Rượu vodka sa kê được quảng bá “mang hương vị đặc trưng của vùng biển nhiệt đới”- Nguồn ảnh: Mutiny Island Vodka

Sa kê thường xuất hiện ở khu vực nhiệt đới - tiêu biểu như Đông Nam Á, Thái Bình Dương, quanh vùng Ca-ri-bê... Từng là loại trái ít người biết tới nhưng gần đây, sa kê bắt đầu trải qua một cuộc bứt phá danh tiếng mạnh mẽ. Cây sa kê đang tích cực được nông dân Mỹ và nhiều nơi khác nhân rộng. Theo giới khoa học lẫn doanh nghiệp, sức hấp dẫn của sa kê đến từ hàng loạt lợi ích ngoạn mục trong việc củng cố sức khỏe lẫn bảo vệ môi trường tự nhiên.

Bình dị mà quý giá

Tại tỉnh British Columbia (Canada), kết quả dự án nghiên cứu chuyên sâu và hoàn chỉnh đầu tiên trên thế giới nhằm tìm hiểu giá trị dinh dưỡng của sa kê được công bố vào năm 2020. Đội ngũ khoa học gia đánh giá sa kê có thể tạo nên một trào lưu sản xuất thực phẩm bền vững, vì sức khỏe cuốn hút người tiêu dùng ngay cả ở những quốc gia có sự khác biệt rõ nét về văn hóa ẩm thực.

Nếu đang cầm trên tay danh sách các tiêu chí cần đạt để một giống cây trồng được chứng thực là “siêu thực phẩm”, sa kê hẳn sẽ khiến bạn hài lòng ở tất cả hạng mục. Sa kê còn có tên gọi là “trái bánh mì” (vì thịt trái tỏa hương thơm như bánh mì vừa ra lò), dồi dào dưỡng chất đến đáng kinh ngạc. Sa kê không chứa gluten (giúp phòng chống nguy cơ bệnh tim mạch, tiểu đường); rất giàu chất xơ và khoáng chất (canxi, sắt, kali); chứa lượng lớn amino a xít thiết yếu với làn da và cơ bắp, vượt trội cả các cây lương thực chính như gạo, ngô, lúa mì, khoai tây.

Bánh quy giòn với nguyên liệu chính là bột sa kê của Patagonia Provisions - Nguồn ảnh: Patagonia Provisions

Về khía cạnh môi trường, sa kê trồng theo hình thái nông lâm kết hợp (xen canh cây hàng năm và lâu năm trên cùng diện tích) không chỉ thúc đẩy tổng sản lượng thu hoạch mà còn góp phần giữ đất khỏe mạnh, màu mỡ dài lâu. Đòi hỏi chi phí chăm sóc thấp nhưng cây lại thích nghi rất tốt dưới nhiều điều kiện sinh thái khác nhau. Ước tính, trong quá trình sinh trưởng, một cây sa kê có thể hút hơn 1,5 tấn khí thải CO₂.

Mới đây, sa kê được nhắc đến như nguyên liệu vàng làm nên thành công cho một sản phẩm bột bánh vừa đoạt giải thưởng Sofi. Lễ trao thưởng tôn vinh các sản phẩm sáng tạo mới lạ, mang tính đột phá trong ngành công nghiệp thực phẩm toàn cầu được tổ chức thường niên bởi Hiệp hội Thực phẩm Đặc biệt (SFA) của Mỹ. Bột bánh sa kê đa dụng Amasar đến từ thương hiệu cùng tên (trụ sở tại Puerto Rico) gây ấn tượng mạnh với khách tham quan sự kiện. Bột bánh trộn sẵn tiện dụng dễ chế biến, thích hợp làm bánh ngọt, bánh kếp và nhiều món nướng, chiên áp chảo khác.

Nữ chuyên gia dinh dưỡng học người Áo Hanni Rützler dự đoán xu hướng ưa chuộng thực phẩm bền vững sẽ dẫn đầu thị trường vào năm 2024. Những chuyên gia như Rützler không hề bất ngờ khi sa kê - hội tụ đầy đủ yếu tố ngon - bổ - rẻ và thân thiện cho môi trường - bắt đầu được công chúng quốc tế xem trọng.

Cộng tác cùng một nông trang quy mô ở Costa Rica thuộc Trung Mỹ, Patagonia Provisions (trụ sở tại bang California, Mỹ) thiết lập nên quy trình trồng - sấy - chế biến sa kê tuân thủ nghiêm ngặt các quy định về canh tác và sản xuất bền vững. Do trái chín không thể dự trữ lâu, công ty chọn giải pháp biến chúng thành bột mịn - nguyên liệu thô cho loạt sản phẩm đang bán chạy của họ, tiêu biểu như bánh quy giòn.

