Hai năm trước, Sam Bankman-Fried là một tỷ phú 30 tuổi, sống trong căn penthouse trị giá 35 triệu USD (hơn 800 tỷ VNĐ) ở Bahamas. Khi ấy, Bankman-Fried điều hành một trong những công ty tiền số giá trị nhất thế giới.

Hiện tại, Sam Bankman-Fried là tù nhân 32 tuổi tại nhà giam Metropolitan Detention Center ở Brooklyn. Hiện Sam đang chờ thẩm phán quyết định xem phải ngồi tù bao lâu về tội mà luật sư Damian Williams gọi là chủ mưu “vụ lừa đảo tài chính lớn nhất trong lịch sử nước Mỹ”.

Bankman-Fried, người sáng lập và là cựu CEO của sàn giao dịch tiền số FTX, sẽ tới toà án liên bang ở trung tâm thành phố Manhattan. Tại đây, thẩm phán Lewis Kaplan sẽ đưa ra bản án. Các công tố viên hiện đề nghị mức án từ 40 đến 50 năm tù.

Bồi thẩm đoàn chỉ mất khoảng 3 tiếng để kết luận Bankman-Fried có tội đối với 7 tội danh chống lại anh ta. Các chuyên gia cho biết họ chưa bao giờ thấy một quyết định nhanh chóng đến vậy.

Đây là một thất bại chóng vánh đối với người từng được ca ngợi là gã khổng lồ ngành tiền số. Bankman-Fried từng nắm giữ khối tài sản trên giấy tờ là khoảng 26 tỷ USD.

Giao dịch chênh lệch giá Bitcoin

Sam Bankman-Fried bắt đầu với phương thức "Hoán đổi kim chi" (Kimchi Swap).

Vào năm 2017, Sam bắt đầu nhận thấy điều khác lạ khi xem giá Bitcoin trên CoinMarketCap.com. Thay vì một mức giá thống nhất trên các sàn giao dịch, Bankman-Fried thấy đôi khi có sự chênh lệch đến 60% giá trị của tiền số. Ngay lúc đó, Sam bắt đầu bắt tay vào giao dịch chênh lệch giá, tức mua Bitcoin giá thấp trên một sàn giao dịch và bán lại với giá cao hơn tại một sàn khác và đút túi phần chênh.

Cơ hội kinh doanh chênh lệch giá đặc biệt hấp dẫn ở Hàn Quốc, nơi giá Bitcoin niêm yết trên sàn giao dịch cao hơn đáng kể so với các quốc gia khác. Các nhà đầu tư tại thị trường Hàn Quốc sẽ dùng chỉ báo Kimchi Premium để theo dõi mức độ chênh lệch tỷ giá một đồng tiền số.

Sau một tháng tự mình dấn thân vào thị trường, Bankman-Fried đã thành lập Alameda Research, được đặt theo tên một quận ở California. Bankman-Fried nói với CNBC rằng công ty đôi khi kiếm được tới 1 triệu USD mỗi ngày nhờ giao dịch Bitcoin.

Thành công của Alameda đã thúc đẩy sự ra mắt của FTX. Vào tháng 4/2019, Bankman-Fried đã đồng sáng lập FTX.com. Đây là sàn giao dịch tiền số quốc tế, cung cấp cho khách hàng các tính năng giao dịch sáng tạo, nhanh chóng và đáng tin cậy. Thành công của FTX đã dẫn đến một quỹ đầu tư mạo hiểm trị giá 2 tỷ USD hỗ trợ các công ty tiền điện tử khác.

Sau đó, thị trường quay đầu.

Mùa đông tiền số năm 2022 đã xoá sổ các quỹ phòng hộ và các đơn vị cho vay trong lĩnh vực tiền số. Bankman-Fried khoe rằng doanh nghiệp của mình đã miễn nhiễm. Nhưng thực tế đằng sau, Alameda đang vay tiền để đầu tư vào các công ty tài sản kỹ thuật số đang thất bại nhằm duy trì hoạt động của ngành.

Tháng 5/2022, đồng stablecoin Luna sụp đổ, tạo ra hiệu ứng domino khiến giá tiền số lao dốc, tác động đến các bên cho vay.

