Trước thềm kỳ họp Quốc hội thường niên của các nhà lãnh đạo Trung Quốc diễn ra vào tuần tới, một trong những vấn đề lớn nhất mà họ cần giải quyết là khoản nợ của các địa phương.

Theo tính toán của Bloomberg dựa trên số liệu chính thức, phần lớn chính quyền các địa phương của nước này đang phải đối mặt với tình trạng khó khăn nghiêm trọng về tài chính, với dư nợ vượt quá 120% thu nhập vào năm 2022. Đây là ngưỡng được Bộ Tài chính Trung Quốc đặt ra để xác định rủi ro của mức nợ cao.

Thiên Tân, một thành phố cấp tỉnh nổi tiếng với hoạt động kinh doanh cảng và sự phát triển trên mô lớn với tốc độ rất nhanh, đang đối mặt với rủi ro lớn nhất. Khoản nợ của thành phố này cao gấp 3 lần thu nhập địa phương.

Những vấn đề về tài chính như thế này rõ ràng sẽ tác động đến nền kinh tế lớn thứ 2 thế giới. Dù chính quyền các địa phương không đối diện với nguy cơ vỡ nợ, nhưng mức nợ cao có thể khiến một số nơi phải giảm chi tiêu và cần chính quyền trung ương hỗ trợ nhiều hơn. Ngoài ra, PBOC có thể cũng phải giữ lãi suất ở mức thấp để giảm gánh nặng trả cho của các địa phương.

Lisheng Wang - nhà kinh tế tại Goldman Sachs, cho biết: “Nợ tăng lên đồng nghĩa với chi phí và mức chi trả nợ đối với các chính quyền địa phương tăng theo. Ngoài ra, khả năng đưa ra các biện pháp kích thích tài chính của họ cũng bị hạn chế trong bối cảnh thu nhập sụt giảm.”

Wang nhận định, PBOC có thể sẽ giữ nguyên lãi suất trong năm nay, một phần là do nợ chính phủ tăng nhanh và các lý do khác, chẳng hạn như triển vọng không chắc chắn của nền kinh tế và áp lực lạm phát vẫn thấp.

Các nhà lập pháp và các nhà lãnh đạo hàng đầu của Trung Quốc sẽ họp từ Chủ nhật tuần này để thông qua các mục tiêu kinh tế quan trọng cho năm 2023, bao gồm hạn ngạch mới với trái phiếu địa phương, ngân sách và quan điểm về chính sách tiền tệ.

Một thước đo về thu nhập của chính phủ đã lần đầu tiên sụt giảm vào năm ngoái, kể từ ít nhất là năm 2012 do ảnh hưởng của Covid-19, lĩnh vực bất động sản suy thoái, mức cắt giảm thuế kỷ lục trong khi chi tiêu tăng 3%. Thâm hụt ngân sách của Trung Quốc cũng tăng cao kỷ lục, buộc chính phủ phải phát hành trái phiếu mới để bù đắp và khiến khoản nợ chính thức chưa thanh toán lên hơn 35 nghìn tỷ NDT (5 nghìn tỷ USD).

Song, con số trên vẫn chưa bao gồm các khoản vay bên ngoài bảng cân đối kế toán thông qua các phương tiện tài chính của chính quyền địa phương (LGFV), được các tỉnh sử dụng để tài trợ nhu cầu chi tiêu của họ. Theo nhà phân tích Yang Yewei của Guosheng Securities, khoản nợ “ẩn” này có thể còn lớn gấp đôi so với nợ chính thức của các địa phương.

Khi áp lực nợ leo thang thì gánh nặng trả nợ của chính quyền các địa phương cũng tăng lên. Họ đã thanh toán 3,9 nghìn tỷ NDT tiền gốc và lãi trái phiếu vào năm ngoái đối với khoản nợ chính thức và nhiều hơn nữa đối với các khoản vay không chính thức.

Các nhà lãnh đạo hàng đầu Trung Quốc đã nhiều lần nhấn mạnh tầm quan trọng của sự bền vững tài chính và việc kiểm soát rủi ro nợ ở địa phương. Đây có thể là tín hiệu cho thấy rằng dù các biện pháp kích thích tài khoá là điều cần thiết trong năm nay để giúp nền kinh tế hồi phục, nhưng Bắc Kinh sẽ không đưa ra sự hỗ trợ hào phóng như trước.

Susan Chu - giám đốc cấp cao của S&P Global Ratings, cho biết: “Chính quyền trung ương có thể sẽ giám sát nghiêm ngặt hơn khi chính quyền các địa phương chạm trần nợ. Các biện pháp hỗ trợ tài chính cho các DNNN từ chính quyền địa phương sẽ được thực hiện có chọn lọc hơn.”

Trước đó, Bloomberg đưa tin, Bắc Kinh đang xem xét đặt hạn ngạch phát hành trái phiếu đặc biệt là 3,8 nghìn tỷ NDT trong năm nay, thấp hơn so với lượng trái phiếu phát hành thực tế vào năm 2022. Chu cho biết, nhiều khu vực có lượng nợ lớn hơn có thể được nhận khoản hỗ trợ ít hơn.

Ngoài ra, việc cắt giảm thuế cũng có thể được thu hẹp quy mô. Đầu tháng này, Bộ trưởng Tài chính Trung Quốc cảnh báo rằng tăng trưởng doanh thu từ thuế của năm nay sẽ “không quá cao” dù năm ngoái đã ở mức thấp.

Một lựa chọn để giảm “khoảng trống tài trợ” (funding gap) là chính quyền trung ương sẽ đi vay nhiều hơn và “bơm” thêm tiền cho các địa phương, theo đó sẽ giúp giảm áp lực gánh thêm nợ cho chính quyền các địa phương. Các nhà kinh tế đã thúc giục Trung Quốc thực hiện biện pháp này trong nhiều năm vì Bắc Kinh có thể đi vay với chi phí thấp hơn các chính quyền địa phương và bảng cân đối kế toán của họ cũng ở mức “lành mạnh” hơn.

Ngoài ra, chính phủ cũng có thể yêu cầu các ngân hàng chính sách nhà nước, ví dụ như Ngân hàng Phát triển Trung Quốc (CDB), chi tiêu nhiều hơn, tương tự như khoản đầu tư 740 tỷ NDT từ các nhà băng thực hiện vào năm ngoái.

Zhang Bin, một nhà nghiên cứu tại Viện Hàn lâm Khoa học Xã hội Trung Quốc, đã viết trong một ghi chú rằng lãi suất thấp hơn cũng có thể giúp giảm chi phí nợ cho chính quyền các địa phương và cải thiện khả năng chi tiêu của họ. Theo ông, giả sử toàn bộ khoản nợ của các chính quyền là 82 nghìn tỷ NDT, thì cứ giảm 1 điểm phần trăm lãi suất có thể giúp giảm 160 tỷ NDT các khoản lãi vay.

Tham khảo Bloomberg