VKSND tối cao vừa ban hành cáo trạng vụ án "Vi phạm quy định về quản lý, sử dụng tài sản Nhà nước gây thất thoát, lãng phí" và "Thiếu trách nhiệm gây hậu quả nghiêm trọng" xảy ra tại Dự án mở rộng sản xuất giai đoạn 2, Công ty CP Gang thép Thái Nguyên (TISCO) và một số đơn vị có liên quan; đồng thời, truy tố 19 bị can có liên quan.

Gây thất thoát, lãng phí đặc biệt nghiêm trọng tài sản nhà nước

Theo cáo trạng, bị can Mai Văn Tinh với chức trách, nhiệm vụ, quyền hạn là Chủ tịch HĐQT Tổng Công ty Thép Việt Nam (VNS - cấp quyết định đầu tư), có trách nhiệm xem xét phê duyệt và chỉ đạo thực hiện dự án đảm bảo đúng quy định.

Khi dược TISCO báo cáo việc Tập đoàn Khoa học công nghệ và thương mại luyện kim Trung Quốc (MCC) vi phạm hợp đồng thì phải có trách nhiệm chỉ đạo xem xét dừng, chấm dứt hợp đồng. Đồng thời bị can phải chỉ đạo thu hồi tiền tạm ứng, áp dụng điều khoản phạt hợp đồng, xem xét để hủy đấu thầu, tổ chức đấu thầu lại theo quy định, để đảm bảo hiệu quả và tiến độ của dự án.

Tuy nhiên, bị can Mai Văn Tinh đã không chỉ đạo dừng hợp đồng mà lại chỉ đạo đàm phán với MCC để giải quyết các phát sinh của hợp đồng EPC số 01. Mai Văn Tinh đã trực tiếp ký các văn bản đề nghị Bộ Công Thương báo cáo Chính phủ cho điều chỉnh chi phí (dự toán) phần C của hợp đồng EPC số 01.

Bị can Tinh ký văn bản đề nghị Chính phủ đồng ý chủ trương chấp thuận để Tổng Công ty xây dựng Công nghiệp Việt Nam (VINAINCON) không đủ năng lực làm nhà thầu phụ thực hiện phần C, cho phép chủ đầu tư (TISCO) được thực hiện phần C theo đơn giá điều chỉnh.

Cáo trạng xác định, bị can Tinh còn ký văn bản chấp thuận và giao cho người đại diện vốn của VNS tại TISCO phê duyệt (hoặc biểu quyết phê duyệt) việc điều chỉnh cơ cấu tổng mức đầu tư dự án, trong đó có dự phòng cho phần C của hợp đồng EPC số 01.

"Hành vi sai phạm nêu trên của bị can Mai Văn Tinh đã dẫn đến TISCO không kiểm soát được chi phí đầu tư vào dự án; không ràng buộc trách nhiệm của nhà đầu tư về tiến độ, giá trị hợp đồng. Đây là nguyên nhân chính dẫn đến dự án chậm tiến độ, làm phát sinh tăng lãi vay, tăng chi phí đầu tư, gây thất thoát, lãng phí đặc biệt nghiêm trọng tài sản nhà nước", cáo trạng viết.

Bị can Mai Văn Tinh bị cáo buộc có vai trò là người chỉ đạo thực hiện hành vi phạm tội.  Do đó, VKSND Tối cao đã truy tố bị can về tội "Vi phạm quy định về quản lý, sử dụng tài sản nhà nước gây thất thoát, lãng phí", theo Khoản 3 Điều 219 Bộ luật Hình sự năm 2015, với khung hình phạt từ 10-20 năm tù.

Nhà thầu Trung Quốc vi phạm hợp đồng

Theo cáo trạng, TISCO là doanh nghiệp nhà nước thuộc Tổng Công ty thép Việt Nam (VNS). Năm 2005, Chính phủ phê duyệt Dự án mở rộng sản xuất giai đoạn 2 của TISCO với tổng mức đầu tư hơn 3.834 tỷ đồng trong đó TISCO thu xếp 375 tỷ tiền vốn, còn lại đi vay các ngân hàng.

Tập đoàn Khoa học công nghệ và Thương mại luyện kim Trung Quốc (MCC) trúng thầu dự án này và tháng 7/2007 được ký với TISCO hợp đồng EPC số 1 (E là thiết kế, P là thi công, C là xây lắp) trị giá hơn 160 triệu USD.

Hợp đồng quy định, giá trị này không thay đổi trong suốt quá trình thực hiện và tổng thầu nếu chọn nhà thầu phụ phải được chủ đầu tư chấp thuận.

Tuy nhiên, sau 11 tháng ký hợp đồng, MCC không ký được hợp đồng với nhà thầu phụ, không triển khai thi công, rút hết người về nước… và có văn bản kéo dài thời gian thực hiện hợp đồng, tăng giá trị hợp đồng thêm 138 triệu USD.

TISCO thuê hãng luật Kelvin China Parnership tư vấn và cho kết quả: "MCC không thể đơn phương tăng giá hợp đồng do giá trị hợp đồng là trọn gói cố định… Nếu MCC bỏ dở công trình, TISCO có thể chấm dứt hợp đồng và yêu cầu bồi thường cho các tổn thất, thiệt hại".

Tuy nhiên, TISCO vẫn xin ý kiến để được điều chỉnh giá thiết bị (phần P) và chi phí khác (phần E) với dự án. Bộ Kế hoạch và Đầu tư chỉ rõ không có căn cứ điều chỉnh và TISCO cần áp dụng điều khoản phạt và hủy đấu thầu, chọn lại nhà thầu nhằm đảm bảo tiến độ.

Sau đó, TISCO và VNS tiếp tục đề nghị cho phép điều chỉnh chi phí phần C (xây lắp) trong hợp đồng EPC.

Tiếp đó, TISCO đàm phán với MCC về việc điều chỉnh giá trị hợp đồng EPC và sau đó thống nhất chọn Tổng Cty Xây dựng công nghiệp Việt Nam (VINAINCON) làm nhà thầu phụ phần C (xây lắp). Phần C này cũng chuyển từ hợp đồng trọn gói sang hình thức hợp đồng theo đơn giá với chi phí tăng lên.

Theo cơ quan truy tố, việc tách phần C ra khỏi hợp đồng EPC và chọn VINAINCON làm nhà thầu phụ dù không đủ năng lực đã vi phạm Luật Đấu thầu; làm tăng tổng mức đầu tư dự án.

Năm 2012, TISCO cùng VNS tiếp tục đề nghị Chính phủ cho phép chấp thuận điều chỉnh mức đầu tư. VNS đã đồng ý cho TISCO được tăng mức đầu tư dự án từ 3.834 tỷ đồng lên 8.104 tỷ đồng. Đến năm 2018, dự án vẫn chưa hoàn thành nhưng TISCO đã chi 4.423 tỷ đồng nên phải chịu thiệt hại hơn 830 tỷ đồng. Thiệt hại này là số tiền lãi TISCO phải trả cho khoản vay của các ngân hàng.

Nguyễn Dương