Theo ông Nguyễn Đức Thanh, Tham tán Thương mại Việt Nam tại Italy, ngay sau khi xuất hiện thông tin doanh nghiệp Việt có dấu hiệu bị lừa đảo, Thương vụ Việt Nam tại đây đã lập tức đến cảng Genova và làm việc với hãng tàu Cosco cùng các bên liên quan.

Lúc tới cảng Genova, Thương vụ phát hiện có người đã trả phí cảng và nộp bộ chứng từ gốc để đòi nhận những container hạt điều của Việt Nam vừa cập cảng. Chiếu theo Luật Thương mại quốc tế, hãng tàu phải giao hàng cho người nhận có bộ chứng từ gốc, nếu không sẽ bị kiện. Nên để không bị mất hàng, Thương vụ đã giải thích với hãng tàu về nghi vấn bị lừa, lô hàng cập cảng trên chưa nhận được tiền, nhưng người mua, bằng cách nào đó, đã lấy được bộ chứng từ gốc ở Italy.

Cuối cùng, hãng tàu Cosco đồng ý dừng ngay việc giao lô hàng. Theo ông Thanh, nếu xử lý chậm một chút, người cầm bộ chứng từ gốc có thể thông quan nhận hàng của Việt Nam mà không trả tiền.

Đại sứ quán Việt Nam tại Italy đã gửi Công hàm tới các Bộ Ngoại giao, Bộ Kinh tế - Tài chính, các cơ quan cảng biển, hải quan, cảnh sát kinh tế, phòng thương mại khu vực, hãng vận tải DHL, ngân hàng... để thông báo vụ việc, phối hợp hỗ trợ.

Theo thông tin mới nhất từ Tham tán Thương mại Việt Nam tại Italy, sau 3 lần can thiệp kịp thời, đến nay đã giữ được 16 container hạt điều trong số 36 chiếc bị mất chứng từ.

Tại buổi làm việc giữa Cục trưởng Cục Xuất nhập khẩu (Bộ Công Thương) và các bên liên quan, ông Bạch Khánh Nhựt, Phó chủ tịch thường trực Vinacas cho biết, trong 36 container hạt điều bị mất bộ chứng từ gốc có 5 đã được giữ lại tại Singapore và 8 container đã đến cảng Italy.

Tại Việt Nam, Thương vụ đề nghị Hiệp hội Điều Việt Nam và doanh nghiệp làm việc để Trung tâm Trọng tài quốc tế Việt Nam, Tòa Kinh tế TP HCM ra phán quyết khẩn cấp yêu cầu các hãng tàu dừng việc giao hàng đã đến cảng Italy cho người có chứng từ gốc.

Hiện còn 20 container điều vẫn mất kiểm soát sẽ cập cảng cuối tháng 3 và đầu tháng 4/2022. Đại diện một doanh nghiệp xuất khẩu có 2 container hạt điều đã cập cảng tại Italy và được hỗ trợ giữ lại tại đây cho biết, chỉ được tạm phong tỏa khoảng 2 tuần và họ chưa biết phải xử lý lô hàng này thế nào.

Theo doanh nghiệp này, phía ngân hàng Italy được người mua chỉ định xác nhận chỉ nhận được bộ chứng từ photocopy nên không thể giải quyết.

Doanh nghiệp đã liên hệ hãng tàu nhờ hỗ trợ nhưng họ bắt đặt cọc khoản tiền gấp đôi giá trị lô hàng trong 6 năm mới có thể giải phóng hàng. Đây là khoản tiền lớn và thời gian cược quá dài nên doanh nghiệp không chấp nhận.

Quyền kiểm soát lô hàng đang thuộc về hãng tàu, nhưng thực tế các doanh nghiệp không thể liên hệ trực tiếp với họ mà chỉ làm việc thông qua các đại lý. Thông tin đại lý cho biết là hãng tàu chỉ làm theo thông lệ quốc tế, tức trả hàng cho người có bộ chứng từ gốc.

Liên quan đến vấn đề này, đại diện Vụ Pháp chế, Bộ Công Thương chia sẻ, theo Luật Hàng hải Việt Nam (tương đương thông lệ quốc tế), hàng hóa đã lên tàu thì quyền quyết định cao nhất thuộc về hãng tàu. Việc can thiệp trực tiếp lên hãng tàu rất khó, trừ khi có các phán quyết của cơ quan có thẩm quyền. Doanh nghiệp cần tham vấn luật sư có kinh nghiệm về thương mại quốc tế để được hướng dẫn các thủ tục pháp lý.

Ông Nguyễn Mạnh Quyền, Trưởng chi nhánh Thương vụ Việt Nam tại Houston (Mỹ), cũng thông tin đã làm việc với người môi giới xuất khẩu lô hàng là đại diện Công ty Kim Hạnh Việt.

Theo giải trình của người này, công ty Kim Hạnh Việt môi giới cho doanh nghiệp Việt Nam xuất khẩu 100 container hạt điều đi Italy, trong đó có 36 container bị mất bộ chứng từ gốc có khả năng bị lừa đảo. Người này nói cũng không biết công ty mua hàng mà chỉ làm việc qua một người môi giới khác tại Italy.

Theo ông Nguyễn Mạnh Quyền, Công ty Kim Hạnh Việt đang mong muốn hỗ trợ giải quyết vụ việc để giảm thiệt hại cho các doanh nghiệp xuất khẩu Việt Nam.

Ông Phan Văn Chinh, Cục trưởng Cục Xuất nhập khẩu, Bộ Công Thương nói sẽ tiếp tục huy động các thương vụ, đại sứ Việt Nam giúp doanh nghiệp tạm giữ được lô hàng tại cảng đến. Tuy nhiên, khả năng giải quyết triệt để vụ việc lại không thuộc thẩm quyền của Bộ Công Thương mà liên quan đến nhiều bộ, ngành khác và cả cơ quan chức năng Italy.

Cục Xuất nhập khẩu khuyến nghị hiệp hội và doanh nghiệp chủ động làm việc với các Bộ Giao thông Vận tải về vấn đề hãng tàu, Bộ Công An và Cảnh sát quốc tế để hoàn thiện hồ sơ điều tra hoặc khởi kiện vụ việc.

Tháng 2, thông qua Công ty Kim Hạnh Việt, 5 doanh nghiệp Việt Nam đã ký hợp đồng xuất khẩu 100 container điều sang Italy. Trong quá trình gửi hồ sơ và liên lạc với đối tác nhập khẩu, các doanh nghiệp này phát hiện nhiều dấu hiệu bất thường. Họ đã tìm cách ngăn chặn được 64 container và đang tìm cách bán lại cho các đối tác ở châu Âu. Còn lại, 36 container bị mất các bộ chứng từ gốc. Ước tính thiệt hại số lô điều này khoảng 162 tỷ đồng.

Thi Hà