Thu hồi “đất vàng” về cho Nhà nước
Ngày 23/1/2024, Thanh tra TPHCM công bố kết luận thanh tra số 113/KL-TTTP-P1 kiến nghị Chủ tịch UBND TP giao UBND Quận 5 quản lý toàn diện về đất đai, xây dựng, quy hoạch đối với khu “đất vàng” 152 Trần Phú (Q.5, TP.HCM). Đây chính là khu “đất vàng” có nhiều sai phạm liên quan đến Tổng Công ty Thuốc lá Việt Nam (Vinataba) từng được Chuyên đề Công an TPHCM thông tin trong thời gian qua.
Theo kết luận thanh tra, khu đất có diện tích 30.972,7 m2 thuộc thửa số 38, tờ bản đồ số 10 (theo tài liệu đo năm 2003) với vị trí đắc địa 3 mặt tiền đường Trần Phú - Lê Hồng Phong - Trần Nhân Tông (Q.5, TP.HCM). Khu đất này trước đây là Nhà máy thuốc lá Sài Gòn do Công ty thuốc lá Sài Gòn (công ty con 100% vốn của Vinataba) quản lý.
Năm 2008, Vinataba được giao khu đất trên để thực hiện dự án xây dựng cao ốc văn phòng, trung tâm thương mại dịch vụ, khách sạn, căn hộ cao cấp. Ngày 19/1/2009, Sở TN&MT TPHCM đã cấp Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất số T00112/1a cho Vinataba để thực hiện dự án. Tuy nhiên, Vinataba sau đó không triển khai thực hiện dự án mà dùng khu đất này để “góp vốn bằng phần giá trị quyền sử dụng đất” vào Công ty TNHH Vina Alliance để thực hiện dự án.
Ngày 26/8/2015, Sở TN&MT TPHCM đã đăng ký biến động trên trang 4 Giấy chứng nhận góp vốn thửa số 38, tờ bản đồ số 10 cho Công ty TNHH Vina Alliance. Thời điểm đó, cơ cấu cổ đông của Vina Alliance gồm Pacific Alliance Land Limited (62%), Công ty TNHH Sơn Đông (10,5%), Vinataba (20%) và Vina Alliance (7,5%). Đến năm 2017, Vinataba và Vina Alliance bất ngờ thoái vốn khỏi Vina Alliance khiến khu “đất vàng” 152 Trần Phú rơi hoàn toàn vào tay tư nhân.
Tuy nhiên, Thanh tra Chính Phủ đã kịp thời vào cuộc “tuýt còi” những sai phạm tại dự án này. Tháng 10/2022, Thanh tra Chính phủ đã ban hành thông báo kết luận thanh tra số 1871/TB-TTCP yêu cầu Ủy ban Quản lý vốn Nhà nước tại doanh nghiệp chủ trì cùng Bộ Tài chính, UBND TP.HCM, Vinataba và các Bộ, ngành liên quan thu hồi cơ sở nhà đất tại 152 Trần Phú, TP.HCM và xử lý các phát sinh trong quá trình thu hồi cơ sở nhà đất này.
Theo đó, Thanh tra Chính phủ đã chỉ ra hàng loạt các sai phạm nghiêm trọng như Vinataba không thực hiện đánh giá lại tài sản là không đúng quy định về quản lý tài sản doanh nghiệp nhà nước; làm trái chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ, vi phạm pháp luật về chuyển nhượng tài sản doanh nghiệp do Nhà nước nắm giữ 100% vốn điều lệ. Vinataba chuyển nhượng hơn 30.000m2 tại số 152 Trần Phú, Quận 5, TPHCM không xin phép Thủ tướng Chính phủ; không thực hiện đấu giá quyền sử dụng đất, có nguy cơ thất thoát tiền của Nhà nước, của doanh nghiệp.
