Facebook đối mặt với làn sóng phản đối dữ dội trên toàn cầu

Lạc Diệp

(TBKTSG) - Ngày 23-2-2021, Facebook thông báo sẽ bỏ việc chặn tin tức của báo chí Úc. Trước đó quyết định hạn chế chia sẻ nội dung tin tức tại Úc đã khiến Facebook phải đối mặt với làn sóng phản đối dữ dội khắp thế giới. Điều này đã làm dấy lên những dự báo về một cuộc đối đầu rộng lớn hơn khi các chính phủ và hãng truyền thông tìm cách hạn chế quyền lực của nền tảng mạng xã hội lớn nhất thế giới này.

Khi Facebook “ngừng kết bạn” Úc

Ngày 17-2, hàng loạt đường dẫn tin tức trên các trang Facebook tại Úc bất ngờ bị xóa bỏ. Người dùng Úc không còn có thể truy cập được vào nội dung tin tức từ hầu hết các trang báo lớn, còn những người làm truyền thông thì ngỡ ngàng nhận ra rằng, tất cả các nội dung tin tức đều đã bị xóa sạch khỏi nền tảng mạng xã hội lớn nhất thế giới.

Hành động này diễn ra trong bối cảnh Thượng viện Úc chuẩn bị bỏ phiếu thông qua dự luật đàm phán truyền thông, nhằm buộc các hãng công nghệ phải trả phí bản quyền nội dung tin tức cho các nhà xuất bản. Facebook ngày 18-2 cho biết trang mạng xã hội này buộc phải hạn chế chia sẻ các nội dung tin tức ở Úc vì dự luật mới của nước này không đưa ra hướng dẫn rõ ràng về định nghĩa nội dung tin tức.

Tuy nhiên, những lời giải thích này không được phía Úc chấp nhận và nhanh chóng gây ra một làn sóng phẫn nộ tại quốc gia này.

Các nhà lãnh đạo Úc vô cùng tức giận với Facebook. Thủ tướng Scott Morrison gọi hành động của Facebook là “kiêu ngạo”, “đáng thất vọng”, trong khi Bộ trưởng Tài chính Josh Frydenberg nói Facebook đã hành động sai và không cần thiết, đồng thời cảnh báo điều này sẽ làm tổn hại tới uy tín của họ tại Úc.

Nhiều người dân Úc cũng tỏ ra bất bình với mạng xã hội lớn nhất thế giới. Từ khóa #deletefacebook đã lọt top xu hướng Twitter tại đây vào ngày 18-2. Để xoa dịu phần nào sự bất bình của dư luận, ngày 19-2, Giám đốc cấp cao Facebook châu Á - Thái Bình Dương Simon Milner đã lên tiếng xin lỗi về việc công ty đã vô tình cấm truy cập tài khoản của cơ quan Chính phủ Úc và tổ chức y tế quốc gia, đồng thời đề nghị quay lại bàn đàm phán. Tuy nhiên, những động thái trước đó của Facebook đã đủ để gây nên một làn sóng phản đối trên toàn cầu.

Sự phản đối quyết liệt từ giới lập pháp các nước

Giới lập pháp tại Vương quốc Anh, Canada, Đức và Mỹ đã liên tiếp đưa ra những tuyên bố chỉ trích hành động của Facebook. Hầu hết các ý kiến đều cho rằng, Facebook đã có những hành vi chống lại sự cạnh tranh công bằng, và giới chức các nước cần phải có những bước đi cần thiết để thắt chặt các quy định đối với hãng công nghệ này.

Chia sẻ với Sky News, ông Julian Knight - Chủ tịch Ủy ban Kỹ thuật số, Văn hóa, Truyền thông và Thể thao tại Quốc hội Anh khẳng định: “Đây là một trong những động thái ngu ngốc nhất, nhưng cũng đáng lo ngại nhất của công ty này mà chúng ta được chứng kiến”.

Ông Knight cũng nói thêm với CNN Business rằng, các nhà lập pháp Anh sẽ sử dụng các đạo luật đang được phê duyệt để điều chỉnh các công ty truyền thông xã hội, nhằm đảm bảo rằng những nền tảng như Facebook sẽ quảng bá “nguồn tin tức đáng tin cậy”. “Tôi nghĩ, hành động mang tính bắt nạt mà Facebook đã thực hiện tại Úc sẽ khơi dậy mong muốn tiến xa hơn của các nhà lập pháp trên toàn thế giới”.

Quan điểm này cũng nhận được sự chia sẻ từ ông David Cicilline - hạ nghị sĩ thuộc đảng Dân chủ, người đứng đầu Tiểu ban Chống độc quyền Hạ viện Mỹ. Ông cho biết, “nếu mọi chuyện vẫn chưa rõ ràng”, thì hành động của Facebook tại Úc chứng tỏ rằng, công ty này “không tương thích với nền dân chủ”.

Còn theo Thủ tướng Úc Scott Morrison, các nhà lãnh đạo của Anh, Canada, Pháp và Ấn Độ đều bày tỏ sự ủng hộ đối với Úc về việc ra luật thương lượng đối với Facebook. “Thế giới quan tâm đặc biệt đến những gì Úc đang làm. Tôi muốn mời Facebook đàm phán mang tính chất xây dựng. Những gì Úc đang làm chắc chắn sẽ khiến nhiều nước phương Tây áp dụng và làm theo”, Thủ tướng Morrison nói.

Trên thực tế, Bộ trưởng Di sản Canada Steven Guilbeault đã khẳng định, nước này sẽ triển khai theo cách Úc đang làm trong thời gian tới.

