Tại buổi gặp mặt doanh nghiệp nhà nước sáng 3/3, Bộ trưởng Kế hoạch & Đầu tư Nguyễn Chí Dũng nhìn nhận vai trò của khu vực này rất lớn, đầy thách thức, nhưng tiền lương và quyền lợi chưa tương xứng.

Ông Dũng cho rằng hiện doanh nghiệp nhà nước không có sự tự chủ, người lao động, nhất là cấp quản lý không được khuyến khích đổi mới sáng tạo, dám nghĩ, dám làm, phát huy tối đa năng lực.

"Doanh nghiệp phải chọn, bổ nhiệm quản lý có trình độ, kinh nghiệm, và cần có chế độ tiền lương, lợi ích tương xứng với năng lực và kết quả quản trị, điều hành", Bộ trưởng nói.

Hiện, doanh nghiệp quyết mức lương của người lao động, còn cấp quản lý do Chính phủ ban hành. Lương cơ bản của lãnh đạo doanh nghiệp nhà nước khoảng 16-36 triệu đồng một tháng. Khi công ty có lãi, lợi nhuận vượt kế hoạch, mức này được tính thêm hệ số, thưởng, tối đa 86,4 triệu đồng một tháng. Quy định trên áp dụng từ 2013 đến nay.

Chẳng hạn, năm 2022, thu nhập lao động bình quân 10-12 triệu đồng một tháng, riêng khối tập đoàn, tổng công ty là 17-18 triệu đồng. Lãnh đạo trung bình 40 triệu đồng một tháng, còn tại các tập đoàn, tổng công ty 60-70 triệu đồng.

Theo báo cáo của Bộ Kế hoạch & Đầu tư, đến cuối năm 2023, Việt Nam có 676 doanh nghiệp nhà nước, trong đó 70% đơn vị do Nhà nước nắm toàn bộ vốn điều lệ, còn lại giữ cổ phần chi phối.

Năm 2024, dự báo kinh tế thế giới và trong nước vẫn khó khăn, thách thức, Thủ tướng Phạm Minh Chính cho rằng các doanh nghiệp cần làm mới các động lực cũ (tiêu dùng, đầu tư, xuất khẩu) với vai trò dẫn dắt, tạo động lực.

"Trong lúc khó khăn, doanh nghiệp cần chứng tỏ được mình, vừa bảo toàn và phát triển vốn, vừa đảm bảo đời sống, việc làm cho người lao động, an sinh xã hội", Thủ tướng nhìn nhận.

Cùng đó, các tập đoàn, tổng công ty tái cấu trúc quản trị, bộ máy và nguồn vốn để tăng hiệu quả, tự chủ nguyên, nhiên liệu sản xuất và hạn chế nhập khẩu. Ông dẫn chứng dự án Nhà máy lọc dầu Nghi Sơn sau thời gian dài vận hành vẫn lỗ lũy kế, nhưng nội dung tái cấu trúc nhà máy đã đạt được nhờ chủ động, đàm phán với các đối tác Nhật, Kuwait.

"Doanh nghiệp nhà nước cần 'dám nghĩ, dám làm, chịu trách nhiệm' để phát triển với động lực, khí thế mới", Thủ tướng nói.

Ở góc độ doanh nghiệp, họ muốn được tăng quyền tự chủ để phát triển quy mô đủ lớn, đúng với vai trò chủ lực nền kinh tế. Ông Phan Đức Tú, Chủ tịch HĐQT Ngân hàng Đầu tư và Phát triển Việt Nam (BIDV) cho rằng để doanh nghiệp nhà nước là chủ lực, đổi mới sáng tạo, họ phải có quy mô đủ lớn, công nghệ hiện đại và cách thức quản trị tiên tiến.

Ông kiến nghị Chính phủ hoàn thiện thể chế, cơ sở hạ tầng kỹ thuật công nghệ nền tảng. Việc này sẽ tạo điều kiện cho các doanh nghiệp nhà nước, trong đó có các ngân hàng thương mại phát triển sản phẩm, dịch vụ hiện đại, công nghệ cao.

Trong khi đó, ông Phạm Đức Ấn, Chủ tịch Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Việt Nam (Agribank) nói họ cần được tăng quyền tự chủ, để "dám nghĩ, dám làm". Ông kiến nghị Chính phủ chuyển quản lý hành vi sang mục tiêu, tăng giám sát, phát hiện, cảnh báo và xử lý vi phạm ngay từ sớm.

"Mục tiêu giao cho doanh nghiệp nhà nước cần cụ thể hóa loại hình, từng đơn vị, tránh giao chỉ tiêu tăng trưởng kinh doanh và lợi nhuận đơn thuần", ông nói, và thêm rằng việc bổ nhiệm, miễn nhiệm cán bộ cũng cần đổi mới triệt để.

Về điều này, Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng cho rằng ngoài tháo gỡ cơ chế, cần có thêm chính sách đặc thù để doanh nghiệp nhà nước giữ vai trò mở đường dẫn dắt trong các ngành, lĩnh vực quan trọng.

Ông thông tin, bộ này đang sắp trình Chính phủ Nghị định về thành lập, quản lý và sử dụng Quỹ hỗ trợ đầu tư từ nguồn thu thuế thu nhập doanh nghiệp bổ sung, khi Việt Nam áp thuế tối thiểu toàn cầu từ đầu 2024. Việc này nhằm thu hút các nhà đầu tư chiến lược, hỗ trợ các doanh nghiệp trong nước đầu tư vào một số ngành, lĩnh vực mới nổi theo hướng chuyển đổi xanh (chip bán dẫn, điện gió ngoài khơi, hydrogen...).

Năm 2023, tổng tài sản doanh nghiệp nhà nước là 3,82 triệu tỷ đồng, trong đó giá trị vốn Nhà nước đang đầu tư gần 1,7 triệu tỷ. Các doanh nghiệp thu 1,65 triệu tỷ đồng, trong đó 80% đến từ 19 tập đoàn, tổng công ty thuộc Ủy ban Quản lý vốn Nhà nước tại doanh nghiệp (hơn 1,3 triệu tỷ đồng). Lợi nhuận trước thuế khoảng 125.800 tỷ đồng.

Phương Dung