Con người truyền vi rút cho động vật nhiều hơn chúng truyền cho người

Một số vi rút gây bệnh AIDS được truyền từ tinh tinh sang. Nhiều chuyên gia cũng cho rằng vi rút gây ra đại dịch COVID-19 có nguồn gốc từ dơi. Ngược lại, con người cũng làm lây lan không ít bệnh cho động vật.

Loài người lây gấp đôi vi rút cho động vật

Theo Reuters, kết quả phân tích tất cả các trình tự bộ gene của vi rút đã khiến nhiều người bất ngờ. Thực chất, con người truyền nhiều vi rút hơn cho động vật, khoảng gấp đôi so với những gì chúng lây qua ta.

Các nhà nghiên cứu đã xem xét gần 12 triệu bộ gene của vi rút và phát hiện gần 3.000 trường hợp vi rút nhảy từ loài này sang loài khác. Trong số đó, 79% liên quan đến việc vi rút lây từ loài động vật này sang loài động vật khác.

21% còn lại liên quan đến con người. Trong số đó, 64% là lây truyền từ người sang động vật, được gọi là bệnh nhân nhiễm vi rút, và 36% là lây truyền từ động vật sang người, được gọi là bệnh lây truyền từ động vật sang người.

Các động vật bị ảnh hưởng bởi bệnh nhiễm trùng từ con người bao gồm vật nuôi như mèo và chó, động vật được thuần hóa như lợn, ngựa và gia súc, các loài chim như gà và vịt, các loài linh trưởng như tinh tinh, khỉ đột và khỉ hú, và các động vật hoang dã khác như gấu mèo, khỉ đuôi sóc và chuột lông mềm châu Phi.

Đặc biệt, động vật hoang dã có nhiều khả năng bị lây truyền từ người sang động vật hơn, thay vì chúng lây cho ta.

Cedric Tan, nghiên cứu sinh tiến sĩ về sinh học tính toán tại Viện Di truyền Đại học London, tác giả chính của nghiên cứu được công bố trên tạp chí Nature Ecology & Evolution, cho biết: "Điều này thực sự làm nổi bật tác động to lớn của chúng ta đối với môi trường và động vật xung quanh ta".

Nhiều con đường lây truyền vi rút

Con người và động vật là vật chủ của vô số vi khuẩn có thể nhảy sang loài khác thông qua tiếp xúc gần gũi. Nghiên cứu xem xét sự lây truyền vi rút liên quan đến tất cả các nhóm động vật có xương sống như động vật có vú, chim, bò sát, lưỡng cư và cá.

Tan nói: "Vi rút có thể lây lan giữa các loài khác nhau thông qua cùng một phương thức lây truyền ở con người, bao gồm tiếp xúc trực tiếp với chất lỏng bị nhiễm bệnh hoặc bị loài khác cắn".

"Tuy nhiên, trước khi vi rút có thể nhảy vào vật chủ mới, nó phải sở hữu bộ công cụ sinh học, hoặc có được sự thích nghi dành riêng cho vật chủ để xâm nhập vào tế bào của loài vật chủ mới", Tan nói thêm.

Trong nhiều thiên niên kỷ, các đại dịch giết chết hàng triệu người đều do các mầm bệnh như vi rút, vi khuẩn và nấm truyền từ động vật sang người. Bệnh lây truyền từ động vật sang người là mối quan tâm hàng đầu liên quan đến các bệnh truyền nhiễm mới nổi nguy hiểm.

Nhà sinh vật học tính toán và đồng tác giả nghiên cứu Francois Balloux, giám đốc Viện Di truyền UCL, chia sẻ: "Phần lớn mầm bệnh lưu hành ở người đã được truyền từ động vật vào một thời điểm nào đó".

Balloux cho biết thêm: "Mối đe dọa lớn nhất hiện nay có lẽ là cúm gia cầm H5N1, đang lây lan ở các loài chim hoang dã. Lý do chính khiến các đợt lây lan ở vật chủ gần đây có thể gây hủy hoại đến vậy là do quần thể của các loài vật chủ không có khả năng miễn dịch từ trước đối với căn bệnh mới".

"Cái chết đen" vào thế kỷ 14, khi bệnh dịch hạch do vi khuẩn gây ra đã giết chết hàng triệu người ở châu Âu, châu Á, Trung Đông và Bắc Phi, là do một loại vi khuẩn thường lưu hành ở loài gặm nhấm hoang dã gây ra. Và những mối đe dọa ngày nay như vi rút Ebola cũng xuất phát tương tự từ động vật.

Tan nói: "Phần lớn người ta tin rằng SARS-CoV-2, tác nhân gây ra đại dịch COVID-19, có khả năng bắt nguồn từ dơi móng ngựa và lây sang người". Tuy nhiên, đợt bùng phát SARS-CoV-2 cũng đã được ghi nhận trong thời kỳ đại dịch ở những con chồn nuôi bị người lây bệnh.

Nhiều sự lây truyền từ loài này sang loài khác là không quan trọng.

Balloux cho biết: "Trong hầu hết các trường hợp, những ca lây nhiễm như vậy không dẫn đến đâu, vì vi rút có khả năng thích nghi kém và không có sự lây truyền tiếp theo trên vật chủ mới".

"Một số trường hợp, vi rút có thể bắt đầu truyền đi, gây ra dịch bệnh, đại dịch hoặc thậm chí tự hình thành mầm bệnh đặc hữu. Các đợt bùng phát bệnh từ động vật nhỏ có lẽ khá phổ biến, ngay cả khi chúng ta bỏ sót phần lớn trong số đó, nhưng việc phát triển thành dịch bệnh toàn diện là sự kiện hiếm gặp, nếu nói về mặt tiến hóa", Balloux nhấn mạnh.