Đơn hàng sụt giảm

Các công nhân ở một trong những trung tâm xuất khẩu hùng mạnh nhất của Trung Quốc đang chật vật đi tìm việc làm. Triển vọng kinh tế toàn cầu u ám cùng với căng thẳng Mỹ - Trung đang buộc các nhà sản xuất phải dịch chuyển nhà máy ra khỏi Trung Quốc, khiến cho vùng đất vốn luôn sôi động trở nên ảm đạm hơn.

Kushan, quận trực thuộc tỉnh Giang Tô và nằm cách Thượng Hải 50km, từng tự hào vì có thể đem đến cho người lao động mức lương cao hơn 30% so với các vùng khác trong tỉnh. Có được điều đó là nhờ hàng nghìn nhà máy chuyên gia công các linh kiện quan trọng được đặt ở đây. Với dân số gần 1 triệu người, Kushan có tới 1.529 nhà sản xuất chuyên phục vụ xuất khẩu đến từ Đài Loan. Đây chính là quận giàu nhất ở Trung Quốc.

Tuy nhiên, giờ đây tình hình đang trở nên khó khăn khi các công ty dịch chuyển đi nơi khác vì môi trường không còn thuận lợi như trước. Kim ngạch xuất khẩu của Trung Quốc đã sụt giảm 5 tháng liên tiếp. Người mua phương Tây phải cắt giảm đơn hàng trong bối cảnh lạm phát tăng cao và triển vọng kinh tế toàn cầu không mấy sáng sủa.

Câu chuyện của Kunshan phản ánh những thách thức mà mô hình kinh tế hướng về xuất khẩu của Trung Quốc đang phải đối mặt trong nỗ lực hồi phục sau 3 năm hứng chịu đại dịch. Các nhà lãnh đạo Trung Quốc cũng đang cố gắng tìm kiếm động lực tăng trưởng mới để bù đắp.

Giảm lương, cắt thưởng

Theo nhiều nhà tuyển dụng, số lượng công nhân đã giảm mạnh, mức lương trả theo giờ giảm 1/3, trong khi nhiều chế độ thưởng hấp dẫn đã bị cắt giảm. Nhiều công ty rơi vào tình trạng dư thừa lao động vì đã tuyển quá nhiều trong thời đại dịch, khi lượng đơn hàng tăng cao đột biến.

Rắc rối của Kunshan còn bị thổi phồng bởi ở đây chủ yếu là các công ty Đài Loan – nhóm đang muốn dịch chuyển để tránh các ảnh hưởng địa chính trị. Chính quyền của Tổng thống Biden đặc biệt nhắm tới các mặt hàng điện tử quan trọng vốn được lắp ráp rất nhiều ở Kunshan. Ông cũng gây áp lực buộc các công ty Mỹ và các nước đồng minh phải rời khỏi Trung Quốc.

“Kunshan giàu mạnh là nhờ các nhà sản xuất đến từ đảo Đài Loan. Giờ thì chính họ lại trở thành gánh nặng kéo lùi tăng trưởng”, Dan Wang, chuyên gia kinh tế tại Hang Seng Bank China nhận định.

Mặc dù kết quả khảo sát cho thấy hoạt động kinh tế đã khởi sắc chút ít trong vài tuần gần đây, các công ty và những người đi tìm việc làm vẫn chưa cảm nhận được sự phục hồi. Tiền lương mà các công ty Đài Loan (Trung Quốc) trả cho người lao động ở Kunshan đã giảm từ mức hơn 25 nhân dân tệ/giờ ở thời điểm 1 năm trước xuống còn chưa đến 19 tệ (tương đương 2,75 USD). Thay vì khoản thưởng lên tới 1.450 USD cho nhân viên mới, nhiều nhà máy bắt đầu thu phí tuyển dụng.

Nhiều công ty nâng cao yêu cầu về tuổi tác đối với những lao động tay nghề thấp. Ví dụ, Foxconn Kunshan hiện chỉ tuyển lao động dưới 40 tuổi thay vì 45 tuổi như 1 năm trước.

James Gao, giám đốc 1 công ty logistics hợp tác với Foxconn và Pegatron, cho biết lượng hàng xuất đi trong quý I đã giảm ít nhất 1/3 so với năm ngoái. “Các tài xế từng khó khăn lắm mới tìm được chỗ đỗ xe ở cảng Thượng Hải, giờ thì bãi đỗ xe ở đó trống 1 nửa”, Gao nói.

Tìm cỗ máy tăng trưởng mới

Ông cho biết thêm nhiều khách hàng đã bắt đầu chuyển đơn sang các nhà máy ở Việt Nam và Ấn Độ. Căng thẳng địa chính trị buộc họ phải đa dạng hóa. “Trước đây 1 nhà máy ở Kunshan có thể nhận được đơn đặt hàng trị giá 10 tỷ USD từ Apple hay Dell, nhưng giờ họ chỉ nhận được 8 tỷ USD, phần còn lại chảy về Việt Nam”.

Vì nhu cầu đối với các sản phẩm có giá trị thặng dư thấp giảm mạnh, gần đây Kunshan bắt đầu thu hút các nhà đầu tư nước ngoài bằng những sản phẩm công nghệ cao và tập trung vào thị trường nội địa để thúc đẩy tăng trưởng. Chiến lược này giúp thu hút một số công ty nhờ thế mạnh và chuỗi cung ứng và mối quan hệ gắn bó với Thượng Hải – thị trường tiêu dùng cao cấp nhất và cũng là cái nôi R&D của Trung Quốc.

Mục đích để các công ty này lựa chọn Kunshan là nhằm nội địa hóa hoạt động sản xuất và phục vụ thị trường nội địa, khác hẳn với các công ty tập trung vào xuất khẩu như trước kia.

Tuy nhiên sự bù đắp này có lẽ chưa đủ. Hồi tháng 1, thị trưởng Kunshan là ông Chen Liyan cho biết quận dự báo năm nay sẽ thu hút được 1,1 tỷ USD vốn đầu tư nước ngoài, giảm so với con số 1,7 tỷ USD của năm 2022. Trong khi đó kim ngạch xuất khẩu được đặt mục tiêu đ ingang sau khi giảm 3% trong năm ngoái.

Đối với những người đi tìm việc làm, vẫn chưa có tin tốt nào xuất hiện. Wang Liming (40 tuổi) là 1 công nhân di cư từ tỉnh Hồ Nam tới Kunshan. “Tôi nghĩ chính sách zero-Covid kết thúc thì cuộc sống sẽ dễ thở hơn. Nhưng thực tế không phải vậy. Tôi phải chấp nhận lương giảm sâu để có thể giữ được việc”, anh nói.

Tham khảo Financial Times