Giá điện sinh hoạt dùng càng nhiều càng đắt

Bộ Công Thương đang lấy ý kiến các bộ, ngành về dự thảo Quyết định Quy định về cơ cấu biểu giá bán lẻ điện. Tại dự thảo này, biểu giá bán lẻ điện sinh hoạt được rút xuống còn 5 bậc thay vì 6 như hiện nay.

Theo lập luận của Bộ Công Thương, biểu giá bán lẻ điện sinh hoạt theo dự thảo mới nhất đã được cải tiến, rút ngắn từ 6 bậc xuống 5 bậc, được thiết kế theo nguyên tắc nhằm bảo đảm hạn chế tối đa tác động tới các hộ sử dụng điện.

Chẳng hạn, giữ nguyên giá cho bậc 1 (0 - 100 kWh) để bảo đảm ổn định giá điện cho hộ nghèo, hộ chính sách xã hội có mức sử dụng điện thấp (theo khảo sát của EVN) trước đó là khoảng 33,48% số hộ). Phần chênh lệch giảm doanh thu tiền điện sẽ được bù đắp từ hộ sử dụng 401 - 700okWh và trên 700kWh điện. Có nghĩa là các bậc từ 401kWh điện trở lên được thiết kế nhằm bù trừ doanh thu cho các bậc thấp.

Bộ Công Thương khẳng định, phương án tính giá điện sinh hoạt theo 5 bậc mới chỉ khiến khoảng 2% hộ gia đình (tương đương 558.000 hộ) dùng điện 711 kWh/tháng sẽ phải trả tiền nhiều hơn, số còn lại trả mức tương đương cách tính cũ, thậm chí thấp hơn.

Chẳng hạn, nếu hộ gia đình dùng 750kWh/tháng, tính theo 6 bậc phải trả 2,081 triệu đồng, theo 5 bậc mới là 2,099 triệu đồng, cao hơn 18.000 đồng/tháng; sử dụng 800kWh/tháng, tính theo 5 bậc phải trả cao hơn 41.000 đồng; 1.000kWh/tháng tính theo 5 bậc phải trả hóa đơn cao hơn khoảng 134.000 đồng…

Đánh giá tác động, Bộ Công Thương cho biết ưu điểm là người dân dễ hiểu do giảm từ 6 bậc như cơ cấu biểu giá điện hiện nay xuống còn 5 bậc giá điện. Ghép các bậc lại với nhau để tăng khoảng cách mức tiêu thụ điện giữa các bậc và nới rộng khoảng cách mức tiêu thụ của bậc cao hơn nhằm phản ánh tình hình thực tế tiêu thụ điện và khuyến khích việc sử dụng điện tiết kiệm, hiệu quả hơn đồng thời hạn chế được một phần tiền điện phải trả tăng cao trong những tháng đổi mùa.

“Mức tăng giá giữa các bậc là hợp lý, chênh lệch giữa bậc đầu và bậc cuối cùng là 2 lần, phù hợp với xu thế chung của các nước trên thế giới nhằm khuyến khích sử dụng điện tiết kiệm, hiệu quả thông qua việc tăng chênh lệch giá giữa bậc thang đầu và bậc thang cuối”, Bộ Công Thương đánh giá. Cơ quan này dẫn chứng, Nam California (Mỹ) là 2,2 lần, Hàn Quốc là 3 lần, Lào là 2,88 lần, Thái Lan là 1,65 lần.

Như vậy, biểu giá bán lẻ điện cải tiến 5 bậc sẽ khiến hộ dùng điện càng nhiều, trả tiền điện càng đắt. Phương án này nhằm khuyến khích người dân tiết kiệm điện. Song thực tế, nhu cầu sử dụng điện của người dân qua mỗi năm đều tăng trước áp lực biến đổi khí hậu, thời tiết nóng hơn; sử dụng thiết bị điện đáp ứng nhu cầu cuộc sống hằng ngày tăng…

Cơ chế giá điện hiện nay chưa hợp lý

Tuy nhiên, Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam cho rằng cơ chế giá điện chưa hợp lý, bởi giá điện sinh hoạt của người dân chi trả còn cao hơn giá điện sản xuất của doanh nghiệp.

