Nhóm chuyên gia của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) tới TP Vũ Hán (tỉnh Hồ Bắc, Trung Quốc) để điều tra nguồn gốc COVID-19 đã kết thúc nhiệm vụ kéo dài 28 ngày của họ mà không tìm ra nguồn gốc loại virus gây dịch bệnh nguy hiểm này, theo báo The Straits Times.
Chuyên gia tin rằng COVID-19 có khả năng lây sang người từ một vật chủ trung gian là động vật. Ảnh: EPA-EFE
Giới chuyên gia tin rằng dịch COVID-19, lây nhiễm hơn 109 triệu người và khiến 2,4 triệu người thiệt mạng trên toàn thế giới tính đến nay, rất có thể lây sang người từ một vật chủ trung gia là động vật.
Khi ổ dịch COVID-19 đầu tiên được phát hiện tại Vũ Hán cuối tháng 12-2019, chính phủ Trung Quốc đã ban hành lệnh phong tỏa nghiêm ngặt đối với TP 11 triệu dân này.
Chuyến đi của nhóm chuyên gia WHO không ít lần gây tranh cãi khi cuộc điều tra nhiều lần bị trì hoãn.
Các chuyên gia WHO tới Trung Quốc gồm những ai?
Dẫn đầu nhóm chuyên gia WHO là Tiến sĩ Peter Ben Embarek, nhà khoa học về an toàn thực phẩm và bệnh động vật. Nhóm điều tra gồm 14 thành viên, bao gồm các nhà dịch tễ học, chuyên gia về dịch bệnh động vật và con người, bác sĩ thú y, bác sĩ y khoa và chuyên gia về virus.
Những chuyên gia này gồm nhà động vật học Peter Daszak, chuyên gia bệnh truyền nhiễm Dominic Dwyer, chuyên gia về virus - Tiến sĩ Marion Koopmans tại Trung tâm Y tế ĐH Erasmus (Hà Lan) và nhà dịch tễ học người Đan Mạch Thea Kolsen Fischer.
Nhiệm vụ của nhóm chuyên gia WHO
Bên cạnh giả thuyết virus rò rỉ từ phòng thỉ nghiệm, ba kịch bản khác được nhóm chuyên gia WHO nghiên cứu cùng với các đối tác Trung Quốc là virus đã truyền trực tiếp từ một vật chủ động vật; virus lây sang người thông qua các loài động vật trung gian; và virus lây sang người thông qua thực phẩm đông lạnh.
Trong quá trình điều tra, nhóm nghiên cứu đã tới các địa điểm quan trọng như chợ hải sản Huanan (Vũ Hán), nơi các ca bệnh đầu tiên được phát hiện cũng như Viện Virus học Vũ Hán, nơi nghiên cứu virus Corona.
Trung Quốc có phá hoại cuộc điều tra của WHO?
Các quốc gia phương Tây đã chỉ trích Bắc Kinh không minh bạch ngay từ khi dịch bùng phát, ứng phó kém giai đoạn đầu bùng phát dịch bệnh và để mầm bệnh thoát ra khỏi biên giới Trung Quốc để hoành hành thế giới.
Nhóm chuyên gia WHO rời Khách sạn The Jade trên xe buýt sau khi hoàn thành cách ly ở Vũ Hán hôm 28-1. Ảnh: CNN
Trung Quốc cũng từng trì hoãn chuyến đi Vũ Hán của nhóm chuyên gia WHO, khiến Tổng Giám đốc WHO Tedros Adhanom Ghebreyesus hồi đầu tháng 1 nói rằng ông rất thất vọng khi Trung Quốc vẫn chưa cho phép các chuyên gia nhập cảnh để điều tra nguồn gốc COVID-19.
Cũng có một số lo ngại về quyền truy cập dữ liệu của nhóm chuyên gia WHO một năm sau khi đại dịch bùng phát, trong bối cảnh lo ngại Trung Quốc sẽ cố chặn thông tin không hay được công bố.
Mặc dù một số thành viên nhóm WHO khẳng định họ được cấp quyền tiếp cận đầy đủ các địa điểm và gặp những người họ yêu cầu gặp, song cho biết họ không được cung cấp dữ liệu thô, thay vào đó dựa vào những phân tích từ các nhà khoa học Trung Quốc.
Tranh cãi về quyền tiếp cận dữ liệu thô
Tiến sĩ Dwyer hôm 13-2 cho biết các nhà khoa học Trung Quốc từ chối chia sẻ dữ liệu thô về ổ dịch ở Vũ Hán. Nhóm chuyên gia WHO yêu cầu dữ liệu bệnh nhân thô của 174 trường hợp từ Vũ Hán nhưng chỉ được cung cấp bản tóm tắt.
