Để đảm bảo mục tiêu đến năm 2025, cả nước sẽ có khoảng 3.000 km đường bộ cao tốc. Các địa phương Đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL) đang nỗ lực để thực hiện nhiệm vụ trọng điểm quốc gia. Tại ĐBSCL có 4 dự án cần 47 triệu m3 cát, gồm các tuyến: Cao tốc Bắc - Nam phía Đông đoạn Cần Thơ - Cà Mau, cao tốc Châu Đốc - Cần Thơ - Sóc Trăng, cao tốc Cao Lãnh - An Hữu và cao tốc Mỹ An - Cao Lãnh.

Với 47 triệu m3 cát cần cho 4 dự án cao tốc là con số không hề nhỏ, trong khi đó trữ lượng mỏ tài nguyên ở ĐBSCL đang còn rất hạn hẹp.

Tỉnh An Giang hiện đang còn trữ lượng 19 triệu m3 cát đang khai thác và 6 mỏ được quy hoạch nhưng chưa đánh giá quan trắc. Địa phương khẳng định, vẫn ưu tiên cho các công trình giao thông trọng điểm và dự án phòng tránh thiên tai của tỉnh, còn lại đã hỗ trợ cho cao tốc Mỹ Thuận - Cần Thơ (0,8 triệu m3 cát) và cao tốc Cần Thơ - Cà Mau (1,1 triệu m3 cát).

Ông Trần Anh Thư - Phó Chủ tịch UBND tỉnh An Giang cho biết, công trình nào có nhu cầu cấp bách trong năm 2023 thì sẽ nâng công suất các mỏ cát đã cấp rồi. Còn nhu cầu từ năm 2024 trở đi sẽ huy động các mỏ mới, nhưng theo Luật Khoáng sản thì ta phải đấu giá.

Theo ông Thư, nếu huy động trữ lượng lớn trong thời gian ngắn sẽ có nguy cơ khả năng chịu tải của lòng sông bị ảnh hưởng, gây sói lở. Việc này kiến nghị Bộ Tài nguyên và Môi trường (TN&MT) chỉ đạo cho bộ phận chuyên môn thực hiện công tác quan trắc đánh giá mức độ tới hạn. Không thể nâng công suất quá mức, nhằm phòng tránh nguy cơ gây sói lở.

Chỉ tính riêng các công trình có vốn đầu tư công trên địa bàn Đồng Tháp đã cần tới 20 triệu m3 cát. Ông Huỳnh Minh Thuấn - Phó Chủ tịch UBND tỉnh Đồng Tháp cho biết, đối với công trình cao tốc, Đồng Tháp cam kết cung cấp 7,4 triệu m3 cát, trong đó có 2 tuyến cao tốc Cao Lãnh - An Hữu và Mỹ An - Cao Lãnh. Cùng với đó là việc tăng công suất 400 nghìn m3 cát và mở 2 mỏ cát mới công suất 1,5 triệu m3. Vậy Đồng Tháp sẽ có tổng cộng là 1,9 triệu m3 cát. Địa phương đang nỗ lực chia sẻ để hoàn thành nhiệm vụ quan trọng, ưu tiên cho dự án Trung ương giao, đến công trình nội tỉnh và công trình phòng sạt lở…

Riêng đối với cát biển thì chỉ mới có tỉnh Trà Vinh cấp phép khai thác 1,1 triệu m3 nhưng Bộ Khoa học và Công nghệ vẫn còn trong thời gian thí nghiệm ngoài thực địa hiện trường. Nhanh nhất cũng phải đến cuối năm 2023 mới xác định được tính hiệu quả. Trong năm nay, nguồn vật liệu chính vẫn là cát sông.

Liên quan vấn đề này, Phó Thủ tướng Chính phủ Trần Hồng Hà đã có buổi làm việc với các địa phương ĐBSCL về phương án cung ứng nguồn vật liệu phục vụ các dự án giao thông quốc gia.

Phó Thủ tướng Chính phủ Trần Hồng Hà chỉ đạo chung: Bộ Giao thông vận tải (GTVT) lên biểu đồ cho 4 tuyến cao tốc, đồng thời nói rõ nhu cầu cát - đất - đá. Qua đó, Bộ TN&MT sẽ đánh giá toàn bộ các mỏ hiện nay và yêu cầu chung đối với việc này là phải bảo vệ môi trường và cảnh quan. Đảm bảo cân bằng đáy sông, dòng chảy và không sạt lở.

Phó Thủ tướng cũng đề nghị Bộ GTVT cùng các địa phương, nhà thầu xác định giá cát, không để tăng giá vật liệu trong thời gian thực hiện dự án. Phó Thủ tướng tin rằng, với sự nỗ lực cân đối, ĐBSCL sẽ có đủ nguồn cát để thực hiện cán đích 4 tuyến cao tốc quan trọng, đáp ứng lòng mong mỏi của nhân dân…

Đến nay, ĐBSCL đã cấp 66 giấy phép khai thác với tổng trữ lượng khoảng 71 triệu m3 cát, công suất khai thác khoảng 15 triệu m3/năm. Nhưng nhiều mỏ không đạt chất lượng vì cát lẫn tạp chất và lượng bùn sét lớn. Chỉ có 3 địa phương Vĩnh Long, Đồng Tháp và An Giang là các tỉnh có trữ lượng cát đạt yêu cầu và sẽ cung ứng cát cho dự án trọng điểm quốc gia trên tinh thần cân đối - hỗ trợ - chia sẻ.

Thanh Lâm