Có lẽ bởi những món ăn đậm đà hương vị và cay nồng mà mẹ nấu từ thuở ấu thơ, trong đó có những món cháo bột hay được gọi dân dã là cháo vạt giường, ăn một lần rồi thì khó quên.

Cháo bột ở Quảng Trị có nhiều loại lắm. Quê nghèo nên các mẹ, các o giỏi chế biến. Một chút tôm, một chút thịt, con cá tràu mới bắt ngoài đồng, con vịt cỏ nuôi đã lâu, hay mớ rau mứt mới hái ngoài biển... là có thể nấu được một nồi cháo bột cho cả nhà sì sụp.

Quê tôi ở Cửa Tùng, lũ trẻ chúng tôi hồi ấy sau khi ra bãi biển bơi thỏa thuê thì lên các bờ đá, dùng một chiếc thìa nhỏ để cạo những lá rau mứt (một loại rong biển) dập dờn theo sóng. Rau mứt hái về rửa sạch để tránh cát, sạn bám vào gốc. Mẹ đi chợ về mua được ít tôm, thịt hoặc ít sườn heo non. Thế là cả nhà nảy ra sáng kiến thay cơm bằng nồi cháo bột nấu với rau mứt ăn cho đỡ ngán. 

Bột gạo (hoặc bột lọc) nhào kỹ với một ít nước cho thật dẻo, rồi dùng ống tre hoặc một cái chai thủy tinh cán thành từng tấm mỏng vừa ăn, sau đó thái thành từng sợi nhỏ đều nhau (có lẽ vì vậy mà dân gian người ta gọi đây là món cháo vạt giường). Tôm, thịt thì ướp gia vị và xào lăn lên để đó. Sườn non luộc kỹ để lấy nước. Cho bột và rau mứt vào, nấu chín kỹ, múc ra tô thêm ít tôm, thịt, nhúm lá ném, tiêu sọ và ớt. 

Cái thơm lừng của món cháo bột, vị đậm đà của gia vị hòa quyện, cái sần sật của bột, béo ngậy của tôm, thịt hay mềm mại nơi đầu lưỡi của rau mứt khiến chúng tôi ăn không biết ngán, xuýt xoa vì cay mà vẫn không dừng lại được. Món cháo bột nấu rau mứt vì vậy trở thành món ăn quen thuộc trong ký ức tuổi thơ của tôi bất kỳ mùa nào trong năm.

Ở Quảng Trị còn có một món cháo bột trứ danh khác mà sau này lan tỏa đi nhiều nơi và còn được chọn vào 50 món ăn ngon nhất Việt Nam, là món cháo bột nấu với cá lóc. 

Cách chế biến cháo cá lóc cũng tương tự như cháo bột nấu với rau mứt thôi, tuy nguyên liệu thì khác hơn một chút. Bột thì phải nhất định là bột gạo ngon, chứ không thể là bột sắn hay bột mì. Cá lóc (cá tràu) phải mua cá tràu đồng nhỏ con chứ nhất định không thể là cá lóc nuôi vì thịt bở và hôi. 

Cá mua về phải chế biến thật kỹ, luộc chín kỹ rồi tách thịt riêng ra, nhớ phải tách kỹ cả những chiếc xương nhỏ nằm trong các thớ thịt để tránh bị hóc xương khi ăn. Đầu và xương ép kỹ lấy nước. Bộ lòng cá rửa sạch xào lăn là món đặc sắc không thể bỏ qua. Xong rồi thì đun nước sôi lên, cho bột gạo đã cán thành sợi vào, cho cá vào cuối cùng, đợi sôi lên một lần nữa thì múc ra tô, rắc lá ném, tiêu và dằm thêm bát ớt cay là đã có ngay một tô cháo bột ngon từ đầu lưỡi ngon vào.

Đi đâu, ăn đủ các món của khắp mọi miền, tôi cũng không thể quên được món cháo vạt giường dân dã ở miền nắng gió quê tôi.

Muốn ùa về nếm món 'cháo vạt giường' mẹ nấu ở vùng đất lửa

TTO - 10 năm trước xa nhà đi thi đại học, buổi sáng đầu tiên tới trường thi, mẹ dặn ăn gì nấu sôi, hầm kỹ cho an toàn. Tôi nghĩ ngay đến món bánh canh. Lúc ấy, bỗng muốn ùa về quê ăn tô bánh canh vịt mẹ nấu hơn bao giờ.