"BÁNH RĂNG' CỦA CHƯƠNG TRÌNH KHÔNG GIAN

Nếu bạn nói về chủ đề không gian với bất kỳ ai ở một độ tuổi nhất định, thì việc đặt chân lên Mặt trăng chắc chắn sẽ xảy ra. Kam Ghaffarian đã nhìn thấy "một bước đi nhỏ của con người" khi còn là một đứa trẻ 11 tuổi ở quê hương Isfahan (Iran) qua màn hình TV của nhà hàng xóm. Cậu bé ngủ ngoài trời với các anh trai của mình vào những đêm hè nóng nực, thường bị mê hoặc bởi những vì sao. Và cậu biết con đường tới đó sẽ phải đi qua nước Mỹ. Năm 18 tuổi, vào năm 1977, Ghaffarian từ bỏ học bổng tại Đại học Shiraz danh tiếng của Iran và mua vé bay thẳng từ Tehran đến New York với 2.000 USD vay từ một người chú.

Ở Mỹ, anh học ngành khoa học máy tính. Sau khi tốt nghiệp, Ghaffarian tìm được một công việc tốt chuyên về máy tính tại Bệnh viện Đại học Georgetown. Anh đã trở thành một công dân Mỹ nhiệt thành. Và chẳng bao lâu, anh gia nhập Lockheed Martin, làm một nhà thầu xây dựng hệ thống máy tính lấy dữ liệu khoa học do các phi hành gia thu thập. Ghaffarian trở thành một “bánh răng” trong chương trình không gian của Mỹ.

Một ngày nọ, vào năm 1994, anh thế chấp căn nhà của mình với số tiền 250.000 USD, gọi cho ông chủ cũ, Harold Stinger; và thuyết phục ông rằng họ nên thành lập công ty riêng cung cấp chuyên môn kỹ thuật cho NASA trên cơ sở ký kết hợp đồng. Trong hai thập kỷ tiếp theo, doanh nghiệp nhỏ đã phát triển trở thành một trong những nhà thầu hàng đầu của cơ quan hàng không vũ trụ Mỹ.

Công ty của Kam Ghaffarian đã giành được một vai trò trong mơ trong chương trình quay trở lại Mặt trăng dưới thời chính quyền George W. Bush. Nhưng khi dự báo ngân sách của NASA trở nên căng thẳng và cuộc khủng hoảng tài chính năm 2008 làm rung chuyển nền kinh tế, chính quyền Obama đã hủy bỏ chương trình này vào năm 2010.

“Tôi ghét quyết định này”, Ghaffarian kể lại, “Chúng tôi đã lãng phí rất nhiều tiền vào các chương trình của NASA mà chúng tôi đã bắt đầu nhưng lại không được hoàn thành.”

"NHÀ SƯU TẦM NHÂN LỰC"

Năm 2007, Ghaffarian đi cùng đối tác kinh doanh của mình là Harold Stinger trong chuyến đi từ thiện tới Kinshasa, Cộng hòa Dân chủ Congo. “Thời khắc chuyển đổi” đã đến khi hai người đến thăm một ngôi trường do họ tài trợ, ngôi trường không được kết nối với lưới điện.

Ông Ghaffarian tuyên bố: “Nếu không có điện, không có nước sạch, không có giáo dục, bạn không thể thực sự thoát khỏi nghèo đói, và tôi cũng đang xem xét vấn đề biến đổi khí hậu”. Cùng với Stinger, ông quyết định thành lập một chuỗi các công ty giải quyết các vấn đề đầy thách thức, bắt đầu với X-Energy vào năm 2009, chuyên xây dựng các lò phản ứng hạt nhân và ngay sau đó là các doanh nghiệp trên quỹ đạo và hơn thế nữa.

Kam Ghaffarian thực sự là một “nhà sưu tầm nhân lực”. Ông phát hiện "mục tiêu" của mình tại các cuộc họp khó xử khi một nhà thầu NASA thua cuộc trao "chìa khóa" cho người chiến thắng. Ông vẫn giữ liên lạc và một ngày phù hợp, đã thuyết phục họ nhận việc làm, hoặc cùng thành lập công ty.

Một người như vậy là Steve Altemus, nổi tiếng khi còn là kỹ sư hàng đầu tại Trung tâm Vũ trụ Johnson của NASA ở Houston. Sau 24 năm làm việc tại NASA, Altemus muốn làm điều gì đó khác biệt.

Năm 2013, anh đồng sáng lập Intuitive Machines với ông Ghaffarian. Ý tưởng là áp dụng bí quyết của NASA để giải quyết các vấn đề trong các ngành công nghiệp khác - thiết bị y tế, sản xuất năng lượng tiên tiến - nhưng kế hoạch kinh doanh bền vững lại chậm xuất hiện. Sau đó, vào năm 2018, theo mô hình mới của NASA, cơ quan này đã đưa ra lời kêu gọi khu vực tư nhân mang các cảm biến khoa học đến những nơi như miệng núi lửa ở cực Nam Mặt Trăng, nơi các tàu vũ trụ phát hiện bằng chứng về băng nước.

