mua tài sản, cũng như 5 tỷ euro vốn và dự trữ của ECB. Đối với một công ty bình thường, điều đó có thể có nghĩa là mất khả năng thanh toán.
Tuy nhiên, trong đợt lợi nhuận âm lặp đi lặp lại vào những năm 1970, các quan chức đã chuyển khoản thiếu hụt sang những năm tiếp theo, nên khả năng này có thể lặp lại.
Các ngân hàng trung ương cũng được dự báo lỗ lớn vào năm 2023, nhưng không đủ để xóa sạch vốn. Ông Daniel Gros dự kiến, những khoản đó sẽ là 17 tỷ euro ở Pháp, 9 tỷ euro ở Ý và 5 tỷ euro ở Hà Lan. Nếu lãi suất vẫn ở mức cao vào năm 2024, các ngân hàng trung ương của Hà Lan và Pháp cũng sẽ có nguy cơ âm vốn chủ sở hữu.
Vào tháng 9/2022, Thống đốc Ngân hàng Trung ương Hà Lan, Klaas Knot đã cảnh báo chính phủ về “những khoản lỗ lũy kế sẽ rất lớn” trong những năm tới. “Trong một trường hợp cực đoan, một khoản góp vốn từ người nộp thuế có thể là cần thiết”, ông cho biết.
Jerome Haegeli, nhà kinh tế trưởng tại Swiss Re cho biết, các khoản lỗ có thể khiến các ngân hàng trung ương và các chương trình in tiền của họ phải chịu sự giám sát chặt chẽ hơn về mặt chính trị và công chúng.
“Sự kết hợp của lạm phát cao và bất kỳ khoản chuyển tiền nào của người nộp thuế cần thiết để đảo ngược vị thế vốn chủ sở hữu âm có thể được xem là siêu thuế đối với các nền kinh tế”, ông cho biết.
“Trong trường hợp xấu nhất, việc lấp đầy các lỗ hổng tài chính tại các ngân hàng trung ương có thể đồng nghĩa với việc các chính phủ cần mức thuế cao hơn nữa”, ông cho biết thêm.
Các khoản lỗ phát sinh này chủ yếu do ECB đã tạo ra thanh khoản bằng cách mua 5.000 tỷ euro chủ yếu là trái phiếu chính phủ để hỗ trợ và ổn định thị trường tài chính khi đại dịch Covid-19 xảy ra. Một phần lớn số tiền đó được trả lại dưới dạng tiền gửi.
Bundesbank bị ảnh hưởng nặng nề nhất vì trái phiếu chính phủ Đức được xem là bến đỗ an toàn, với lợi suất thấp hoặc thậm chí âm. Ngân hàng Trung ương Hy Lạp có số lượng mua nhỏ hơn nhiều và trái phiếu chính phủ có lợi suất cao hơn, nên có khả năng duy trì lợi nhuận.
Các tổ chức khu vực đồng Euro đã lường trước được kết quả này. Theo ECB, tổng số vốn và bộ đệm dự phòng chống lại tổn thất trong toàn hệ thống là 229 tỷ euro. “Các ngân hàng trung ương đã trích lập một số lượng lớn các khoản dự phòng trong chu kỳ ngắn hạn mang lại kết quả rất tốt này”, Mario Centeno, Thống đốc Ngân hàng Trung ương Bồ Đào Nha cho biết.
Trong nhiều năm, những khoản lợi nhuận đó cũng giúp tài trợ cho chi tiêu của chính phủ, và sự đảo ngược hiện nay có nghĩa là các quỹ công có thể cần thiết để xây dựng lại bảng cân đối kế toán.
Trong một ví dụ gần đây, Anh đã phê duyệt khoản chuyển khoản 11 tỷ bảng Anh (13,2 tỷ USD) cho Ngân hàng Trung ương Anh theo một khoản bồi thường đã thỏa thuận trước.
Khoản lỗ 36,7 tỷ đô la Úc (25,1 tỷ USD) của Ngân hàng Dự trữ Úc đã khiến vốn chủ sở hữu bị âm 12,4 tỷ đô la Úc. Hồi tháng 6/2022, họ cho biết hy vọng sẽ xây dựng lại nguồn dự trữ bằng cách giữ lại lợi nhuận trong tương lai và không tìm kiếm tiền mặt của chính phủ.
Theo Tổng giám đốc Ngân hàng Thanh toán Quốc tế (BIS) Agustin Carstens, điều đó không sao cả. Ông cho biết, các ngân hàng trung ương “có thể và đã hoạt động hiệu quả” ngay cả khi vốn chủ sở hữu âm. “Điểm mấu chốt của các ngân hàng trung ương không phải là lợi nhuận, mà là lợi ích công”.