Thực hiện ý kiến chỉ đạo nêu trên, sau khi thực hiện các thủ tục, Phó Chủ tịch UBND TPHCM Bùi Xuân Cường đã ban hành QĐ số 4856/QĐ-UBND ký ngày 25/10/2023 thu hồi khu đất 152 Trần Phú. Ngày 10/1/2024, Văn Phòng Đăng ký Đất đai TP ban hành công văn số 184/VPĐK-ĐK yêu cầu Vina Alliance và Vinataba giao nộp giấy chứng nhận QSDĐ số T00112/1a cấp ngày 19/1/2009.
Trước đó, tại thông báo kết luận thanh tra số 1871/TB-TTCP, Thanh tra Chính phủ đã chỉ đạo “trong quá trình thực hiện nếu phát hiện dấu hiệu tội phạm hoặc đến ngày 31/12/2023 chưa thực hiện được việc thu hồi thì chuyển Cơ quan điều tra, Bộ Công an để điều tra, xử lý theo quy định của pháp luật hiện hành”.
Cần sớm làm rõ trách nhiệm cá nhân liên quan
Trục lợi đất công đã và đang là vấn đề rất nóng trong thời gian qua khi nhiều doanh nghiệp Nhà nước được giao quản lý nguồn lực đất đai đã “bắt tay” với các tập đoàn, công ty tư nhân để thôn tính đất đai của Nhà nước, gây thiệt hại rất lớn. Mô thức chung thường được sử dụng là doanh nghiệp Nhà nước dùng chính khu đất được giao quản lý để “góp vốn bằng phần giá trị quyền sử dụng đất” vào liên doanh. Sau đó, các bên thông đồng với nhau định giá đất thấp, chuyển nhượng lòng vòng phần vốn của Nhà nước để dần "hóa kiếp đất công thành… đất ông”.
Với khu đất vàng ở số 152 Trần Phú, sau khi hoàn tất việc “hô biến" đất công thành đất tư, những “ông chủ” thật sự phía sau dần lộ diện khi cũng trong năm 2017, cổ đông lớn nhất của Vina Alliance là Pacific Alliance Land Limited chuyển nhượng toàn bộ 62% cổ phần trong dự án 152 Trần Phú cho Công ty TNHH Bất động sản Trí Đức. Như vậy đến năm 2017, dự án 152 Trần Phú chỉ còn lại hai nhà đầu tư là Công ty TNHH Bất động sản Trí Đức (62%) và Công ty TNHH Sơn Đông (38%).
Liên quan đến khu “đất vàng” 152 Trần Phú, Thanh tra Chính Phủ đã kết luận, chịu trách nhiệm đối với những vi phạm, khuyết điểm trên thuộc về Hội đồng thành viên, Chủ tịch Hội đồng thành viên, Tổng Giám đốc, Ban lãnh đạo Vinataba, Công ty TNHH MTV Thuốc lá Sài Gòn. Tuy nhiên, cho đến thời điểm này Vinataba vẫn chưa thông báo và công khai kết quả kiểm điểm trách nhiệm các cá nhân, tổ chức có liên quan đến loạt vi phạm pháp luật tại khu đất 152 Trần Phú. Dư luận trông đợi không chỉ thu hồi tài sản về cho Nhà nước mà còn phải xử lý nghiêm trách nhiệm cá nhân những người có liên quan đến sai phạm này.
Cũng liên quan đến xử lý trách nhiệm đối với sai phạm hô biến “đất công thành đất ông”, ngày 7/1/2024, Bộ Công an đã khởi tố, bắt giam Đặng Ngọc Cầm và Nguyễn Quốc Khánh đều là Thành viên Hội đồng thành viên Tổng Công ty Chè Việt Nam có hành vi ký các Nghị quyết của Hội đồng thành viên Tổng Công ty Chè thống nhất việc góp vốn và thoái vốn là quyền sử dụng khu đất ở số 225 Nam Kỳ Khởi Nghĩa (Q.3, TP.HCM) không thông qua đấu giá công khai theo quy định, gây thiệt hại tài sản của nhà nước.
Trước đó, liên quan đến sai phạm này, Cơ quan CSĐT Bộ Công an cũng đã khởi tố, bắt tạm giam Nguyễn Thiện Toàn, nguyên Tổng Giám đốc, phụ trách Hội đồng thành viên Tổng Công ty Chè Việt Nam.