Tại ghế đá sân trường giữa giờ ra chơi, hơn 10 bạn thuộc câu lạc bộ dân ca Pa Kô say sưa đàn và tập luyện bài hát Kanaum. Tiếng hát Pa Kô mộc mạc, giản dị mà cuốn hút vang lên một góc sân trường. Phía ngoài, nhiều bạn học khác say sưa lắng nghe.

Những làn điệu hoang sơ và dân dã

Nhiều năm dạy học ở vùng sơn cước phía tây tỉnh Quảng Trị, cô giáo Trần Thị Thanh Huyền được nghe nhiều nghệ nhân hát những làn điệu dân ca Pa Kô xao xuyến lòng người.

Họ có những làn điệu dân ca với âm điệu thú vị và hấp dẫn nhưng dần mai một vì chỉ có tiếng nói mà không có chữ viết.

"Những bài dân ca này hoang sơ và dân dã, hát về đời sống thường ngày, lao động sản xuất... Các làn điệu dân ca không được chép thành văn mà chỉ truyền miệng. Một số làn điệu dân ca và nhạc cụ truyền thống bị mai một", cô Thanh Huyền trăn trở.

Ngay Trường THCS và THPT Đakrông (xã Tà Rụt, huyện Đakrông) có 70% học sinh là người Pa Kô, nhưng chỉ 28% biết về dân ca và nhạc cụ Pa Kô.

Tháng 9-2023, nhà trường thành lập câu lạc bộ (CLB) dân ca Pa Kô với 12 thành viên, nay tăng lên gần 30 bạn. Nhiều thành viên là người dân tộc Vân Kiều, Kinh nhưng thích thú tiếng hát Pa Kô nên gia nhập.

Câu lạc bộ sinh hoạt 2 lần/tuần. Tuy vậy, các bạn vẫn thường tập luyện giữa giờ ra chơi ở ngay chân cầu thang hoặc ghế đá.

Em Võ Nguyễn Như Ý, lớp 8A, cho hay đã thuần thục bài Tiếng ve trên đầu núi, đang tập thêm bài Kanaum và Đoàn kết dân tộc. Một số bạn tập chơi nhạc cụ là trống, đàn ta lư… Hằng tuần, CLB biểu diễn vào giờ chào cờ hoặc ngoại khóa về văn hóa dân gian.

CLB cũng mời các nghệ nhân Pa Kô truyền dạy cách hát, chơi đàn, quay video để các bạn tự tập và lưu truyền lại.

Bồi đắp suối nguồn truyền thống

Em Hồ Thị Thanh Trúc, lớp 8A, bộc bạch rất vui khi tham gia bảo vệ văn hóa phi vật thể của chính dân tộc mình. Từ năm lớp 4, Trúc có ý thức về dân ca của người Pa Kô và tự tập luyện. Tuy nhiên vì thiếu bạn đồng hành nên kết quả thu được không nhiều.

"Tham gia CLB, em được các nghệ nhân chỉ dạy, tập hát cùng bạn nên tiến bộ nhiều. Em đã biểu diễn dân ca Pa Kô trong đêm văn nghệ của xã vào tối giao thừa", Thanh Trúc tự hào. 

Trúc thừa nhận có phần khó khăn khi tập hát vì chỉ dựa vào trí nhớ, nhưng nếu cố gắng, siêng năng có thể vượt qua.

Trong khi đó, Như Ý nhận xét các làn điệu Pa Kô rất ý nghĩa, có nét đặc sắc và hấp dẫn. "Có bài hào hứng, có bài mang chút buồn của tình yêu, hoặc mang giai điệu nỗi niềm nhớ nhung người bạn. Tiếng nói Pa Kô và cách hát khác nhau nên cần kiên trì mới hát được", Như Ý nói.

Nghệ nhân Kray Sức đánh giá: "CLB trong trường lan tỏa nhanh hơn, lớp trẻ học nhanh hơn người lớn tuổi. Các cháu có yêu thích mới nhập tâm, nhập hồn dân ca được".

Thầy Nguyễn Khương Chinh - hiệu phó nhà trường - cho hay ban đầu nghe dân ca Pa Kô thấy lạ lẫm nhưng sau cảm nhận nhịp điệu rất hay. 

"Nhà trường hết sức tạo điều kiện để các em duy trì và phát huy truyền thống dân tộc", thầy Chinh cho biết.

Những món ngon, độc đáo của người Tà Ôi, Pa Kô và Cơ Tu

TTO - Thạch sùng, kiến là các nguyên liệu độc đáo của người dân tộc miền núi. Bạn đã thưởng thức món lạp bò pha trộn giữa thịt bò và kiến đỏ? Rồi những chuột, cá, ếch nướng ống? Du khách thoạt sợ, nhưng ăn rồi mới tấm tắc khen.