1. Cuối tháng 10, ở sảnh sự kiện Amanaki Thảo Điền, Nhóm bạn yêu nhạc cổ điển Saigon kết hợp Trường nhạc Inspirito (Hà Nội) của nghệ sĩ piano Lưu Đức Anh và From Alpha to Opera cho ra mắt chùm sự kiện ClassiXX - để tôn vinh âm nhạc thế kỷ 20 qua opera Die tote Stadt của

E. Korngold, một bộ phim chuyển thể từ cùng chất liệu văn học với Die tote Stadt, Bruges la Morte, đạo diễn Ronald Chase và tuyển chọn nhạc phẩm của các nhà soạn nhạc cận và hiện đại thế kỷ 20.

Đây có lẽ là nhạc mục tham vọng và liều lĩnh nhất của Nhóm bạn yêu nhạc cổ điển Saigon (hiện có hơn 30 thành viên chính thức, 50 thành viên hỗ trợ và đồng hành) - trong gần 200 sự kiện được tổ chức từ năm 2005 tới nay. ClassiXX theo một chủ đề dẫu rộng nhưng gắn kết với nhau: chuyển giao từ cũ sang mới, giao cắt giữa điện ảnh và opera, tôn vinh những tác phẩm và tác giả ít người biết.

Bán định kỳ từ 2018, các sự kiện quen thuộc hơn do nhóm tổ chức vẫn diễn ra ở không gian Artiste School, vốn kiêm chức năng phòng tập múa (tức có gương to lắp tường), tầng 1 khuôn viên Liên hiệp Các hội văn học nghệ thuật TP, số 81 Trần Quốc Thảo. Các buổi diễn ở quy mô 200 khách này là những lượt gặp gỡ quen thuộc của một tập thể khán giả mộ điệu vừa phải, hài lòng với trần thấp, ghế không bọc nhung và bố trí chỗ đồng thời cũng trở thành phương án tiêu âm cho tiếng nhạc cụ ở cự ly gần.

Khi nhạc mục biểu diễn (tức danh sách các tác phẩm được biểu diễn) không đặt ở vị trí thường thấy hoặc tương xứng ở các sảnh hòa nhạc "chuẩn tắc" hay chính quy, hiện là một xa xỉ giữa lòng Sài Gòn, thì thị giác của các sự kiện trình diễn nhạc cổ điển chiếm lấy ánh đèn trung tâm, soi sáng cả sự giản dị của các không gian thay thế này.

2. Riêng From Alpha to Opera - một dự án đồng sáng lập và đồng hợp tác bởi Nhóm bạn yêu nhạc cổ điển Sài Gòn và các tình nguyện viên đam mê nhạc kịch cổ điển - đã miệt mài năm năm mang tới những trải nghiệm cho khán giả yêu nhạc kịch - vừa đánh dấu lần thứ 5 hợp tác tổ chức với một không gian rạp hát.

Trong hành trình giới thiệu các vở opera nổi tiếng có phần phụ đề tiếng Việt và tiếng Anh, tháng 2 vừa qua, sự kiện chính thức thứ 22 của dự án đã táo bạo tái hiện kiệt tác Winterreise bằng cả diễn giải/biểu diễn trực tiếp tại một khách sạn và trình chiếu ballet tại Cinestar.

Cùng với buổi biểu diễn piano và thanh nhạc bằng tiếng Đức và tiếng Việt tác phẩm thơ và nhạc của F. Schubert/W. Müller do diễn giả kiêm nghệ sĩ piano Trần Như Vĩnh Lạc và Thái Hòa Apéro biểu diễn, dự án mang tới qua màn ảnh rộng vở ballet Winterreise từng đoạt giải Benois de la Danse năm 2019, thường ví như "Oscar" của ballet.