Cơ quan này dẫn chứng điện cho sản xuất có thời điểm bằng 52% giá bình quân trong khi giá đối với hộ nghèo chính sách, ưu đãi lớn nhất cũng bằng 90% giá bình quân. Tương tự, vẫn còn tình trạng bù chéo giữa hộ dùng nhiều bù và sử dụng ít và giữa các vùng miền.

Hội Điện lực Việt Nam nhìn nhận, cơ cấu biểu giá bán lẻ điện cần phải đảm bảo giá điện sinh hoạt không cao hơn giá điện cho sản xuất và dịch vụ du lịch, tức không lấy giá điện sinh hoạt để bù.

Theo nhận định của các chuyên gia, mong muốn của nhà điều hành đôi khi trái ngược hoàn toàn với nhu cầu thực tế. Quan trọng hơn, sẽ có hộ gia đình 1 người, 4 người, hay 10 người, rồi diện tích, quy mô nhà ở của các hộ cũng khác nhau. Theo đó, mức tiêu thụ điện năng giữa các hộ gia đình sẽ khác nhau rất lớn.

Trong khi đó, với đối tượng là các doanh nghiệp, cách tính mới đưa giá điện kinh doanh cơ sở du lịch ngang bằng giá bán lẻ điện cho sản xuất sẽ khiến các doanh nghiệp sản xuất bị tăng giá mua điện từ 1,27 - 3,85%.

Phân tích về đề xuất biểu giá điện mới, chuyên gia thương mại Vũ Vinh Phú cho rằng, chính yếu tố độc quyền trong truyền tải, phân phối điện khiến biểu giá bán lẻ điện sinh hoạt áp cho người dân thiếu tính khách quan, nếu không nói là mang tính áp đặt.

“Cần có thêm doanh nghiệp tư nhân tham gia vào các khâu truyền tải, phân phối điện… để giảm tính độc quyền. Nên xem xét lại mức tiêu thụ điện tối thiểu, phổ biến ở mức nào, để có mức giá phù hợp; rà soát lại chi phí của ngành tại các khâu đã hợp lý chưa?

Năm 2023, trong khi EVN báo lỗ hàng chục ngàn tỷ đồng, nhưng thu nhập bình quân cho hàng ngàn nhân viên tại các Tổng Công ty phát điện thuộc EVN đạt bình quân trên 30 triệu đồng/tháng… Thứ nữa, đa số hộ dùng trên 400kWh, với mức dùng đó chỉ đạt mức trung bình, nhưng giá điện phải trả tính bằng 162% giá bình quân là quá cao”, ông Vũ Vinh Phú nêu quan điểm trên Lao động thủ đô.

Đồng quan điểm trên, TS.Ngô Đức Lâm, nguyên Phó Viện trưởng Viện Năng lượng (Bộ Công Thương) cho rằng, biểu giá bậc thang hiện nay có sự bù chéo giữa các hộ sử dụng nhiều và hộ sử dụng ít. Điều này là không phù hợp.

"Khi người dân sử dụng điện theo thị trường điện lực, người dùng nhiều phải trả nhiều, người dùng ít trả ít; không có chuyện khách hàng đã dùng nhiều phải trả tiền nhiều rồi lại còn phải chịu giá điện ở bậc cao (lên tới 3.457 Kwh cho giá điện bậc 5), phải trả tiền nhiều hơn nữa. Việc này tôi cho rằng, vừa không minh bạch, vừa không đúng luật", ông Lâm nói.