Pancake, món bánh ăn sáng phổ biến của phương Tây, làm từ bột sa kê đa dụng Amasar - Nguồn ảnh: Amasar

Birgit Cameron - nữ doanh nhân đứng sau Patagonia Provisions - chia sẻ về dự án khai thác sa kê: “Làm thế nào để chúng ta đổi mới cách nhìn về lương thực thực phẩm, để giữ được sự phong phú, giàu dinh dưỡng ở chúng trong khi không phải tiếp tục duy trì nền nông nghiệp bấy lâu vẫn bị chi phối bởi hóa chất độc hại? Đây là điều tôi luôn băn khoăn hơn 10 năm qua, trước cả khi thành lập Patagonia Provisions”.

"Quốc tế hóa" món ngon truyền thống

Cameron có niềm tin vững chắc về sa kê. Cô lý giải: “Loài cây này không chỉ dễ trồng, cứng cáp mà còn cho sản lượng rất cao. Từ mỗi cây, chúng tôi thu hoạch khoảng 360kg trái hằng năm. Tại nhiều vùng đất, sa kê vừa góp phần tạo nguồn thu nhập ổn định cho nhà nông, vừa là thực phẩm quen thuộc nuôi sống bao thế hệ người bản xứ”.

Hành trình quốc tế hóa sa kê đã tạo nên nhiều sự lựa chọn mới lạ, lôi cuốn, nhất là trong thị trường thực phẩm chế biến sẵn. Sa kê đóng gói như khoai tây chiên, trái cây sấy lý tưởng với người ăn chay, cần giữ dáng. Hoặc trái chín có thể được xử lý để trở thành bột khô, tạo ra bánh mì, mì sợi không gluten và cung cấp nhiều dưỡng chất hơn.

Sa kê chín trĩu cành tại nông trang của Patagonia Provisions - Nguồn ảnh: Patagonia Provisions

Công ty Thực phẩm Goya (Mỹ) vừa ra mắt thị trường một phiên bản “chuối sấy” độc đáo có nguyên liệu chủ đạo là sa kê. Ở Jamaica, không ít doanh nghiệp địa phương đang thành danh nhờ xuất khẩu sa kê đóng hộp.

Một thương hiệu nổi bật tại Việt Nam là Sake Toàn Cầu, do anh Phạm Đông Huy sáng lập. Vị doanh nhân này đã khởi nghiệp cùng cây sa kê hơn 10 năm nay, kỳ vọng rằng giống cây “trăm lợi, không hại” này sẽ giúp ích cho quê hương Bà Rịa - Vũng Tàu của anh lẫn ngành sản xuất thực phẩm trong nước.

Huy đầu tư phát triển dây chuyền sản xuất chỉn chu, ra sức kêu gọi hội nông dân địa phương và ban, ngành liên quan đẩy mạnh mô hình trồng xen canh sa kê trong đất vườn để tăng sản lượng lẫn bảo vệ môi trường.

Nay, tuy vẫn là công ty trẻ, Sake Toàn Cầu đã gầy dựng được uy tín từ những sản phẩm phong phú, chất lượng như bột sa kê, lá sa kê sấy khô, rượu sa kê, sa kê sấy giòn... thu hút người tiêu dùng cả nước. Đã nhận được đơn đặt hàng từ một vài đối tác bán lẻ ở nước ngoài, giấc mơ của Huy là sớm bước vào thị trường quốc tế. Anh tiết lộ: “Để sản phẩm nông nghiệp đáp ứng xuất khẩu vào thị trường khó tính như châu Âu, Mỹ, công ty đã từng bước số hóa cho mỗi sản phẩm. Không chỉ truy xuất nguồn gốc, từng cây trồng được ghi nhật ký điện tử suốt quá trình chăm bón”.

Sa kê sấy giòn của thương hiệu Việt Sake Toàn Cầu là món ăn vặt thanh đạm với nhiều lợi ích sức khỏe, làm từ 100% nguyên liệu hữu cơ - Nguồn ảnh: Sake Toàn Cầu

Tìm kiếm hướng đi mới cho sa kê, biến nó thành sản phẩm quốc tế là mục tiêu thúc đẩy các doanh nghiệp không ngừng sáng tạo và cải tiến. Trên hòn đảo xinh đẹp Saint Croix (Mỹ), thương hiệu rượu Mutiny Island Vodka mang đến sự kết hợp độc đáo chưa từng có giữa sa kê và nước mưa được thanh lọc lấy từ Đại Tây Dương. Khách hàng của hãng nhận xét, vodka sa kê sở hữu “hương vị êm và trong trẻo khó quên”.

Như Ý