Trả lời phỏng vấn hãng tin AFP, Tiến sĩ Embarek cho hay nhóm chuyên gia WHO rất muốn tiếp cận dữ liệu thô về những ca bệnh trước đó, bao gồm viêm phổi, cúm và sốt, có khả năng là mắc COVID-19.
Tuy vậy, Tiến sĩ Daszak – thành viên nhóm WHO nói rằng ông có một trải nghiệm khác.
“Tôi nhận thấy sự tin tưởng và cởi mở từ các đối tác Trung Quốc. Chúng tôi có quyền truy cập vào toàn bộ dữ liệu mới quan trọng” – ông nói.
Cho tới nay, chính phủ Trung Quốc vẫn chưa giải quyết vấn đề dữ liệu.
Giả thuyết virus thoát ra từ phòng thí nghiệm
Nhóm WHO nói rằng rất khó có khả năng virus SARS-CoV-2 thoát ra từ Viện Virus học Vũ Hán và việc nghiên cứu thêm về lý thuyết này là không cần thiết.
Lực lượng an ninh canh gác bên ngoài Viện Virus học Vũ Hán khi nhóm chuyên gia WHO tới đây. Ảnh: CNN
Cựu Tổng thống Mỹ Donald Trump từng tuyên bố virus có thể đã rò rỉ từ một phòng thí nghiệm ở Trung Quốc, cáo buộc Trung Quốc làm lây lan dịch bệnh khắp thế giới.
Giả thuyết về thực phẩm đông lạnh
Giới chức Trung Quốc đã thúc đẩy giả thuyết rằng virus có thể đã được đưa vào Vũ Hán thông qua chuỗi cung ứng lạnh và thực phẩm đông lạnh, liên kết giả thuyết này với nhiều đợt bùng phạt dịch trong nước trong vài tháng qua.
Nhóm chuyên gia WHO dường như ủng hộ giả thuyết của phía Trung Quốc rằng virus có thể đã xuất hiện trên các sản phẩm đông lạnh, mặc dù các chuyên gia nước ngoài gồm chuyên gia khẩn cấp WHO Mike Ryan và Trung Tâm Phòng ngừa và Kiểm soát Dịch bệnh Mỹ trước đó hạ thấp nguy cơ này.
Tiến sĩ Embarek tuần trước nói rằng nên tiến hành thêm các cuộc nghiên cứu sâu hơn để xác định xem có phải động vật hoang dã đông lạnh – trong điều kiện thích hợp – đã lây lan virus hay không.
Phản ứng quốc tế
Cố vấn an ninh quốc gia Mỹ Jake Sullivan bày tỏ quan ngại sâu sắc về những phát hiện trên và hối thúc Trung Quốc cung cấp dữ liệu có sẵn từ những ngày đầu dịch bùng phát.
Thủ tướng Anh Boris Johnson cho rằng cần có một có hiệp ước toàn cầu về các đại dịch, trong đó các quốc gia chia sẻ dữ liệu về các đại dịch trong tương lai. Ông Johnson có phát ngôn này sau khi Ngoại trưởng Anh lo ngại về mức độ tiếp cận dữ liệu mà nhóm chuyên gia WHO được Trung Quốc cho phép.
Đáp lại, một phát ngôn viên của Đại sứ quán Trung Quốc tại Mỹ nói rằng Washington không nên “chỉa mũi dùi” vào Trung Quốc cũng như những quốc gia khác đã hỗ trợ WHO trong đại dịch.
Chuyện gì xảy ra tiếp theo?
Sau câu hỏi liệu có giả thuyết nào trong số những giả thuyết trên bị loại bỏ hay không, Tổng Giám đốc WHO Tedros nói rằng tất cả khả năng vẫn còn bỏ ngỏ và yêu cầu nghiên cứu thêm để tìm ra nguồn gốc COVID-19.
Nhóm chuyên gia WHO tới Trung tâm Kiểm soát và Ngăn ngừa bệnh động vật Hồ Bắc ở Vũ Hán ngày 2-2. Ảnh: CNN
Những nghiên cứu trong tương lai có thể bao gồm việc virus đã lây sang người từ thực phẩm đông lạnh như thế nào, truy tìm chuỗi cung ứng các sản phẩm động vật đông lạnh tại chợ Huanan để tìm ra vật chủ tiềm tàng của virus SARS-CoV-2, đồng thời mở rộng cuộc tìm kiếm trên phạm vi toàn cầu để tìm bằng chứng về sự lây lan COVID-19 trước tháng 12-2019.
Một bản tóm tắt những phát hiện của nhóm điều tra WHO có thể được công bố sớm nhất là trong tuần này, còn bản báo cáo đầy đủ bao gồm các khuyến nghị sẽ được công bố sau đó.