Theo TS.Ngô Đức Lâm, ngành điện chỉ có nhiệm vụ bán điện, không có chuyện bù chéo giữa các hộ tiêu dùng điện. "Bậc thang cao, bán điện giá cao bù cho những hộ dùng ít điện ở bậc thang thấp là không hợp lý. Người dùng ít điện, các hộ nghèo đã có chính sách hỗ trợ giá điện do Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội xây dựng, chứ không lấy tiền của các hộ dùng nhiều điện để bù cho các hộ dùng ít điện", ông nói.

Cần hướng đến thực hiện lộ trình thị trường điện cạnh tranh

Đưa ra quan điểm về biểu giá điện, ông Nguyễn Tiến Thỏa, nguyên Cục trưởng Cục Giá (Bộ Tài chính) cho rằng, để giải quyết triệt để những vấn đề tồn tại trong thị trường điện hiện nay, cần tiếp tục cải cách cơ chế giá bán lẻ theo hướng thị trường cạnh tranh.

“Theo đó, áp dụng cơ chế giá bán lẻ điện trên cơ sở thỏa thuận với khách hàng. Phải tiếp tục tái cơ cấu ngành điện phù hợp với yêu cầu của thị trường bán lẻ điện. Tức là tách chức năng cung cấp các dịch vụ độc quyền tự nhiên của ngành điện (gồm truyền tải, phân phối, vận hành hệ thống điện và thị trường điện) ra khỏi các đơn vị tham gia cạnh tranh”, ông Thỏa nhấn mạnh trên Công an Nhân dân.

Theo PGS.TS Ngô Trí Long, nguyên Viện trưởng Viện Nghiên cứu thị trường giá cả (Bộ Tài chính), việc thiết kế biểu giá điện 5 bậc sẽ tạo thuận lợi, đơn giản trong áp dụng; qua đó người dân sẽ dễ dàng theo dõi thông tin tiền điện dựa trên biểu giá hợp lý. Bên cạnh số bậc để phân hóa đối tượng sử dụng điện thì trong mỗi bậc, cần tính toán để có mức giá phù hợp.

“Chính phủ đã quy định giá bán lẻ điện bình quân 1.920,37 đồng/KWh, áp dụng từ tháng 5/2023. Do đó, việc tính giá điện từng bậc cần tuân thủ nguyên tắc là tổng doanh thu điện sinh hoạt được tính cho từng bậc phải cân bằng với tổng doanh thu của giá điện bình quân.

Biểu giá điện khi cải tiến cần bảo đảm chính sách an sinh xã hội thông qua việc quy định mức giá thấp cho những bậc đầu trong biểu giá, để hỗ trợ nhóm khách hàng sử dụng điện thấp”, ông Long trả lời trên Sức khỏe & Đời sống.

Trao đổi với báo chí, chuyên gia kinh tế, PGS.TS Đinh Trọng Thịnh đánh giá, việc giảm số bậc là cần thiết song giảm từ 6 còn 5 bậc thì chưa có sự thay đổi lớn, cần xem xét phương án 3 bậc. Việc giảm bậc thang giá điện đã được bàn nhiều năm qua, không ít phương án được đề xuất. Tuy nhiên, việc tính giá các bậc sao cho phù hợp, công khai minh bạch là yếu tố quan trọng. "Trước mắt, duy trì cơ cấu biểu giá điện bậc thang nhưng về lâu dài cần có sự thay đổi căn bản, hướng đến thực hiện lộ trình thị trường điện cạnh tranh", ông Thịnh nói.

Đại diện Cục Điều tiết Điện lực cho biết, đây mới chỉ là dự thảo và còn có thể thay đổi, sau khi có ý kiến thẩm định của Bộ Tư pháp, Cục sẽ tiếp tục hoàn thiện các thủ tục theo quy định của pháp luật để trình Thủ tướng Chính phủ xem xét, quyết định đồng bộ với các văn bản quy định khác.

Minh Vy (T/h)