Thành lập từ tháng 3-2018, From Alpha to Opera chọn hướng đi giới thiệu - chiếu các bản dựng đương thời nhất từ các nhà hát châu Âu tên tuổi, thực tế đồng nghĩa với việc 99% các xuất phẩm này sẽ không xuất hiện ở hình thức trình diễn - thưởng thức trực tiếp trong nước. Dịp bốn năm thành lập, dự án mang bản dựng ngoài trời vở Carmen của G. Bizet thuộc Liên hoan âm nhạc Pháp Chorégies d'Orange, cũng ra... ngoài trời, một không gian sân vườn ghế đẩu, có tiếng xe cộ thảng hoặc lướt qua, tiếng kinh tụng từ hàng xóm đối diện.

Từ khởi đầu khiêm tốn ở không gian văn hóa Cà phê thứ bảy của nhạc sĩ Dương Thụ, dự án đã dần kinh qua nhiều không gian chiếu khác nhau, dần tìm được chỗ... chiếu cho mình, xen giữa các không gian nhỏ và vừa phải trang bị máy và màn chiếu (thậm chí không cần, một mặt tường trắng đã đủ!) microwave những bộ phim đại chúng, lãng mạn tuổi teen (tức, tuổi đời bộ phim ít khi quá 16). Vẫn xem, nhưng không xem "nghệ sĩ bay sang biểu diễn", như đôi ba khán giả vẫn ngỡ!

3. Sau các sảnh phòng khách sạn 4-5 sao xa hơn và "sang" hơn, như kết hợp với nhạc sĩ Nguyễn Hải Phong tại Riverside Renaissance, dàn giao hưởng trẻ Imagine Philharmonic đã tự chọn đối diện với rủi ro... tuyệt đối - tiêu thụ bằng hết 2.000 ghế Nhà hát Hòa Bình - bằng nhạc mục an toàn tuyệt đối: sáng tác của nhà soạn nhạc Joe Hisaishi viết cho studio hoạt hình Ghibli, những cái tên không cần bất kỳ một lời giới thiệu nào thêm.

Ở liên hoan nghệ thuật Into Art, đương đại từ nghệ sĩ biểu diễn tới cách thức tổ chức, có thêm phần hát aria (ca khúc trong một vở opera) của giọng tenor trữ tình Thế Huy giữa thiên nhiên Lâm Đồng... Gần đây hơn, 3.000 viên ngói cũ từ nhà thờ Tân Định dường như cũng cộng cảm lý thú với nhạc phẩm của G. Fauré trong recital cũng của Thế Huy.

Với một nhà tổ chức khác, bằng tứ tấu đàn dây bắt thêm mic đã dõng dạc mình đang "giao hưởng hóa" tác phẩm từ các nghệ sĩ indie thành danh. Cho tới một không gian chuyên về triết học và tư tưởng cũng nhập môn độc giả bằng biểu diễn cổ điển, ngay giữa gian đọc và những đầu sách khô khan.

4. Cả hai bên khán giả và nghệ sĩ đang không ngừng và tự nguyện thỏa hiệp về trải nghiệm phù hợp nhất cho mình, từ đóng góp tự nguyện đến độ đắt của vé tỉ lệ thuận với không gian biểu diễn.

Khán giả đến dường như nửa vì các đa dạng chọn lựa về không gian, và nửa vì tên tuổi của nhà soạn nhạc hơn là các tác phẩm được chọn biểu diễn (ngoại trừ Joe Hisaishi) luôn xoay vòng giữa những Händel, Beethoven, Schumann, Mozart, Schubert, Mendelssohn, Debussy và Bach.

Rất dễ bắt gặp họ trong nhạc mục của các nghệ sĩ phần lớn trẻ tuổi, đang dần khẳng định bản thân trong giới hàn lâm. Nhưng vẫn còn lại đó câu hỏi để người yêu nhạc cổ điển chờ đợi: Sau khi nhập môn, sau những tác phẩm xoay vòng lặp lại, cả hai sẽ có thêm những gì cho nhau?

'Cú nhảy' của hòa nhạc cổ điển

TTO - Thu hút đông đảo công chúng, đặc biệt là khán giả trẻ, là mối quan tâm hàng đầu của âm nhạc cổ điển trong thời đại mới.