SỨC HÚT TỪ MẶT TRĂNG

Đổ hàng triệu USD vào một doanh nghiệp gần như không hề tồn tại trong mắt NASA là một rủi ro, nhưng Ghaffarian, Altemus và Tim Crain - giám đốc công nghệ của Intuitive Machines và một cựu kỹ sư khác của NASA, đã cảm nhận được sức hút của Mặt trăng. Sau khi chương trình thời Obama bị hủy bỏ, “trong nhiều năm, tôi không thể nhìn Mặt trăng mà không cảm thấy nôn nao trong lòng”, ông Crain viết trong một email. “Tôi muốn chắc chắn rằng chúng tôi thực sự sẽ nỗ lực hết sức xứng đáng.”

Trong 5 năm tiếp theo, nhóm đã thiết kế, thử nghiệm và chế tạo tàu đổ bộ lên Mặt trăng; giành được hàng loạt hợp đồng với NASA; và ra mắt công chúng vào năm 2023, huy động vốn hàng chục triệu USD và biến ông Ghaffarian trở thành tỷ phú.

Một vụ đặt cược lớn khác của ông Ghaffarian là vào công ty kinh doanh vũ trụ mới, Axiom Space, được đồng sáng lập vào năm 2016 với Michael Suffredini, người quản lý lâu năm của Trạm vũ trụ quốc tế. Công ty sẽ huấn luyện và đưa hành khách trên tên lửa SpaceX đến Trạm vũ trụ quốc tế trong thời gian khoảng một tuần, để chuẩn bị xây dựng trạm vũ trụ của riêng mình. Axiom phải đối mặt với sự cạnh tranh từ các công ty trạm vũ trụ tương lai khác, bao gồm cả Blue Origin của Jeff Bezos. Và Axiom đã gây chú ý khi hợp tác với Prada để thiết kế trang phục du hành Mặt trăng cho NASA.

Khi NASA thông báo vào năm 2019 rằng họ sẽ tính phí khoảng 3,5 triệu USD cho mỗi hành khách đến thăm Trạm Vũ trụ quốc tế (ISS), một số người đã lo lắng về sự bất bình đẳng khi số tiền đó chỉ cho phép người giàu đến thăm phòng thí nghiệm của chính phủ trong không gian. Toàn bộ chi phí của chuyến đi còn bao gồm một vé tên lửa được cho là có giá từ 60 triệu USD trở lên.

Nhưng hoạt động kinh doanh sau đó của Axiom lại diễn ra khác: Họ đảm nhận vai trò đưa các phi hành gia bay từ các quốc gia nước ngoài thân thiện đang tìm kiếm thêm kinh nghiệm trên quỹ đạo.

Vào tháng 1, Axiom đã chở phi hành gia Thổ Nhĩ Kỳ đầu tiên, Alper Gezeravci, trong sứ mệnh quốc tế bao gồm các phi hành gia Thụy Điển và Italy. Năm ngoái, công ty đưa lên không gian một phi hành đoàn gồm hai người Saudi Arabia, trong đó một người là nữ phi hành gia đầu tiên của đất nước.

Liên minh Các quốc gia vận hành Trạm vũ trụ quốc tế dự kiến sẽ cho ISS nghỉ hưu trước cuối thập kỷ này. Nhưng NASA và phần còn lại của thế giới vẫn muốn có các tiền đồn trên quỹ đạo gần hành tinh của chúng ta. Đúng như cách tiếp cận hợp tác mới, cơ quan này đã yêu cầu các công ty tư nhân phát triển các trạm của riêng họ. Axiom đã bắt đầu thực hiện điều đó và giành được quyền gắn mô-đun của riêng mình lên Trạm vũ trụ quốc tế vào năm 2026.

Những người thực sự tin tưởng vào nền kinh tế vũ trụ đã hình dung việc chuyển từ một thế giới thám hiểm không gian của chính phủ sang một tương lai nơi hoạt động trong không gian giống như hoạt động trên Trái đất – của một nhóm người, các công ty và quốc gia có mục tiêu khác nhau. Trước khi phóng tàu Odysseus, ông Kam Ghaffarian đã nói chuyện với đám đông gồm các đồng nghiệp, công chức NASA, nhân viên SpaceX và các nhà đầu tư, đưa họ vào một cuộc hành trình tưởng tượng trong nhiều thập kỷ hướng tới tương lai.

Ông nói với họ: “Chúng ta có thể có những chuyến thăm hàng giờ tới trạm vũ trụ hoặc thành phố vũ trụ, những chuyến đi hàng ngày lên Mặt trăng, những chuyến đi hàng tuần tới sao Hỏa và có thể là du hành giữa các vì sao. Tôi tin rằng định mệnh cuối cùng của nhân loại là đi tới các vì sao.