Song kể từ khi ChatGPT xuất hiện, câu chuyện học trực tuyến dường như càng trở nên nóng hơn nữa.

Có thể nói mô hình giáo dục trực tuyến miễn phí hoặc giá rẻ xuất hiện từ lâu, trở thành "người thầy" cho hàng trăm triệu người thời gian qua.

Vấn đề chỉ là làm sao để việc tự học hay học trực tuyến hiệu quả, thậm chí biết phân loại kiến thức đúng sai ra sao, phù hợp hay không phù hợp.

Miễn phí và tiện lợi

Một vài trang web hoặc nguồn dạy online uy tín có thể kể đến là MITx (thuộc Học viện Công nghệ MIT, Hoa Kỳ), Coursera (được sáng lập bởi các giáo sư thuộc ĐH Stanford, Hoa Kỳ), edX (do MIT "bắt tay" cùng ĐH Harvard thực hiện) với mong muốn đem giáo dục chất lượng cao, miễn phí cho người dân trên thế giới.

Hoặc các trang như TED Talks được xem là nơi tập hợp những bài trình bày của các chuyên gia về một chủ đề nghiên cứu, học thuật thường gói gọn trong 20 phút. Hay các bài nói chuyện của những nhân vật nổi tiếng, truyền cảm hứng trên ứng dụng YouTube, Spotify...

Với vài thao tác đơn giản cùng từ khóa phù hợp, bất kỳ ai cũng có thể tiếp cận với nguồn tài liệu, bài giảng đồ sộ từ lĩnh vực khoa học, kỹ thuật đến y khoa, tâm lý, kinh tế, kiến trúc, luật...

Bạn Tấn Ý (cựu sinh viên Trường ĐH Ngoại thương cơ sở II TP.HCM) cho biết bạn thi đậu vào trường với điểm số 27,5/30 cũng phần lớn nhờ sự hỗ trợ của các trang web dạy miễn phí.

Gần đây nhất, người học khắp nơi đang hào hứng tiếp cận một hình thức giáo dục miễn phí mới chính là "ông thầy" ChatGPT. Steven Trương (20 tuổi, hiện sống ở tiểu bang Texas, Hoa Kỳ) cho biết hầu hết các môn học bạn đều tìm hiểu "chéo" bài giảng trên lớp với phần trả lời từ ChatGPT.

Thời điểm kinh tế chuyển biến xấu, những trang web dạy online, khóa học trực tuyến miễn phí lại trở nên rất ý nghĩa với nhiều người.

Bạn Ngọc Châu (nhân viên kinh doanh trong một công ty công nghệ) kể gần đây công ty của bạn liên tục cho nhân viên nghỉ việc với số lượng lớn, chuyện thất nghiệp là nỗi ám ảnh với nhiều người.

Tự lo cho mình, Châu nhờ các trang web dạy miễn phí, giá rẻ để cập nhật kiến thức, kỹ năng phòng trường hợp xấu nhất có thể xảy ra.

Cần tư duy phản biện, tính kỷ luật cao

Bạn Vương Huỳnh Khánh Hà (lớp 12 chuyên Anh, Trường THPT chuyên Bạc Liêu, tỉnh Bạc Liêu) cho biết việc tự học online không dễ dàng.

Hà nói chúng ta quá tự do, ít bị kiểm soát khi học online nên giải pháp hiệu quả theo cô gái này nên học theo nhóm. Trên mạng hiện có nhiều trang web cung cấp phòng học ảo nơi có hàng trăm người có thể ôn luyện cùng nhau.

"Tôi nghĩ khi có sự "cạnh tranh", thấy người khác đang chăm chỉ ra sao sẽ phần nào thúc đẩy mình nỗ lực học hơn. Nhờ chọn đúng phương pháp học mà tôi đạt được điểm IELTS 8.0 ngay lần đầu thi dù chỉ luyện online", bạn Khánh Hà cho hay.

Trở lại câu chuyện ChatGPT, siêu trí tuệ nhân tạo (AI) gây "bão" thời gian qua. Do dữ liệu của siêu AI này hiện chỉ cập nhật đến cuối năm 2021 nên những kiến thức, thông tin quá mới sẽ khó có câu trả lời hoàn hảo.

Chưa kể với những câu hỏi cố tình "gài" hoặc ý bóng bẩy, ChatGPT cũng không thể đưa ra câu trả lời đúng. Chính vì vậy tư duy phản biện của người học là rất quan trọng.

Nếu câu hỏi mang tính học thuật kèm từ khóa đúng và viết bằng tiếng Anh (đây là những yếu tố vô cùng quan trọng), hầu hết câu trả lời của ChatGPT khá chuẩn xác. Bạn Steven Trương nói nhiều kiến thức, lập luận của ChatGPT viết tốt đến mức giảng viên không chỉnh sửa gì nhiều, bài luận của bạn không khó đạt điểm A, B.

Điều trăn trở có chăng nằm ở sự xuất hiện ngày càng lớn mạnh của xu hướng "bài giảng mini" chỉ vài phút.

Có nhiều giải thích rằng xu hướng bài giảng cực ngắn này được thiết kế phù hợp với người bận rộn hoặc gen Z vốn là những cá nhân thiếu sự kiên nhẫn hay khả năng tập trung so với các thế hệ trước đó.

Thoạt nghe giải thích ấy tương đối thuyết phục nhưng lẽ thường "cái gì nhanh đến cũng sẽ nhanh đi". Và cũng vì các bài giảng này quá ngắn nên sẽ rất khó buộc người học có cơ hội động não hay tư duy sâu.