Giới truyền thông đồng loạt lên tiếng

Các hãng truyền thông cũng không bỏ lỡ cơ hội để chỉ trích Facebook, nền tảng hiện đang thống trị ngành kinh doanh quảng cáo kỹ thuật số cùng với Google. Tại Đức, Liên đoàn các nhà xuất bản báo Đức (BDZV) đã lên tiếng kêu gọi chính phủ các nước hạn chế ảnh hưởng của Facebook.

“Đã đến lúc các chính phủ trên thế giới hạn chế sức mạnh thị trường của các nền tảng mạng xã hội”, ông Dietmar Wolff, Tổng giám đốc của BDZV cho biết. “Việc một nền tảng chỉ cần ngừng chia sẻ các nội dung theo ý muốn là đã có thể gây sức ép chính trị, cho thấy tầm nghiêm trọng của vấn đề độc quyền trên mạng Internet”.

Tại nhiều nước, các nhà lập pháp đang thực hiện các động thái để hạn chế sức mạnh của các nền tảng mạng xã hội. Ví dụ như luật bản quyền mới ở Liên hiệp châu Âu đã buộc Google đồng ý trả tiền cho các nhà xuất bản tin tức Pháp, một hình mẫu có thể được nhân rộng ở nhiều nơi khác.

Ở chiều ngược lại, các nền tảng công nghệ như Facebook cũng không dễ dàng chấp nhận chịu thiệt. Như trong trường hợp của Facebook tại Úc, công ty này cho biết, họ đã giúp thu hút một lượng lớn khán giả đến các trang tin tức mà không hề tính phí.

Bên cạnh những tranh cãi về vấn đề phí bản quyền, giới truyền thông quốc tế cũng đặc biệt nhấn mạnh đến mức độ ảnh hưởng quá lớn của Facebook, được thể hiện rất rõ khi cùng với việc chặn nội dung tin tức, hãng còn vô tình đóng băng các tài khoản của các dịch vụ cứu hỏa và cấp cứu, các tổ chức từ thiện chống bạo lực gia đình và các cơ quan y tế của chính phủ. Ông Rasmus Nielsen, Giám đốc Viện Nghiên cứu Báo chí của hãng tin Reuters cho biết: “Đó là một minh họa rõ ràng về sức mạnh phi thường mà một công ty tư nhân có được trong không gian công cộng. Nhiều chính phủ và chính trị gia trên khắp thế giới lo ngại về điều đó và muốn có sự giám sát trực tiếp hơn về chính trị và quy định đối với cách thức những hãng công nghệ như Facebook sử dụng quyền lực đó”.

“Cá nhân tôi nghĩ rằng có khá nhiều vấn đề khi Facebook đưa ra quyết định đơn phương này mà không có cảnh báo hoặc thời gian chuyển tiếp, nhưng đó là một công ty tư nhân vì lợi nhuận và họ đang làm những gì họ tin là vì lợi ích của mình”, ông Nielsen nói thêm.

Ông Henry Faure Walker, Chủ tịch Hiệp hội Truyền thông Tin tức của Anh, nói rằng hành động của Facebook cho thấy lý do tại sao các cơ quan quản lý cần phối hợp trên phạm vi toàn cầu để tạo ra một “sân chơi thực sự bình đẳng giữa những gã khổng lồ công nghệ và các nhà xuất bản tin tức”.

“Những gì Facebook đã làm là một ví dụ kinh điển về một thế lực độc quyền đang cố gắng bảo vệ vị trí thống trị của mình”, ông Walker - người đồng thời cũng là giám đốc điều hành nhà xuất bản báo địa phương lớn nhất nước Anh, Newsquest, nói thêm.

Cánh cửa vào Trung Quốc khép chặt

Những mâu thuẫn giữa Úc và Facebook cũng nhận được nhiều sự quan tâm từ Trung Quốc - nơi vẫn từ chối sự hiện diện của Facebook trong vòng suốt hơn một thập kỷ qua, bất chấp những nỗ lực vận động từ tỉ phú Mark Zuckerberg.

Trên mạng xã hội Weibo, một người dùng Trung Quốc bày tỏ quan điểm: “Ơn trời, mạng xã hội của chúng ta không bị kiểm soát bởi những hãng công nghệ nước ngoài”. “Quyền lực diễn ngôn của một quốc gia bị kiểm soát bởi một nền tảng mạng xã hội. Đó không phải là một trò đùa sao?” - một người dùng Weibo khác viết.

Theo các chuyên gia Trung Quốc, vụ tranh chấp giữa Facebook và chính phủ Úc là minh chứng rõ nét cho thấy, những nguy cơ tiềm ẩn khi một quốc gia để các hãng công nghệ nước ngoài thống trị luồng thông tin. Họ cho rằng, Bắc Kinh đã có lý khi từ chối Facebook và các nền tảng công nghệ khác của Mỹ. Ông Wang Sixin - một giáo sư luật tại Đại học Truyền thông Trung Quốc cho biết: “Hiện nay, Facebook kiêu ngạo với Úc như thế nào, thì trước đây cũng từng kiêu ngạo với Trung Quốc như thế”.

Trong bối cảnh đó, hy vọng tiến vào thị trường Trung Quốc của Facebook và tỉ phú Mark Zuckerberg được dự báo sẽ càng trở nên xa vời. “Giới chức Trung Quốc đã chặn Facebook trong nhiều năm, và cũng không thực sự cần thêm lý do để làm như vậy,” - Phó giáo sư Rogier Creemers - chuyên gia về chính sách công nghệ kỹ thuật số Trung Quốc tại Đại học Leiden, Hà Lan cho biết.

Nguồn: SCMP, CNN Business, New York Post