Alameda đã vay từ Voyager Digital, BlockFi và cả hai đều phá sản. Alameda bảo đảm các khoản vay của mình bằng token FTT do FTX tự "đúc". Đế chế của Bankman-Fried kiểm soát phần lớn số tiền hiện có, chỉ một lượng nhỏ FTT thực sự lưu hành.

Alameda đã đánh dấu toàn bộ số FTT tích trữ của mình theo giá thị trường hiện hành, mặc dù đây là một tài sản gần như kém thanh khoản. Quỹ cũng sử dụng phương pháp tương tự với các đồng tiền khác, bao gồm Solana và Serum, sử dụng chúng để thế chấp các khoản vay hàng tỷ USD. Những người trong ngành gọi token này là “Sam coins”.

Vụ việc vỡ lở

Khi các công ty phải thu hồi khoản vay từ Alameda và FTX, việc FTX thiếu thanh khoản vỡ lở. Bankman-Fried đã chuyển sang số tiền gửi hàng tỷ USD của khách hàng FTX vào giữa năm 2022.

Vào ngày 2/11/2022, trang web giao dịch tiền điện tử CoinDesk đã công bố thông tin chi tiết về bảng cân đối kế toán của Alameda. Trong số 14,6 tỷ USD tài sản đó, hơn 7 tỷ USD là tiền số FTT hoặc Solana, Serum – những thứ biến động giá rất mạnh. Một khoản trị giá 2 tỷ USD khác bị giữ lại trong các khoản đầu tư cổ phiếu.

Các nhà đầu tư bắt đầu tháo chạy khỏi FTX. Alameda và FTX hiện đều phải đối mặt với tình trạng khủng hoảng thanh khoản.

Vào ngày 6/11, bốn ngày sau bài báo của CoinDesk, người sáng lập Binance Changpeng Zhao đã đưa ra quyết định bán tháo hơn 2 tỷ USD. Dòng tiền ồ ạt chảy ra khỏi FTX, giá FTT lao dốc khiến sàn này không còn đủ tài sản trả cho người dùng và nhanh chóng sụp đổ.

Vào ngày 7/11, Bankman-Fried vẫn cố gắng thể hiện sự tự tin khi viết trên X: “FTX vẫn ổn. Tài sản vẫn ổn”. Bài viết sau đó đã bị xóa.

Trong các cuộc thảo luận nội bộ, Bankman-Fried và các giám đốc điều hành khác thừa nhận với nhau rằng “tiền của khách hàng FTX bị mất không thể thu hồi được vì Alameda đã chiếm đoạt chúng”. Đến ngày 8/11, số tiền nợ khách hàng tăng lên 8 tỷ USD. Bankman-Fried chạy vạy các nhà đầu tư bên ngoài để tìm một gói giải cứu nhưng không thể.

FTX đã ban hành lệnh tạm dừng tất cả hoạt động rút tiền của khách hàng vào ngày hôm đó. Giá FTT giảm mạnh hơn 75%. Không còn lựa chọn nào khác, Bankman-Fried quay sang Zhao. Nhưng một ngày sau, vào ngày 9/11, Binance cho biết họ sẽ không thực hiện việc mua lại.

FTX đã nộp đơn xin phá sản vào ngày 11/11. Bankman-Fried từ chức CEO của FTX và các đơn vị liên quan. Sam ngay lập tức mất 94% tài sản cá nhân của mình.

Vào ngày 12/12, Bankman-Fried bị chính quyền Bahamian bắt giữ và dẫn độ về Mỹ. Theo hồ sơ từ SEC, các công tố viên và cơ quan quản lý liên bang đã cáo buộc Bankman-Fried “ngay từ đầu” đã có ý định thực hiện vụ lừa đảo.

Bankman-Fried được trả tự do với khoản bảo lãnh trị giá 250 triệu USD, nhưng sau đó nhanh chóng bị bắt lại vì cáo buộc giả mạo nhân chứng.

Trong khi Bankman-Fried chờ xét xử, nhiều người bạn thân nhất Sam đã trở thành nhân chứng quan trọng cho cuộc truy tố, khiến cựu tỷ phú tiền số phải tự bào chữa cho mình. Chưa đầy một năm sau khi bị bắt, bồi thẩm đoàn gồm 12 người đã kết luận Bankman-Fried có tội với mọi cáo buộc hình sự.

Tham khảo CNBC