Từ khi Bắc Kinh cho phép các công ty năng lượng tư nhân nước này được chủ động nhập khẩu dầu thô vào năm 2015, nhóm các doanh nghiệp này đã tạo ra ảnh hướng đáng kể làm thay đổi khá nhiều cục diện của thị trường dầu toàn cầu.
Trung Quốc đã vượt qua Mỹ để trở thành nước nhập khẩu dầu lớn nhất thế giới. Các doanh nghiệp tư nhân giữ vai trò quan trọng giúp thị trường năng lượng Trung Quốc phục hồi sau khi kinh tế Trung Quốc dần thoát khỏi tác động tồi tệ do đại dịch Covid-19.
Ngành khai thác dầu tư nhân Trung Quốc bắt đầu từ tỉnh Sơn Đông – Trung Quốc trong thập niên 1960. Nhằm làm dịu bớt đi sự phản đối với việc phát triển giếng dầu Shengli, chính quyền Bắc Kinh đã cho phép chính quyền địa phương xây dựng một số nhà máy xử lý dầu từ hệ thống đường ống tại địa phương.
Các nhà máy này ban đầu chỉ có quy mô nhỏ và sử dụng kỹ thuật đơn giản, qua thời gian đã phát triển và giờ đây đã phát triển hơn trước rất nhiều, kỹ thuật tinh vi. Ngoài ra, thêm nhiều nhà máy mới được mở tại các khu vực khác tại tỉnh Liêu Ninh và Chiết Giang.
Trung Quốc đã tạo ra lực cầu mới trên thị trường năng lượng toàn cầu bằng cách cấp hạn mức nhập khẩu cho các công ty năng lượng tư nhân. Dầu Nga được lựa chọn ngay từ đầu bởi vị trí địa lý rất gần, đến năm 2016, Nga đã thay thế Saudi Arabia để trở thành nước cung cấp dầu lớn nhất cho Trung Quốc. Danh sách các nước cung cấp dầu vào Trung Quốc cho đến nay đã được mở rộng sang các nước bao gồm Angola, Brazil, Oman, Venezuela và gần đây nhất đến Nauy.
Các công ty năng lượng tư nhân Trung Quốc không có đặc quyền muốn mua bao nhiêu dầu thô tùy thích. Chính quyền trung ương Bắc Kinh áp hạn mức. Hạn mức áp cho các doanh nghiệp tùy thuộc vào quy mô doanh nghiệp và thường được đưa ra trước thềm năm mới, doanh nghiệp có thể được cấp thêm hạn mức sau đợt đầu tiên.
Đối với năm 2021, các doanh nghiệp có thể được cho phép nhập khẩu khoảng 4,9 triệu thùng dầu/ngày, con số này cao hơn sản lượng hàng ngày của Iraq – nước sản xuất dầu lớn thứ 2 tại OPEC.
Việc các doanh nghiệp năng lượng tư nhân tại Trung Quốc phát triển mạnh đã giúp bổ sung thêm nguồn cung cho nội địa cũng như làm cho nhập khẩu các sản phẩm dầu diesel và xăng của Trung Quốc tăng lên.
Các doanh nghiệp cần đến hạn mức từ Bắc Kinh để xuất khẩu được sản phẩm năng lượng, lĩnh vực này trước đây được độc quyền bởi các doanh nghiệp nhà nước. Nhóm các công ty năng lượng lớn này giờ đây đang bán thêm nhiều sản phẩm sang các nước như Singapore, Philippines, đồng thời cạnh tranh giành thị phần xuất khẩu với cả những nước như Hàn Quốc.
Dù rằng hoạt đông bán hàng của các doanh nghiệp độc lập chủ yếu bị hạn chế trong thị trường nội địa, thay đổi tạo ra không hề nhỏ. Trong năm ngoái, công ty xăng dầu Chiết Giang trực thuộc công ty xăng dầu Rongsheng đã được cấp phép để bán sản phẩm năng lượng ra nước ngoài.
Đó là lần đầu tiên tính từ năm 2016 một công ty tư nhân được cấp phép xuất khẩu. Hiện chưa rõ công ty này được cấp hạn mức bao nhiêu nhưng động thái mới nhất sẽ dọn đường việc có thêm doanh nghiệp tư nhân bán sản phẩm năng lượng ra nước ngoài.
Nhiều doanh nghiệp nhà nước như PetroChina Co hay China Petroleum & Chemical Corp (Sinopec) hiện vẫn đang chiếm tỷ lệ lớn trong thị phần xuất khẩu sản phẩm năng lượng của Trung Quốc, ở thời điểm năm 2020 ước tính khoảng 2/3. Tuy nhiên tỷ trọng của nhóm doanh nghiệp tư nhân ngày một lớn dần và dự kiến sẽ ngày một cao hơn trong những năm tới.
Hàng loạt thương vụ đầu tư mới của doanh nghiệp năng lượng tư nhân Trung Quốc cho thấy xu thế này, công ty xăng dầu Chiết Giang mới đây đã đầu tư nhà máy mới, doanh nghiệp Shenghong dự kiến sẽ khởi động nhà máy dầu thô lớn nhất Trung Quốc.
Phần đông doanh nghiệp năng lượng tư nhân hiện vẫn có quy mô nhỏ, ước tính sản lượng khoảng 10.000 thùng/ngày, tuy nhiên nếu tính tổng, họ sản xuất đến 3,16 triệu thùng dầu/ngày, tương đương với sản lượng của Nhật hay Hàn Quốc.
Con đường tồn tại của các doanh nghiệp năng lượng tư nhân Trung Quốc cũng đầy gập ghềnh. Bắc Kinh ban đầu đã cố gắng đóng cửa nhiều nhà máy lọc dầu tư nhân, thế nhưng động thái này vấp phải sự phản đối của chính quyền nhiều địa phương, ngoài ra chính các doanh nghiệp tư nhân này cũng đã lợi dụng những lỗ hổng thuế để phát triển thịnh vượng.
Nhóm các doanh nghiệp tư nhân này từng giữ vai trò quan trọng trong đảm bảo an ninh năng lượng bởi giúp làm giảm đi tình trạng thiếu hụt trầm trọng vào thập niên 2000 dù rằng các công ty năng lượng nhà nước cố gắng gây khó khăn cho họ.