Ngôi nhà gỗ của Bác sĩ Yersin trên đỉnh Hòn Bà

Từ ngưỡng cửa của một ngôi nhà nhỏ ở đồn điền Suối Dầu (nay thuộc khuôn viên chùa Linh Sơn Pháp Ấn, huyện Cam Lâm, tỉnh Khánh Hoà), từ lâu, Yersin vẫn thường hướng mắt về những đỉnh núi cao của dãy núi xa xa, phía trước mặt ngôi nhà.

Vào thời đó, chưa có một bản đồ nào về dãy núi này cả. Ông đặc biệt chú ý ngọn cao nhất trong dãy núi, khống chế tất cả các ngọn chung quanh. Một loạt những chuyến khảo sát đưa ông đi ngược con sông, vào sâu trong thung lũng, vượt qua những sườn núi dựng đứng và hiểm trở, những con suối nhỏ hợp thành những con thác lớn dữ dội, vượt qua những dãy núi đồ sộ và hoang vu hoàn toàn bị phủ kín trong lớp rừng nguyên sinh.

Những dãy núi đồ sộ thu hút Yersin thực hiện những chuyến khảo sát rồi tìm thấy đỉnh Hòn Bà 

Và ông đã đặt chân lên đỉnh cao nhất đó – đỉnh Hòn Bà – sau bao nhiêu gian nan, vất vả. Bằng số tiền của hai giải thưởng do Viện Hàn lâm khoa học Pháp trao vào thời điểm năm 1915 – 1917, ông đã thuê người dân địa phương mở một con đường nối Suối Dầu với Suối Cát để bắt đầu tìm cách đưa cây canhkina – vỏ cây này dùng để chiết xuất chất ký ninh điều trị bệnh sốt rét – lên đúng vùng sinh trưởng của nó (từ 1000 mét trở lên).

Di tích bồn đá để ươm hạt cây canhkina

Di tích bồn đá trong chuồng ngựa cũ.

Trên đỉnh Hòn Bà hiện nay vẫn còn nhiều di tích gợi lên cuộc đời tận hiến cho khoa học, cho nhân loại của nhà y khoa, nhà thám hiểm, nhà nông học Yersin: ngôi nhà gỗ là nơi ở và cũng nơi làm việc, những bồn đá trong “vườn thuốc” xung quanh nhà để ươm những hạt giống cây canhkina, hồ chứa nước bơm từ dưới suối lên (máy bơm ông đặt mua từ bên Pháp), bồn đá trong chuồng ngựa cách ngôi nhà gỗ không xa, cây trà tổ tương truyền do chính tay ông trồng,…Yersin còn lập trên Hòn Bà một trạm quan trắc khí tượng và thử nghiệm các thiết bị vô tuyến điện.

Và cũng chính tại Hòn Bà, Yersin đã có khoảng thời gian yên tĩnh học chữ Morse. Ông là tư nhân đầu tiên ở Việt Nam sở hữu máy thu phát morse (cùng với máy thu thanh tân tiến bắt được cả đài bên Pháp và kính thiên văn).

Nhà làm việc của bác sĩ Yersin